153
ΛΕΡΙΝ -ΛΥΚΑΣΤ & ΚΕΡΜΟΥΔ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΗΤΑΝ Η ΜΑΚΡΙΝΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΠΟΝΤΟΚΩΜΙΤΩΝ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Σταύρου Π, Καπλάνογλου Συγγραφέα – Ιστορικού ερευνητή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις είχαμε προαναγγείλει ότι σημερινή δημοσίευση θα είναι η τελευταία για τον Πόντο και προς τιμήν της Ποντίας μητέρας μας Ελισάβετ Καπλάνογλου κόρης του Παναγιώτη Ανθοπούλου που έφυγε από την ζωή το 2019 σε ηλικία 98 χρόνων θα παρουσιάζαμε μια συνέντευξη της στην κόρη μου την Μάρθα που έδωσε το 2013 και αναφερόταν στην πατρίδα των γονιών της ,των οικογενειών τους ,στην φυγή τους λόγω των διώξεων τους από τους Τούρκους ,την γέννηση της στην Ρωσία ,το μακρύ ταξίδι το 1928 από το Σότσι της Ρωσίας στην Καλαμαριά με το καράβι και τα χρόνια της ζωής στην Κοζάνης.
Όμως μετά την δημοσίευση της προηγούμενης εκπομπής που αφορούσε ένα αφιέρωμα στον Μίσα και την Μάρθα Μιχαηλίδη που ξεκίνησαν από το Καρς και βρεθήκαν στην Ποντοκώμη Κοζάνης ( Η Μάρθα και ο Μίσας ήταν οι γονείς της γυναικάς μου )
Πήρα το εξής μήνυμα :
*Makis Michailidis
<<Σταύρο το χωριό στην Αργυρούπολη λέγεται Λερί( Yitirmez) η σημερινή ονομασία. >>
Προσθέτοντας μάλιστα και μια επιγραφή στο δρόμο που προσδιόριζε την απόσταση προς τον οικισμό, όπου έγραφε το σημερινό όνομα << Yetirmez 5 >>
Ο Μάκης είναι ένας καλός φίλος που συν υπήρχαμε στο τηλεοπτικό κανάλι flash TV όπου ασχολιόταν με πολιτιστικά θέματα και δη των Ποντίων και έχει επισκεφθεί στο παρελθόν την Αργυρούπολη στην Τουρκία
Επιπλέον είναι συγγενής και συμπατριώτης της γυναικάς μου που εκτιμώ ιδιαιτέρως .
Τον ρώτησα αν υπονοεί ότι το Λερί είναι μακρινή πατρίδα Ποντοκωμιτών όπως η Βαρενου που έγραψα παλιότερα όπως κατάλαβα
– Η απάντηση θετική .
*Makis Michailidis
<< Σταύρο οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού είναι από το Λερί,μετά είναι από το Λυκάστ,και μετά από Βαρενού και Καρμούτ που το 1878-79 εγκαταστάθηκαν στο Γιαλιούτσαμ του Καρς >>
Μετά από αυτό αποφασίσαμε λίγο πριν από το τέλος της σειράς << Πόλεις και πολίσματα του Ποντίου >> να κάνουμε σχετική έρευνα για τα 3 χωριά που είναι το Λερίν ,το Λυκάστ’ και το Κερμούδ μια και την Βαρενού έχουμε ήδη αναφερθεί και ότι αξιόλογο συναντήσουμε να το παρουσιάσουμε , αναβάλλοντας την συνέντευξη με την μητέρα μας κατά μια εβδομάδα.
Με τον τρόπο αυτό θέλουμε μέρος της ιστορία της Ποντοκώμης και των νυν κάτοικων που είτε παραμένουν στον οικισμό είτε έχουν φύγει να γίνει γνωστή μια και οι κάτοικοι της για πολλοστή φορά γίνονται πρόσφυγες και στις μέρες με την απομάκρυνση τους 100 χρόνια μετά την εγκατάσταση τους σε αυτή
Και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου αλλά μια μεγάλη αλήθεια:
Δείτε.
ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΠΟΝΤΟΚΩΜΗΣ ΜΙΑ ΖΩΗ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
ΜΑΚΡΙΝΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ:
Βαρενού -Κερμούδ – Λερίν – Λυκάστ κ.α.
ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ Τόπος εργασίας στα λατομεία αργύρου της Αργυρούπολης
ΔΙΑΜΟΝΗ 40 ΕΤΩΝ ΣΤΟ ΚΑΡΣ :
Καρς 1878 έως το 1918 Υπογραφή συνθήκης
Μπρεστ-Λιτόφσκ
ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ : Βατούμ – Γεωργία Ν. Ρωσία 1918-1923 Αναγκαστική Εγκαταλείψη
ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΑΜΟΝΗ :
Καλαμαριά
ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Η Ποντοκωμη Κοζάνης 1923-2023 ….
