Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου που εμφανίζονται στον τίτλο της σημερινής δημοσίευσης αντλήθηκαν από τα Ποντιακά κάλαντα Πρωτοχρονιάς .
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Ποντιακά κάλαντα Πρωτοχρονιάς
Αρχή κάλαντα κι αρχή του χρόνου κι αρχή του χρόνου.
Πάντα κάλαντα, πάντα του χρόνου πάντα του χρόνου.
Αρχή μήλον εν κι αρχή κυδών εν κι αρχή κυδών εν
Κι αρχή βάλσαμον το μυριγμένον το μυριγμένον.
Εμυρίστεν ατό ο κόσμος όλον ο κόσμος όλον.
Για μύριστ ατό και εσύ αφέντα καλέμ αφέντα.
Λύσον την κεσέ σ και δος παράδας και δος παράδας.
Κι αν ανιοιείς μας χαράν σην πόρτας σ χαράν σην πόρτας σ.
Ευχές Χρόνια Πολλά, πάντα και του χρόνου Καλή χρονία και
σ όλα τα σπίτ(ι)α Υιαν κι ευλοίαν.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ποντιακά κάλαντα
Αρχή κάλαντα και αρχή του χρόνου
Πάντα κάλαντα πάντα του χρόνου
Αρχή μήλο είναι και αρχή κυδώνι είναι και αρχή κυδώνι είναι
Κι αρχή βότανο το μυρωδάτο ,το ευωδιαστό
Μύρισε αυτό ο κόσμος όλος ,ο κόσμος όλος
Για μύρισε αυτό και εσύ κυρία μου καλή μου κυρία
Λύσε το μαντίλι σου και δως μου χρήματα και δως μου χρήματα
Και αν μας ανοίξεις χαρά στην δική σου πόρτα
Ευχές Χρόνια πολλά πάντα και του χρόνου Καλή χρονιά και σε όλα στο σπίτια υγεία και ευλογία.
****************************************************************
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
1,Εμυρίστεν – μυριγμένον.
Μύριγμαν -Μύρισμαν από το μυρίζω
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Μυρίζω
Ετυμολογία : μυρίζω < μεσαιωνική ελληνική μυρίζω, < αρχαία ελληνική Μυρίζω (αλείφω με μύρον)
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Μοσχοβολώ , μυρίζω
μύρο < αρχαία ελληνική μύρον[1] . Συγγενή τα μυρίζω, μύραινα[2] αλλά όχι η σμύρνα ή το αρχαιοελληνικό θηλυκό συνώνυμό της: η μύρρα. Άσχετη και η αρχαία λέξη μύρομαι (κλαίω).
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : ,Μύρισε ,μυρωδάτο
Συγγενικές λέξεις : Μυρωδικά
============================================================
2.Δος
Δόσιμον
Δος προστακτική του διγω.
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Δίδωμι.
Ετυμολογία : δίνω < αρχαία ελληνική δίδωμι.
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Δώσ’ μου
Συγγενικές λέξεις : Δοτικός,διαδομένος.
============================================================
3.Αφέντα
Από το αρχ. Αυθέντης θηλυκό αφέντρα
Ετυμολογία : αφέντρα < αφέντης + κατάληξη θηλυκού
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Κυρία
Συγγενικές λέξεις : κύριος, αφεντικό νεοελλ. τ. αφέντης πιθ. < αυθέντης < αυθέντης* (φωνητική εξέλιξη).
*****************************************************
4 .Ανιοιείς
Ποντ =ανοίω,ανοίζω και η φράση Ανοίγω την καλατζήν = αρχίζω τον λόγον
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : < αρχ. “ανοίγω”
Ετυμολογία : οίγω < αρχ. “ανοίγω”.
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Ανοίγεις
Συγγενικές λέξεις : Ανοιχτήρι ανοιχτός ανοιχτωσιά άνοιξη άνοιγμα .
============================================================
5. Λύσον
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Λύω
Ετυμολογία : λύνω < μεσαιωνική ελληνική λύνω < αρχαία ελληνική λύω
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Λύσε ,άνοιξε
Συγγενικές λέξεις : Διαλύω , Διευκολύνω .
============================================================
6. Υείαν
Ποντιακή , φράση για χαιρετισμό επισκέπτη που μπαίνει στο σπίτι= Υίαν κ’ευλοίαν
Ετυμολογία : υγεία < ελληνιστική κοινή υγεία < αρχαία ελληνική ὑγίεια
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Υγεία
Συγγενικές λέξεις : Υγιεινός ,ανθυγιεινός. υγειολογία
******************************************************
video από το κανάλι του youtube της dsavidou (ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΑΒΒΙΔΟΥ)
ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ~ ΑΡΧΗ ΚΑΛΑΝΤΑ
