ΛΑΓΟΚΕΡΑΣΟ γνωστό ως ευρωπαϊκό φραγκοστάφυλο. Σταύρου Π. Καπλάνογλου

ΛΑΓΟΚΕΡΑΣΟ – RIBES UVA- CRISPA ή RIBES GROSSULARIA

Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου επιστημονικου συμβούλου ΦΥΤΩΡΙΩΝ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ της Κοζάνης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Ribes uva-crispa, γνωστό ως ευρωπαϊκό φραγκοστάφυλο,[είναι ένα είδος ανθοφόρου θάμνου στην οικογένεια της σταφίδας, Grossulariaceae.

Χαρακτιριζεται σαν ξαδερφακι του φραγκοστάφυλου

Είναι εγγενές στην Ευρώπη, τον Καύκασο και τη βόρεια Αφρική.Ο

ι θάμνοι του λαγοκέρασου παράγουν έναν βρώσιμο καρπό και καλλιεργούνται τόσο σε εμπορική όσο και σε οικιακή βάση. Το είδος πολιτογραφείται επίσης περιστασιακά σε διάσπαρτες τοποθεσίες στη Βόρεια Αμερική.

Το Λαγοκέρασο φύεται στη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησος και την Κρήτη, σε μεγάλο υψόμετρο από τα 900-2200 μέτρα, κυρίως σε δάση, σε ξέφωτα δασών, σε δασικούς δρόμους, σε θαμνότοπους, σε υποαλπικά λιβάδια αλλά και σε πετρώδεις πλαγιές

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η καλλιέργεια Λαγοκέρασσο ήταν δημοφιλής τον 19ο αιώνα, όπως περιγράφεται το 1879:

Το Λαγοκέρασο είναι ιθαγενές σε πολλά μέρη της Ευρώπης και της δυτικής Ασίας, αναπτύσσεται φυσικά σε αλπικά πυκνά και βραχώδη δάση στην κάτω χώρα, από τη Γαλλία προς τα ανατολικά, μέχρι τα Ιμαλάια και τη χερσόνησο της Ινδίας.

Στη Βρετανία, το συναντάμε συχνά σε θάμνους και φράχτες και σε παλιά ερείπια, αλλά Λαγοκέρασο καλλιεργείται για τόσο πολύ καιρό που είναι δύσκολο να διακρίνεις τους άγριους θάμνους από τους άγριους ή να καθορίσεις πού ταιριάζει Λαγοκέρασο το φραγκοστάφυλο στην εγγενή χλωρίδα του νησί.

Είναι αβέβαιο εάν οι Ρωμαίοι γνώριζαν Λαγοκέρασο αν και μπορεί να αναφέρεται σε ένα αόριστο απόσπασμα της Φυσικής Ιστορίας του Πλίνιου του Πρεσβύτερου. τα ζεστά καλοκαίρια της Ιταλίας, στην αρχαιότητα όπως και σήμερα, θα ήταν δυσμενή για την καλλιέργειά της.

Η πρώτη περιγραφή των φραγκοστάφυλων δόθηκε από τον Jean Ruel στο βιβλίο De natura stirpium, που δημοσιεύτηκε το 1536. Η πρώτη βοτανική απεικόνιση δημοσιεύτηκε το 1548 στο βιβλίο «Memorable Comments on the Description of Plants» του Leonart Fuchs[3].

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Βασίλειο: Plantae

Clade: Τραχειόφυτα

Clade: Αγγειόσπερμα

Clade: Eudicots

Παραγγελία: Saxifragales

Οικογένεια: Grossulariaceae Γένος: Ribe

s Είδος: R. uva-crispa

Διωνυμικό όνομα Ribes uva-crispa

ΜΕΓΑΛΟ. Συνώνυμα[1] Λίστα

Επιστημονική ονομασία: Ribes uva-crispa L. 1753

Συνώνυμα: Ribes uva-crispa L. subsp. austro-europeum Bornm. Bech 1928, Grossularia reclinata (L.) Mill., Ribes grossularia L., Ribes reclinatum L.

Ελληνική ονομασία: Ρίβες το συκοειδές

Κοινή ονομασία: Λαγοκερασιά, Πράσινο φραγκοστάφυλο, Gooseberry, Groseillier, Stachebeere, European gooseberry

ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ

–Φυτό

Το λαγοκέρασο είναι καρποφόρος θάμνος με αγκάθια, που φτάνει σε ύψος 1-2 μέτρα ,είναι φυτό πολύκλαδο από την βάση του, με βλαστούς και διακλαδώσεις με αιχμηρά αγκάθια.