ΔΕΗ Η ΕΥΧΗ & ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Διασπορά στην Κοζάνη , Πτολεμαΐδα , Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη Ελλάδα Από 2023 η μια επιχείρησης που λόγω ελλείψεως πελατείας οδηγώντας τους στην ανεργία
Θα ισχυρισθεί κάποιος στην τελευταία περίπτωση θ πήραν αποζημιώσεις
Ναι η αλήθεια είναι η ζημιά που έγινε είναι απείρως μεγαλύτερη από τα οποια χρήματα πήραν
*-Αφού για μισό και πλέον αιώνα ανέπνευσαν οιν κάτοικοι της τα αρώματα της ΔΕΗ πήραν ξανά τον δρόμο της προσφυγιάς
*Οι αποζημιώσεις που πήραν από τις απαλλοτριώσεις στους περισσότερους δικαιούχους εξανεμίσθηκαν η σε ανθρώπους που είχαν χρέη μπλοκαρίστηκαν από τράπεζες και το δημόσιο και άλλους φορείς , η έγιναν επενδύσεις με λανθασμένες βεβιασμένες κινήσεις λόγω απειρίας .
*Στο χώρο όπου θα ξαναδημιουργείτο ο οικισμός της Πόντοκώμης δεν προηγήθηκε η έγκαιρη δημιουργία των υποδομών με αποτέλεσμα τόσα χρόνια μετά τις απαλλοτριώσεις δεν κτίστηκαν παρά ελάχιστα σπίτια
*Δημιουργήθηκε κοινωνική και οικογενειακή διάσπαση των Ποντοκωμητών όπως συμβαίνει πάντα σε περιπτώσεις αναγκαστικής διάλυσης ενός οικισμού μια και οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα .
*Υπάρχουν παράπλευρες απώλειες επαγγελματιών μια και οι αποζημιώσεις δύνονται για τα ακίνητα και όχι για την αναγκαστική διάλυση υπάρχουσας επιχειρήσεις
Και κάποιο θα πούνε <<μα στις τράπεζες και το δημόσιο τα χρωστούσαν >> ξεχνώντας όμως πως σε πολλές περιπτώσεις με ποιους άδικους νόμους δημιουργούνται πολλά από αυτά τα χρέη.
****************************************************
– Το Γιολαγούζτσαμ του Καρς
Έχουμε ήδη αναφερθεί στην αίτια που κάτοικοι της περιοχής της Αργυρούπολη του Πόντου και όχι μόνον μετανάστευσαν στην περιοχή του Καρς
Μία ομάδα από αυτούς εγκαταστάθηκαν στο χωρίο Γιολαγούζτσαμ (τους αποκαλούσαν Γιαλαουσταμλήδες ) όπου έμειναν 40 περίπου χρόνια και ασχολήθηκαν με την γεωργία και κτηνοτροφία και το 1918 μετά την υπογραφή της συνθήκης Μπρεστ-Λιτόφσκ στις 3 Μαρτίου του 1918. με την οποία η περιοχή του Καρς παραδόθηκε στους Τούρκους από τους Ρώσους αναγκάστηκαν να φύγουν έφτασαν στο Βατούμ και άλλες περιοχές της Ν. Ρωσίας και από εκεί ήρθαν στην Ελλάδα μετά το 1920 και εγκαταστάθηκαν στα Ξηρόβρυση και Τέρπυλλος του Κιλκίς και την Ποντοκώμη και Χαραυγή Κοζάνης και στην Θεσσαλονίκη
Το Γιολαγούζτσαμ βρισκόταν νοτιοδυτικά της πόλης του Καρς και είχε περίπου 900 Έλληνες κατοίκους που καταγόταν από την Βαρενού για την οποία ήδη έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενη δημοσίευση και στην σημερινή δημοσίευση θα αναφερθούμε στο Λερί(ν) ,το Λυκάστ(η) και το Κερμούδ ( Καρμούτ ) της Αργυρούπολη
Το Γιολαγούζτσαμ διοικητικά άνηκε σήμερα στην Διοίκησης του Καγισμάν( Kagizman)- Υποδιοίκησης Καγισμάν Yanlızçam Kars Selim
****************************************
1. ΛΕΡΙΝ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ – Yetirmez Gümüşhane
2. ΛΥΚΑΣΤ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ — Ligas Gümüşhane
3, ΚΕΡΜΟΥΔ ή ΚΑΡΜΟΥΤ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ – Kocapınar Köyü (Karmut) Gümüşhane
*****************************************************
1. ΛΕΡΙΝ- YETIRMEZ
Το σημερινό χωριό Υιtirmez είναι ένα χωριό στην κεντρική περιοχή της επαρχίας της Αργυρούπολη
Το παλιό όνομα του χωριού είναι Λέρι. Ουσιαστικά, το όνομα Leri χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τους οικισμούς στην κοιλάδα Leri και η επισκοπή με το όνομα Leri ιδρύθηκε κατά τη βυζαντινή περίοδο.
Το Λέρι βρισκόταν στην περιοχή της Χαλδίας που έχει μερικά από τα παλαιότερα και πιο ενδιαφέροντα μνημεία του Πόντου.
Το Kabakoy που βρίσκεται 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Leri, είναι σήμερα ο μεγαλύτερος οικισμός της κοιλάδας Leri.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Το Λέρι βρίσκεται 25 χλμ ανατολικά της Αργυρούπολης (Γρ: Αργυρούπολη, Τρ.: Gumushane) και περιλάμβανε μια σειρά από ελληνικά χωριά πριν από την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1549 μέτρα .Η περιφέρεια Λερίου και Κρασίου βρίσκεται ανατολικά της Αργυρούπολη σε απόσταση 20 χλμ από της πηγές του ποταμού Χαρσιώτη και στις βόρειες πλαγιές της οροσειρά Περιαδρης
Η περιοχή περιβάλλεται από τα όρη Κοασία διαρρέεται από διάφορα ρέματα στις όχθες των οποίων βρίσκονται τα χωριά του Λεριου
-Λερί
Το όνομα Leri είναι πιθανόν αρμενικής προέλευσης και παράγωγο της αρμενικής λέξης Hemsin Ler-e (Χέμσιν Λερ-ε )
Το Leri είναι επίσης γνωστό ως Leri, Lerion, ή Lerin (Λερί, Λερίον, Λερίν)
–Κουαζί;
Το νέο όνομα Κουαζί του 18ου αιώνα της συνοικίας Λέρι έχει επίσης κάποιες παραλλαγές όπως Κόας, Κοάσι και Κουάσι (Κοάς, Κοάσι, Κούασι) και Γενάσι (Γκένασης).
Το όνομα της περιοχής ονομάστηκε Kovans, όνομα που δεν έχει παλαιότερη χρήση.
Η αλλαγή στο όνομα μπορεί να υποδηλώνει τουρκική εγκατάσταση τον 18ο αιώνα, όταν η κοιλάδα Leri έγινε Κουάζι και η ίδια η Leri έγινε Kabakilise, περίπου την ίδια εποχή που έχασε την εκκλησία της η οποία στη συνέχεια έγινε τζαμί.
– Kabakilise,
Όνομά που δόθηκε όταν άλλαξε το όνομα της κοιλάδας και Κουαζι
περίπου την ίδια εποχή που έχασε την εκκλησία της η οποία στη συνέχεια έγινε τζαμί.
– Yetirmez.
Είναι η σημερινή ονομασία
Αρκετα χρόνια μετά την εκδίωξη των Ελλήνων , το όνομα του χωριού, που ήταν Λερί ΄Λεριον ή Leri, άλλαξε το 1959 σε Yitirmez, με το νόμο 7267, με το σκεπτικό ότι «ήταν ξένης προέλευσης και προκαλούσε σύγχυση» και άρχισε να καταγράφεται με το νέο του όνομα από την απογραφή του 1960.
ΈΛΛΗΝΕΣ ΕΩΣ ΤΟ 1922
Στην απογραφή του 1591 καταγράφηκαν 84 χριστιανοί στο χωριό
Σύμφωνα με μια καταγραφή στην βιβλιογραφία το 1642, ζούσαν στο χωριό Λερίν 24 άτομα, όλοι χριστιανοί,
Στα μέσα του 19ου η περιφέρεια στο Λερίν είχε 200 οικογένειες κάτι που σημαίνει ότι ο συνολικός πληθυσμός ανερχόταν σε 1200 κάτοικους
Από αυτούς οι μισοί ήταν Έλληνες και οι άλλοι Κρυπτοχριστιανοί
Άλλοι αναφορά ανεβάζει τα σπίτια στα 400 σπίτια όποτε μιλούμε για 2400 κατοίκους κάτοικους όποτε είναι μισοί Χριστιανοί και μισοί Μουσουλμάνοι .
Το χωριό μεμονωμένα είχε λίγα σπίτια το χωριό εμφανιζόταν και με το όνομα Κυριακάντων
Στα μέσα του 19ου αιώνος ο πληθυσμός ανερχόταν σε 1000 κατοίκους
Έγινε μόνο καταγραφή ανδρικού πληθυσμού με 1919 μουσουλμάνους και 369 Έλληνες
Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου 1828-1829, οι Ρώσοι κυριάρχησαν στην περιοχή και καθώς υποχωρούσαν, πολλοί Οθωμανοί πολίτες πήγαν να εγκατασταθούν σε ρωσικά εδάφη μαζί τους για νέες ευκαιρίες εργασίας. Μεταξύ 1839 και 1861, 36 χριστιανοί μετανάστευσαν από το χωριό Yitirmez και 102 χριστιανοί μετανάστευσαν από το χωριό Leri.] Στην απογραφή του 1876, ενώ το Leri αναφέρθηκε μεταξύ των χωριών του δήμου Yağmurdere της περιοχής Gümüşhane, ο Yitirmez δεν αναφέρθηκε. Στην απογραφή αυτή περιλαμβάνεται μόνο ο ανδρικός πληθυσμός και, κατά συνέπεια, στον οικισμό Λέρι ζουν 180 άνδρες σε 65 νοικοκυριά