Eίναι ένας μικρός θάμνος ύψους έως 1-1,2 m, με σκούρο γκρι ή σκούρο καφέ απολεπιστικό φλοιό. Τα κλαδιά φέρουν τριμερείς, σπανιότερα απλές ράχες φύλλων. Οι νεαροί βλαστοί είναι κυλινδρικοί, γκριζωποί, επενδεδυμένοι με λεπτές βελονοειδείς ράχες και μικρές μαύρες κουκκίδες. Ουλή φύλλου με τρία σημάδια.

–Φύλλα

Τα πράσινα φύλλα του είναι καρδιοειδή ή πλατιά σφηνοειδή στη βάση του φυτού, βαθιά λοβωτά, χνουδωτά ή ελαφρά τριχωτά

Τα φύλλα είναι μίσχοι, στρογγυλά ή σε σχήμα καρδιάς, μήκους έως 6 cm, κοντότριχα και θαμπά. Λεπίδα φύλλων με τρεις έως πέντε λοβούς και μια αμβλεία οδόντωση.

.–Ανθή

Τα άνθη έχουν πράσινο ή ελαφρά κοκκινωπό χρώμα, με σχήμα καμπανοειδής, μονήρη ή ανά δύο, έμμισχα, με χνουδωτό κάλυκα, η περίοδος ανθοφορίας είναι από τον Μάρτιο έως και τον Μάιο.

Τα μπουμπούκια είναι καφέ, καλυμμένα με πολυάριθμα κόκκινα λέπια, με εφηβικές λευκές τρίχες. Οι οφθαλμοί κάθονται στις μασχάλες των αγκάθων (αγκάθια) ή πάνω από τις τριμερείς ράχες.

Τα άνθη είναι αμφιφυλόφιλα, πρασινωπά ή κοκκινωπά, μοναχικά ή δύο ή τρία στις μασχάλες των φύλλων. Το υπάνθιο, όπως και τα σέπαλα, είναι εφηβικό. Ανθίζει τον Μάιο.

–Καρποί

ι καρποί είναι καρποί, ωοειδείς ή σχεδόν σφαιρικοί, μήκους έως 12 mm (μερικές φορές έως 30-40 mm), λείοι ή χονδροειδείς, με ευδιάκριτες φλέβες. Πράσινο, κίτρινο ή μωβ. Ωριμάζει τον Ιούνιο – Αύγουστο.

. Οι καρποί του είναι στρογγυλοί, σχετικά μαλακοί και έχουν μεγαλύτερο μέγεθος από τα φραγκοστάφυλα, με πολύ ευχάριστη υπόξινη και νόστιμη γεύση.

Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες λαγοκέρασου με διαφορετικό χρώμα καρπών από κόκκινο, πράσινο μέχρι και κίτρινο χρώμα καρπών

ΑΝΑΓΚΕΣ

–Έδαφος

Το λαγοκέρασο ευδοκιμεί στα περισσότερα είδη εδαφών και αναπτύσσεται καλύτερα σε ελαφρά όξινο δροσερό γόνιμο έδαφος, πλούσιο σε οργανική ουσία.

–Ηλιοφάνεια

Φυτεύεται συνήθως σε ηλιοφανείς θέσεις, αν και τα ημισκιερά σημεία είναι κατάλληλα για περιοχές με ζεστό καλοκαίρι.

–Κλίμα

Το λαγοκέρασο είναι ανθεκτικό στην παγωνιά του χειμώνα και μπορεί να καλλιεργηθεί σε ημιορεινες περιοχές με ένα σχετικό υψόμετρο.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Το λαγοκέρασο ανήκει στην οικογένεια των υπερτοφων-superfoods, αν και λιγότερο γνωστό από , το φραγκοστάφυλο, και αποτελεί μία εξαιρετικά θρεπτική τροφή..

–Αποστάσεις φύτευσης

Προτιμούμε αποστάσεις φύτευσης περίπου 1,5-2 μέτρων μεταξύ των θέσεων φύτευσης και 3 μέτρων μεταξύ των γραμμών φύτευσης.

–Άρδευση

Η καλλιέργεια του λαγοκέρασου θέλει τακτικό πότισμα καθώς έχει αρκετές ανάγκες σε νερό, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Στις νότιες περιοχές της χώρας, θα απαιτηθεί πότισμα του λαγοκέρασου κάθε 2 μέρες για να αντέξει τις υψηλές θερμοκρασίες και το ξηρό περιβάλλον

–Λίπανση

Το φυτό είναι απαιτητικό σε θρεπτικά συστατικά για να έχει καλή παραγωγή. Φροντίζουμε πριν τη φύτευση να ενσωματώνουμε στο χώμα χωνεμένη κοπριά και κομπόστ για τη βελτίωση του εδάφους.