–Μεταναστεύσεις Έλληνων
Μερικές κορυφαίες ελληνικές οικογένειες μετανάστευσαν από την περιοχή και πολλές εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, πιθανότατα για να αποφύγουν την τοπική τουρκική τυραννία. Έτσι, παρόλο που από τον 18ο αιώνα η συνοικία Leri άλλαξε το όνομά της, οι περισσότεροι οικισμοί Leri παρέμειναν ελληνικοί, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του χωριού Leri που σήμερα ονομάζεται επίσημα
ΟΙΚΙΣΜΟΙ
Στην περιοχή του Λεριν υπήρχαν οι παρακάτω Χριστιανικοί οικισμοί όπου σε όλες παλιότερα είχαν τις εκκλησίες ,η καταγραφη που έγινε μετά την φυγή των Ελλήνων δείχνει ότι σε πολλά από αυτά δεν διασώθηκε η χριστιανική εκκλησιά
Αυτά ήταν ;
Αντωνάντων Εκκλησία Α. Δημήτριος
Γετουρμάζ Υπήρχε/άγνωστο όνομα
Θεχαράντων
Καράκαγια Άγιος Χαράλαμπος
Καρακοτζέν
Καρακοτυλ Άγιος Κωνσταντίνος
Καραμάτι
Κοπακλισέ Μεσαιωνική εκκλησία
Καρμοότ Ιερός Σταύρος και νεα εκκλησία
Λερί Είχε πολλές εκκλησίες
Λιβερτάντων
Μακριά Είχε ερειπωμένη εκκλησιαστικά
Μασταροπούλεν Παλιά εκκλησία
Μουροζάντων Είχε εκκλησία
Παπαδάντων
Παρασκευάντων
Σαπρανάντων Δεν είχε την εκκλησία
Σιχταρά Είχε παλιά εκκλησία
Σουλανεέ Δεν είχε την εκκλησία
Τολέκ Δεν είχε την εκκλησία
Τσακουατσάντων Είχε νέα εκκλησία
Φαρχανάντων
Χαμά Δεν είχε την εκκλησία
Μουγαλία
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η παρουσία Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Ποντίου αρχίζει από την εποχή του Μ Αλεξάνδρου όταν αφήνουν τις παραλιακές πόλεις
Η περιφέρεια του Λερίου και των Χεροιανών είναι οι μόνες που δεν αλλαξαν όνομα στην διάβα του χρόνου Υπάρχει μόνο μια περίκλειση για το Λερί που ονομάσθηκε Κοασί.
Κατά διαστήματα μεγάλες επιδρομές με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η εθνολογική σύσταση
Η κοιλάδα του Λερίου είχε μια συνεχόμενη χριστιανική παρουσία και δραστηριότητα όπως και η επισκοπή που υπαγόταν στην Μητρόπολη της Τραπεζούντιος από τον 7 ο αιώνα μ.Χ.
Η περιοχή ταλαιπωρήθηκε κατά την διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου 1878-1879 και πολλοί κάτοικοι έφυγαν στην Ν. Ρωσια και τις περιοχές του Ν,Καυκάσου
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Μέχρι τον 9ο αιώνα, ωστόσο, το Λέρι βρισκόταν σίγουρα στα ελληνικά εκκλησιαστικά χέρια. Η επισκοπή Λέριν (ό Λερίου) ήταν έκτη από τα επτά μετόχια της Τραπεζούντας. Μετά από περίπου. 1054 η επισκοπή δεν εμφανίζεται σε πηγές τεκμηρίωσης μέχρι το 1670
Το 1869 το Λερίν ανήκε στη Μητρόπολη Θεοδοσιουπόλεως. Κατά την Ποντιακή εγκυκλοπαίδεια αυτό έγινε μετά το 1916.
Οι μισοί του πληθυσμού των 200 οικογενειών ήταν κρυπτοχριστιανοί που δήλωσαν ανοιχτά την πίστη τους το 1857. Στο δεύτερο μέρος του 19ου αιώνα χτίστηκαν αρκετές εκκλησίες στην κοιλάδα. Οι Έλληνες του Πόντου στην πραγματικότητα κατέστρεψαν περισσότερες μεσαιωνικές εκκλησίες από ό,τι οι Τούρκοι κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ανοικοδόμησης. Η εκκλησία στο Kabakoy γλίτωσε από αυτή τη μοίρα γιατί είχε ήδη γίνει τζαμί.
-Αγία Σοφία
Το τζαμί εδώ είναι μια μετασκευασμένη εκκλησία και ονομάζεται Αγία Σοφία Τζαμί που μπορεί να υποδηλώνει την αφιέρωσή του στην Αγία Σοφία.
–Άλλες εκκλησίες
Υπάρχουν επίσης άλλες εκκλησίες του 19ου αιώνα στην κοιλάδα Leri.
Μια από αυτές διατηρείται σε πολύ καλή κατά στάση
Ιδού πως την περιγράφει η τουριστική υπηρεσία της γείτονος χώρας
<< Η εκκλησία, που βρίσκεται σε ένα μικρό λόφο στην είσοδο του χωριού, ήταν χτισμένη με πελεκητή πέτρα. Το ορθογώνιο κτήριο με ανατολικό-δυτικό φως έχει τρίκλιτη κάτοψη βασιλικής. Διαθέτει διπλή κεκλιμένη δίρριχτη οροφή. Οι τρεις αψίδες, που βρίσκονται στην ανατολική πρόσοψη, βρίσκονται χαμηλότερα από το κεντρικό κτήριο. Μια από τις αψίδες είναι ερειπωμένη και είναι ένα από τα χαρακτηριστικά μας στη δομή της εισόδου. Τα πάνω μέρη των άλλων δύο αψίδων έχουν το καθένα από μια ορθογώνια πολεμίστρα και μια ορθογώνια πολεμίστρα. Υπάρχει άλλο ένα μικρό στρογγυλό παράθυρο στην μαρκίζα της πρόσοψης του κτιρίου. Στη νότια πρόσοψη υπάρχουν τρία ορθογώνια μικρά παράθυρα. Η είσοδος στο εσωτερικό παρέχεται από το άνοιγμα του ορθογωνίου που βρίσκεται στο λαθρεμπόριο της δυτικής πρόσοψης. Υπάρχει ένα οξυκόρυφο τοξωτό αέτωμα στην κορυφή της λιτής πόρτας από μάρμαρο. Τα καλούπια που επενδύουν την πόρτα κάνουν το σταυρό χαρτί τύπου. Υπάρχει ένα παραθυράκι σε αυτή την πρόσοψη.Η πρόσοψη τελειώνει με μια τριγωνική σχάρα στην κορυφή. Εσωτερικό? Οι δύο προβλήτες που βρίσκονται πιο πάνω ενώνονται με τέσσερα και τρία κλίτη. Η μεσαία πλευρά είναι καλύτερη και ψηλότερη. Το όνομά του είναι καλυμμένο με τόνους και πεσσούς και στύλους είναι διακοσμημένοι με όρθιες καμάρες και εντατήρες. Το εσωτερικό του κτιρίου είναι εντελώς συμπαγές. Είναι πλαισιωμένο με μοτίβα στο γύψο. Στο μέσο της αψίδας και στην οροφή της αψίδας υπάρχει μια μορφή αγγέλου. >>
Τον 16ο αιώνα η πεδιάδα του Μπαϊμπούρτ ήταν κυρίως Αρμενική, παρά ελληνικΤο Leri βρίσκεται στις παρυφές των ποντιακών ελληνικών και αρμενικών οικισμών..
ΠΑΙΔΕΙΑ
Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για σχολείο κάθε Χριστιανικό χωρίο ξεχωριστά
Στο Λερίν ή Κυριακάντων υπήρχε ένα σχολείο -κεντρική αστική σχολή με 2 δασκάλους
Σε αυτό δίδασκε ο Γρηγοριάδης Παύλος που είχε τελειώσει το Φροντιστήριο Τραπεζούντιος.
Φαίνεται ότι το ενδιαφέρον για την παίδευα ήταν περιορισμένο γιατί ο Ελληνικός πληθυσμός πύκνωσε το 19ο αιώνα και οι αναταραχές λόγω των συγκρούσεων Τούρκων και Ρώσων εκείνη την περίοδο πολλές και δεν πρόλαβαν να οργανωθούν ,ή αναγκαζόταν να φύγουν για την Ρωσία κάτω από το φόβο των αντεκδικήσεων από τους Τούρκους
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Την εποχή που ορυχεία της Αργυρούπολη είχαν ενδιαφέρον λόγω απασχόληση και των προνομίων που απολάμβαναν οι εργαζόμενοι σε αυτά πολλοί κάτοικοι της περιοχής εργαζόταν εκεί
Όταν τα έφυγαν από τα ορυχεία σχεδόν όλοι οι κάτοικοι έγινα γανωτήδες
Πολλοί κάτοικοι ασχολιόταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία που όμως χωρίς όμως να εξασφαλίζουν τα προς το ζην γιατί ήταν άγονα εδάφη και οι χαμηλός θερμοκρασίες λόγω υψομέτρου εμπόδιζαν τις ικανοποιητικές αποδόσεις των καλλιεργειών
Η μετανάστευση Τσαρική Ρωσία και ιδίως στην Κριμαία τους βοηθούσε οικονομικά τόσο αυτούς που ήταν μετανάστες ,όσο και αυτούς που έμεναν στο χωρίο μια και τα εμβάσματα από τους μετανάστες τους βοηθούσαν
ΣΉΜΕΡΑ
Το χωριό σήμερα έχει υποβαθμισθεί και ο πληθυσμούς του μειώνεται συνεχώς
Το 2018 είχε 138 κάτοικους ,το 2019 είχε 94το 2020 είχε 78και το 2021 απέμειναν 54 κάτοικοι σύμφωνα με την επίσημη απογραφή
*******************************************************************
2. ΛΥΚΑΣΤ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ — LIGAS GUMUSCHANE
Χωριό συνδεδεμένο με την Κρώμνη, πατρίδα του Αλέξανδρου Ακριτίδη και του Ματθαίου Κωφίδη.
Ανήκε στην επαρχία Χαλδίας του νομού Τραπεζούντας, στα νότια της Κρώμνης.
Λίγο πριν από την ανταλλαγή είχε μόνο πέντε οικογένειες, ενώ παλαιότερα κατοικούνταν από σαράντα οικογένειες.