Επιπλέον, προσθέτουμε πλήρες βιολογικό λίπασμα, ενισχυμένο σε κάλιο, στις αρχές της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού.

– Κλάδεμα

Κλαδεύουμε τα λαγοκέρασα στα μέσα και τέλη του χειμώνα όταν το φυτό βρίσκεται στην περίοδο του ληθάργου.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι καρποί του λαγοκέρασου σχηματίζονται σε βλαστούς της προηγούμενης χρονιάς και των παλαιότερων χρόνων. Κάτι που συμβαδίζει με το κλάδεμα των βατομουρων

Οι βλαστοί με ηλικία μεγαλύτερη των 3-4 χρόνων καλύτερα να αφαιρούνται γιατί χάνουν την παραγωγικότητα τους. Αφαιρούμε επίσης τους πολύ αδύναμους και ασθενείς βλαστούς καθώς και τους βλαστούς που αλληλοτέμνονται, ώστε να υπάρχεισχετικά καλός αερισμός και φωτισμός στο εσωτερικό του φυτού. Οι βλαστοί του λαγοκέρασου που παραμένουν κόβονται κατά 1/3 του μήκους.

–Πολλαπλασιασμός

Σχετικά με τον πολλαπλασιασμό του λαγοκέρασου, γίνεται με μοσχεύματα μήκους 20 εκατοστών που λαμβάνονται από το φυτό στις αρχές του χειμώνα ή με παραφυάδες του φυτού λαμβάνονται στις αρχές της άνοιξης.

–Ασθένειες

Το λαγοκέρασο είναι ευαίσθητο σε μυκητολογικές ασθένειες όπως το ωίδιο, καθώς από την ευτυπίωση που προσβάλλει εσωτερικά το ξυλώδες μέρος του φυτού .

Ένα είδος βρομούσας τα προσβάλλει καθώς και διάφορες κάμπιες.

– Εχθροί

Τα πουλιά είναι σημαντικός εχθρός των καρπών του λαγοκέρασου όταν ωριμάσουν το καλοκαίρι, τα οποία αντιμετωπίζονται με ειδικά δίχτυα που προμηθευόμαστε για την προστασία των φυτών.

Συγκομιδή

Η συγκομιδή των καρπών του λαγοκέρασου γίνεται Ιούλιο-Αύγουστο

Τρώγονται φρέσκοι Διατηρούνται για λίγες μέρες στο ψυγείο

–Καλλιέργεια σε γλάστρα

Μπορούμε να φυτέψουμε λαγοκέρασο στο μπαλκόνι, επιλέγοντας γλάστρα με ύψος και πλάτος 30-40 εκατοστών, χρησιμοποιώντας φυτόχωμα γενικής χρήσης, εμπλουτισμένο σε θρεπτικά συστατικά.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ

Ο καρπός τους είναι μαλακό, τριχωτό, σφαιρικό ή ωοειδή αδενώδης μούρο, μεγαλύτερος του φραγκοστάφυλου, με γλυκιά, υπόξινη γεύση, πράσινου, κίτρινου ή κόκκινου χρώματος, η συγκομιδή αρχίζει από τον Ιούλιο έως και τον Αύγουστο.

Ο καρπός το πράσινο φραγκοστάφυλο καταναλώνεται ωμός ή μαγειρεμένος, περιέχει βιταμίνη C, Ε και Α, φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά στοιχεία, πολυφαινόλες, κιτρικό οξύ, ανόργανα άλατα, υδατάνθρακες, ταννίνες.

Ωστόσο, αν το φρούτο παραμείνει στο φυτό μέχρι να ωριμάσει και μαλακώσει πλήρως γίνεται πολύ γλυκό και είναι νόστιμο για να καταναλωθει ωμό.

Ο καρπός των άγριων ειδών είναι συχνά μικρότερος του 1 εκατοστού σε διάμετρο.

Τα νεαρά και τρυφερά φύλλα μπορούν να καταναλωθούν ωμά σε σαλάτες, συνιστάται όμως προσοχή, δείτε πιο κάτω τις σημειώσεις για την τοξικότητα.

Διαθέτουν υψηλή διατροφική αξία καθώς περιέχουν βιταμίνες και ιδιαίτερα την C, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά στοιχεία.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

–Ιδιότητες

Ο καρπός του φυτού εμφανίζει καθαρτικές και τα φύλλα του στυπτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Συμβάλει στην αντιμετώπιση ορισμένων προβλημάτων υγείας όπως :

— Διάρροια, εμετός , αιμορραγία

Συνιστάται για τη θεραπεία της διάρροιας, του εμετού, της αιμορραγίας, των αιμορροΐδων και της φλεβίτιδας.