Οι κάτοικοί του συντηρούσαν δύο εκκλησίες, του Αγίου Χριστοφόρου και του Αγίου Θεοδώρου, και δύο παρεκκλήσια, του Αγίου Ιωάννη και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, καθώς και σχολείο με δέκα μαθητές. Οι κύριες ασχολίες τους ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία.
Κοντά στο Λυκάστ’ υπήρχαν ερείπια του κάστρου Πόρος, ενώ τριγύρω ήταν τα χωριά Λιβάδι, Παρτίν, Βαρενού, Θεφίλ και Ίμερα. Ορισμένοι κάτοικοι του Λυκάστ’ μετά την Ανταλλαγή εγκαταστάθηκαν στα Πλατανάκια Σερρών.
ο Λυκάστ’ (Λυκάστι) ήταν μικρό ορεινό Ελληνικό χωριό της Χαλδίας του Πόντου, δίπλα στην Κρώμνη, πατρίδα της οικογένειας των Ακριτίδών της Τραπεζούντας. Βρίσκεται στη σημερινή επαρχία Γκιουμούσχανε της Τουρκίας.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Συνορεύει ανατολικά με την Ίμερα, βόρεια με την Κρώμνη και το Παρτίν, βορειοδυτικά με την Βαρενού, νότια με το Λιβάδι και το Θεφίλ
Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.900μ., πάνω σε ένα πλάτωμα στην κορυφή πανύψηλου βραχώδους υψώματος], ακριβώς πάνω από τον Διπόταμο (τη συμβολή των ποταμών της Ίμερας και της Κρώμνης).
ΈΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ο πληθυσμός του δεν ξεπερνούσε τις 40 οικογένειες περίπου 240 άτομα].
Λίγο πριν την ανταλλαγή είχα απομείνει μόνο 5 οικογένειες περιπ0υ 30 κάτοικοι
Ιστορία
ΙΣΤΟΡΙΑ
Τον αρχικό πυρήνα του χωριού πιθανολογείται ότι αποτέλεσαν φυγάδες από την πρωτεύουσα των Μεγάλων Κομνηνών, λίγο μετά την άλωση της Τραπεζούντας.
Εκεί, δίπλα στα ερείπια του κάστρου «Πόρος» εγκαταστάθηκαν, στα τέλη του 16ου-αρχές του 17ου αιώνα, οικογένειες- μέλη του αρχοντικού οίκου των Ακριτιδών της Τραπεζούντας.
Όταν αργότερα κάποια μέλη της οικογένειας θα επανεγκατασταθούν στην Τραπεζούντα, το Λυκάστ’ θα αποτελεί πάντα σημείο αναφοράς γι’ αυτούς και θα το θέσουν υπό την προστασία τους.
Πιο συγκεκριμένα ο Χατζη-Γεώργιος Ακριτίδης], επιχειρηματίας στην Τραπεζούντα, θα γίνει επίλεκτο και δραστήριο μέλος της ελληνικής κοινότητας της πόλης.
Στη διαθήκη του μνημονεύει την γενέτειρά του και το σχολείο της[6]. Ο γιος του Αλέξανδρος Ακριτίδης, έμπορος και βιομήχανος, θα καταδικαστεί στην Αμάσεια, μαζί με κορυφαίους παράγοντες του Πόντου και θα εκτελεστεί το 1921.
Στην τελευταία του επιστολή-διαθήκη προς την γυναίκα του Κλειώ, άφησε και αυτός κληρονομιά στο σχολείο του Λυκάστ’
. Από το Λυκάστ’ κατάγεται και ο Παναγιώτης Ακρίτας (κλάδος της ίδιας οικογένειας), ιδρυτής του Ακρίτειου Νοσοκομείου της Τραπεζούντας
. Γόνος του Λυκάστ’ ήταν και ο βουλευτής του οθωμανικού Κοινοβουλίου Ματθαίος Κωφίδης, που επίσης εκτελέστηκε στην Αμάσεια το 1921.
Το 1916, όταν ο ρωσικός στρατός προέλαυνε από την Τραπεζούντα προς την ενδοχώρα, το Λυκάστ’ έγινε πεδίο μαχών.
Συγκεκριμένα οι Τούρκοι που υποχωρούσαν από την Κρώμνη, ταμπουρώθηκαν στα υψώματα του Λυκάστ’ και οι Ρώσοι, από την ενορία Σαράντων της Κρώμνης, επιτέθηκαν και εξόντωσαν το τουρκικό απόσπασμα
– Θρησκεία
Εκκλησιαστικά υπαγόταν στην Μητρόπολη Χαλδίας.
Είχε δύο ναούς το χωριό. Οι οποίοι διατηρούν μέχρι και σήμερα τη στέγη τους
*Αγίος Χριστοφόρου ή Αε Στοφόρον.
Ο ένας, στο κεντρικό πλάτωμα, ήταν του Αγίου Χριστοφόρου
, ο Αε Στοφόρον.
Χτίστηκε εξ αρχής το 1892 με περίτεχνο τρόπο
Μονόκλιτη βασιλική με θολωτή οροφή που βαστάζεται σε καμπύλα τόξα που καταλήγουν σε υποστηλώματα και αγιογραφημένη από Κρωμναίο αγιογράφο[.