–Πληγές και δυσεντερία

Το έγχυμα των φύλλων του χρησιμοποιείται ως στυπτικό για τη θεραπεία της δυσεντερίας και των πληγών.

–Διαβήτης

Οι καρποί, όπως όλα τα μούρα, θεωρείται ότι συμβάλλουν στη βελτίωση της οπτικής οξύτητας και στην καταπολέμηση του σακχαρώδους διαβήτη με την προϋπόθεση δεν γίνεται υπερκατανάλωση ειδικά απο τους διαβητικούς .

–Αναπνοή και πέψη

Τα φρέσκα φύλλα σε μικρές ποσότητες έχει αποδειχθεί ότι διεγείρουν την αναπνοή και βελτιώνουν την πέψη.

— Διαταραχές και παχυσαρκία.

Τα λαγοκερασα συνιστώνται για μεταβολικές διαταραχές και παχυσαρκία.

— Ραδιενεργές ουσίες

Βοηθούν στην απομάκρυνση ραδιενεργών ουσιών και αλάτων βαρέων μετάλλων από το σώμα

–Κατάθλιψη

Η κατανάλωση μούρων σε επαρκείς ποσότητες προάγει την παραγωγή σεροτονίνης, της ορμόνης της ευχαρίστησης, καταστέλλει την κατάθλιψη και την ευερεθιστότητα

–Λαϊκή ιατρική

* Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούνται ως καθαρτικό, καθώς και ως διουρητικό

* Επίσης χρησιμοποιούνται ευρέως στη λαϊκή ιατρική ως χολερετικό φάρμακο για παθήσεις των νεφρών και της ουροδόχου κύστης.

* Είναι χρήσιμα φρέσκα, καθώς και με τη μορφή αφεψημάτων από φύλλα και φρούτα για υποβιταμίνωση, αναιμία, χρόνια δυσκοιλιότητα και παχυσαρκία.

*Το λαγοκερασο είναι διουρητικό, τα φρούτα είναι χρήσιμα για την εντερική ατονία, την ευθραυστότητα των τριχοειδών και χρησιμοποιούνται για την τόνωση της δραστηριότητας του πεπτικού συστήματος.

* Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε πηκτίνη, τα λαγοκέρασα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τα παιδιά: θεωρούνται γενικό τονωτικό, καθώς και αντιαλλεργικός παράγοντας.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

–Δεν συνιστώνται για οξείες παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα,

Οι καρποί του φυτού δεν συνιστώνται για οξείες παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα, γαστρικά έλκη, δωδεκαδακτυλικό έλκος, κολίτιδα και εντερίτιδα με τάση για συχνές εκδηλώσεις διάρροιας, καθώς τα μούρα περιέχουν έως και 2% φυτικές ίνες.

— Κίνδυνος αναπνευστικής ανεπάρκειας από υπερκατανάλωση .,

Τα φρέσκα φύλλα περιέχουν τοξικά κυανογενετικά γλυκοσίδια, σε μεγαλες δόσεις μπορεί να προκαλέσουν αναπνευστική ανεπάρκεια, έως και θάνατο

— Διαβήτης

Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη, , τα ώριμα μούρα του φυτού αντενδείκνυνται για ασθενείς με διαβήτη.

ΧΡΗΣΕΙΣ

Είναι ένας από τους κύριους θάμνους μούρων.

* Τα φρούτα τρώγονται φρέσκα ή χρησιμοποιούνται για την παρασκευή μαρμελάδας, ζελέ, κομπόστα, ζελέ, μαρμελάδα, γέμιση καραμέλας και κρασί. Για το χειμώνα, τα μούρα αποξηραίνονται, τουρσί ή θρυμματίζονται και καλύπτονται με ζάχαρη (όπως η σταφίδα).

*Ο καρπός συχνά συλλέγεται όταν είναι υπο-ώριμος και πολύ σφριγηλός, έχει πολύ πικάντικη γεύση και χρησιμοποιείται κυρίως για την παρασκευή πιτών, μαρμελάδων κλπ.

* Επίσης, το λαγοκέρασο μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποξηραμένο ή επεξεργασμένο σε χυμούς, σε γλυκά, σε μαρμελάδες, σε τσάγια και σε ποτά ή και να συντηρηθεί για αρκετό καιρό σε σιρόπι ζάχαρης. –

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η χρήση των βοτάνων για ιατροφαρμακευτικούς σκοπούς πρέπει να τίθεται υπ’οψην των επιστημόνων υγείας.