* Αγίου Θεοδώρου
Ο δεύτερος, στην αθέατη ανατολική πλαγιά, ήταν του Αγίου Θεοδώρου.
*. Αγίου Ιωάννη και της Κοίμησης της Θεοτόκου,
Υπήρχαν και δυο παρεκκλήσια, του Αγίου Ιωάννη και της Κοίμησης της Θεοτόκου, στον Διπόταμο.
– Παιδεία
Το χωριό συντηρούσε δικό του σχολείο, δίχωρο και μονοτάξιο. Με 10 μαθητές
Ήταν χτισμένο ανατολικά του ναού του Αγίου Χριστοφόρου
– Κοινωνική αλληλεγγύη
]. Ευεργέτες του σχολείου ήταν η οικογένεια Ακριτίδη της Τραπεζούντας, το σχολείο απολάμβανε και την μέριμνα της Αδελφότητας Κρωμναίων Τραπεζούντας, που στο άρθρο 61 του κανονισμού της[ κάνει μνεία το σχολείου του Λυκάστ’, όπως και του Παρτίν. .-
ΠΡΟΣΩΠΑ
Αλέξανδρος Ακριτίδης
Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης (1864;-1921) υπήρξε Έλληνας επιχειρηματίας της Τραπεζούντας και ένας από τους προύχοντες του Πόντου που εκτελέστηκε με απόφαση του κεμαλικού δικαστηρίου της Αμάσειας. Και μέλος της επιτροπής προσφύγων
Ο πατέρας του, Γεώργιος Ακριτίδης, γεννημένος στο Λυκάστ της Κρώμνης διέπρεψε ως επιχειρηματίας και ευεργέτης της ελληνικής κοινότητας της Τραπεζούντας.
Ο Αλέξανδρος αφού αποφοίτησε από το περιώνυμο Φροντιστήριο Τραπεζούντας, ασχολήθηκε με την οικογενειακή επιχείρηση παρασκευής και εμπορίας ποτών που έδρευε σε ιδιόκτητο τριώροφο κτίριο στην οδό Σεμερτζιλέρ (Semerciler Sokak) και λειτουργούσε μονοπωλιακά στον Πόντο[5][6]. Παντρεύτηκε την Κλειώ, θυγατέρα του δάσκαλου από το Παρτίν Παναγιώτη Λυπηρίδη και έκανε πέντε παιδιά.
– Ματθαίος Κωφίδης
Βουλευτής του Οθωμανικού κοινοβουλίου Ματθαίος Κωφίδης, ήταν δραστήριο μέλος Επιτροπή προσφύγων και πρόεδρος της Αυτή η Επιτροπή το 1920 διευρύνθηκε και μετονομάσθηκε Κεντρική Επιτροπή Περιθάλψεως Πόντου. Από Τούρκους όμως, θεωρήθηκε επαναστατική οργάνωση και συσχετίστηκε με το αίτημα ανεξαρτησίας του Πόντου. Οι πρωτεργάτες της Επιτροπής, δραστήρια στελέχη της ελληνικής κοινότητας, συνελήφθησαν το 1921 και οδηγήθηκαν στο Δικαστήριο Ανεξαρτησίας της Αμάσειας, καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
– Παναγιώτης Ακρίτας
Συγγενής του Αλέξανδρου Ακριτίδη ήταν και ο ιδρυτής του Ακρίτειου Νοσοκομείου της Τραπεζούντας
Παναγιώτης Ακρίτας από το Λυκάστ και αυτός].
— Απασχόληση
Τα χωράφια στο Λυκάστ ήταν φτωχά και άγονα και δεν δεν άφηναν περιθώρια για ανάπτυξη.
Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία, στα 100 περίπου στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, την υλοτομία και την κτηνοτροφία.
Τα απαραίτητα παρχάρια γι’ αυτήν τη δραστηριότητα ήταν στις θέσεις Λευκία, Λειβάδια και Ρακέτα.
Μαγαζιά και άλλες επιχειρήσεις δεν υπήρχαν στο χωριό.
Για τα απαραίτητα απευθύνονταν στην αγορά της γειτονικής Ίμερας.
Μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους ήταν και τα εμβάσματα των ξενιτεμένων στη Ρωσία ή στις κοντινές πόλεις..
– Προστασία των ανταρτών της Σάντας
Τον Δεκέμβρη του 1923 και αφού είχε ήδη υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης, υπήρξε ένα πρόβλημα με τους αντάρτες της Σάντας.
Όταν οι άντρες του Ευκλείδη Κουρτίδη σταμάτησαν τη δράση τους, λόγω της συνθήκης και μέχρι να βρουν τρόπο διαφυγής στη Ρωσία την επόμενη άνοιξη, αντιμετώπισαν πρόβλημα επιβίωσης.
Οι κρούσεις τους σε προύχοντες χωριών της Χαλδίας δεν έφεραν αποτέλεσμα. Τελευταία τους λύση αυτή που τους πρότεινε ο Κρωμναίος δάσκαλος Γιώργος Φιρτινίδης, να κρυφτούν στο Λυκάστ’.
Ο δάσκαλος Σπύρος Παπαδόπουλος και η οικογένειά του ανέλαβαν την περίθαλψη των ανταρτών από τις 6 Δεκ. του 1923 μέχρι τις 8 Ιαν του 1924.
Τότε ανακοινώθηκε επίσημα ότι οι κάτοικοι της Κρώμνης και της γύρω περιοχής έπρεπε να αναχωρήσουν για την Ελλάδα. Οπότε αναχώρησαν από το Λυκάστ και οι Σανταίοι αντάρτες
*****************************************************************
3. ΚΕΡΜΟΥΔ ή ΚΑΡΜΟΥΤ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ – Kocapınar Köyü (Karmut) Gümüşhane
Ένα από τα χωριά που εγκατέλειψαν οι κάτοικοι γιατί τα ορυχεία αργύρου έπαψαν να λειτουργούν και συγχρόνως υπήρχε ο κίνδυνος λόγω του Ρωσοτουρκικού πόλεμου του 1878-1879 να υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις για τους ομόδοξους των Ρώσων και βρεθήκαν στο Καρς ήταν και Καρμούτ ή Κερμούδ που σήμερα λέγεται Kocapınar Village βρίσκεται στην επαρχία Αργυρούπολη προς την ανατολική πλευρά της πόλης
– Που ακριβώς βρισκόταν
. Το χωριό Κερμούδ απέχει 18χλμ. από το κέντρο της Αργυρούπολη
Το Kermut ή Kermut ή Kocapınar είναι ένα χωριό στην κεντρική περιοχή της επαρχίας της Αργυρούπολη Βρίσκεται σε υψόμετρο 1532 μέτρα
–H ονομασία
Το παλιό όνομα του χωριού είναι Kermut.
Το όνομα του οικισμού, που δεν ήταν γνωστό ως Kermut από την απογραφή του 1940 άλλαξε προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και άρχισε να καταγράφεται με το σημερινό του όνομα από την απογραφή του 1960
* Συνοικίες του Κερμούδ
Σύμφωνα με τα οθωμανικά αρχεία του 16ου αιώνα, το χωριό αποτελούνταν από τρεις οικισμούς:
1. Άνω Κερμούδ ( Kermud-ı Ulya )
Φαίνεται ότι οι Έλληνες που ζούσαν στο Άνω Κερμούτ, συμμετείχαν στην εξέγερση του Πόντου από τις αρχές του 1919
Σύμφωνα με τα αρχεία του 1876, 120 άτομα ζούσαν σε 52 νοικοκυριά στο χωριό Kermut-i Ulya του δήμου Yağmurdere,
2. Μέσο Κερμούδ (Kermud-ı Evsat
To 1642 , δεν καταγράφηκε πληθυσμός στο χωριό Kermud-ı Evsat (Orta Kermud)
3. Κάτω Κερμούδ ( Kermud-ı Süfla ),
Ενώ ο οικισμός του Κάτω Κερμούτ εμφανίστηκε στην απογραφή του 1935,
Και οι Έλληνες που ζούσαν στο Κάτω Κερμούδ, συμμετείχαν στην εξέγερση του Πόντου από τις αρχές του 1919
ενώ 43 άτομα ζούσαν σε 40 νοικοκυριά στο χωριό Kermut-i Süfla
Σύμφωνα με την ανταλλαγή πληθυσμών Τουρκίας-Ελλάδας το 1923, ο ελληνικός πληθυσμός μετανάστευσε στην Ελλάδα.
– Θρησκεία
Εκκλησιαστικά άνηκε στην Μητρόπολη Θεοδουσοπόλεως.
Δύο εκκλησίες χτισμένες στην περιοχή Sidasderesi του χωριού και μία εκκλησία στην περιοχή Kastırget σώζονται μέχρι σήμερα σε πολύ ερειπωμένη κατάσταση.
Ερειπιο εκκλησιάς
Οι τοίχοι του σώματος είναι εν μέρει όρθιοι και υπάρχει ορθογώνια θύρα στη δυτική πρόσοψη, με λιτό πέτρινο μαντίλι και περιβάλλεται από αψίδα. Υπάρχουν δύο παράθυρα στη νότια πρόσοψη και ένα παράθυρο στη δυτική πρόσοψη. Στα ανατολικά του εσωτερικού υπάρχει στρογγυλή αψίδα. Καλύπτεται με μισό τρούλο. Υπάρχουν συμμετρικές κόγχες τοποθετημένες και στις δύο πλευρές της αψίδας. Σήμερα, το εγκαταλελειμμένο κτίριο είναι ερειπωμένο
Πληθυσμός σήμερα .
Το 2018 ήταν 64 άτομα , το 2019 ήταν 35 άτομα , το 2020 ήταν 20 άτομα
2020 ήταν 20 άτομα , 2021 ήταν 18 άτομα
Το κλίμα του χωριού είναι εντός της περιοχής κλιματικής επιρροής της Μαύρης Θάλασσας.
Στο χωριό δεν υπάρχει δημοτικό σχολείο. Το χωριό έχει δίκτυο πόσιμου νερού] και δεν έχει δίκτυο αποχέτευσης.
