ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΟ ΛΑΡΚΟ. Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄, 18)
Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΟ ΛΑΡΚΟ (Μέρος α΄)
Στον ορεινό όγκο μεταξύ Πιερίων και Καμβουνίων θα σας μεταφέρουμε σήμερα, στα νοτιοδυτικά όρια της κοιλάδας του μέσου ρου του Αλιάκμονα.
Στη θέση ΚΑΣΙΑΝΗ ΛΑΒΑΣ, του Δήμου Σερβίων, το φθινόπωρο – χειμώνα του 2010 πραγματοποιήθηκε εσπευσμένα μία ακόμη σωστική ανασκαφή. Η θέση είχε εντοπιστεί το 1998, κατά τη διάρκεια επιφανειακής έρευνας για την επέκταση του λιγνιτωρυχείου της ΛΑΡΚΟ.
Το 2010 κινδύνευε με άμεση κατάρρευση, όπως και έγινε την αμέσως επόμενη χρονιά, λόγω κυρίως του σαθρού γεωλογικού υποστρώματος της περιοχής, υπεύθυνου και για τη γενικότερη καθίζηση του εδάφους και την μετεγκατάσταση, της κοινότητας Λάβας, στις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Σε έναν μικρό, χαμηλό λόφο διαμορφωμένο σε πλατώματα, σε υψόμετρο 950 μ., ανασκάφηκαν κατάλοιπα οικισμών της αρχαιότερης νεολιθικής περιόδου (6.500-6.00 π.Χ. περίπου), της πρώιμης εποχής χαλκού (3.000-2.000 π.Χ. περίπου) και των ελληνιστικών χρόνων (τέλη 4ου – 1ος αι. π.Χ. περίπου).
ΤΑ ΣΤΑΘΕΡΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ της ανασκαφής ήταν λιγοστά και διαταραγμένα από παλαιότερη ισοπέδωση του χώρου. Περιελάμβαναν ένα πιθάρι και κυρίως λάκκους και ταφροειδή ορύγματα, με ποικίλο περιεχόμενο, κυρίως τροχήλατη και χειροποίητη κεραμική.
Η ΤΡΟΧΗΛΑΤΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ανήκε σε αγγεία χαρακτηριστικά των ελληνιστικών χρόνων, όπως: σκυφίδια, κάποια με ανάγλυφη διακόσμηση, πινάκια, αμφορείς, οινοχόες, κάνθαροι και υδρίες. Στην ίδια περίοδο ανάγονται και 22 πυραμιδόσχημες και αρτόσχημες αγνύθες, μία σιδερένια αιχμή δόρατος, σιδερένια καρφιά και άλλα μικροαντικείμενα. Παράλληλα, μεγάλες ποσότητες ψημένου πηλού ανωδομής μαρτυρούν την παρουσία κτισμάτων με λιθόκτιστο θεμέλιο, ανωδομή με πασσάλους και πηλό, και κάλυψη με κεραμίδες.
Η ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ, ανάγεται στην πρώιμη εποχή χαλκού. Ξεχωρίζουν 24 διάτρητα όστρακα, που ανήκουν σε μικρά χειροποίητα αγγεία. Το ενδιαφέρον τους εστιάζεται στο γεγονός ότι η έρευνα τα συνδέει με μια σειρά χρήσεων, με πιο κοντινή στα δεδομένα της Λάβας, τη σχέση τους με παραγωγή τυριού. Στα ευρήματα της περιόδου συμπεριλαμβάνονται λίγα λίθινα τριπτά εργαλεία.
ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Σε μία από τις τομές του ανατολικού πλατώματος του λόφου εντοπίστηκε αδιατάρακτη αρχαιολογική επίχωση, της αρχαιότερης νεολιθικής περιόδου. Όστρακα αγγείων, τρία εργαλεία πυριτόλιθου, ένα πηνίο και ένα αποστρογγυλεμένο όστρακο αποτελούν τα ευρήματα, μαρτυρώντας πρώιμη ενασχόληση με την υφαντική τέχνη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Η σημασία της ανασκαφής της Λάβας έγκειται κυρίως στο γεγονός του εντοπισμού στη συγκεκριμένη γεωγραφική θέση ενός οικισμού της αρχαιότερης νεολιθικής, καθώς όχι μόνο πρόκειται για το μοναδικό μέχρι τώρα εντοπισμένο οικισμό της περιόδου σε τόσο ψηλό υψόμετρο (950 μ.), εάν εξαιρέσει κανείς κάποιες ενδείξεις σύγχρονης κατοίκησης στη Σαμαρίνα, στα 1600 μ., αλλά και γιατί αυτός βρίσκεται πάνω στο μοναδικό φυσικό πέρασμα που ενώνει διαχρονικά τη Θεσσαλία με τη Δυτική Μακεδονία. Η παρουσία του θα μπορούσε να συνδεθεί και να ερμηνευτεί σε σχέση όχι μόνο με την οικονομία, με κάποια δηλαδή εποχική – θερινή εγκατάσταση μιας ομάδας κτηνοτρόφων, αλλά και με τα περάσματα και τη σημασία τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής, η επιλογή των οποίων φαίνεται να αποτελεί συνήθη πρακτική κατά την περίοδο αυτή στην περιοχή της Π.Ε. Κοζάνης.
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η ασυνήθιστη για την περιοχή επιλογή ενός ψηλού λόφου, για την ίδρυση του οικισμού της αρχαιότερης νεολιθικής, όπως και το γεγονός της επιλογής κατά την πρώιμη εποχή χαλκού μιας θέσης της αρχαιότερης νεολιθικής. Τυπικό δείγμα, από άποψη χωροθέτησης, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο οικισμός των ελληνιστικών χρόνων, καθώς την περίοδο αυτή στην Π.Ε. Κοζάνης, αλλά και ευρύτερα, πολλοί οικισμοί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αιανή, αναπτύσσονται σε πλατώματα που διαμορφώνονται πάνω σε φυσικά οχυρούς λόφους.
Σημ.: Στην επόμενη ανάρτησή μας θα μιλήσουμε για το σημαντικό φυσικό Πέρασμα του Σαρανταπόρου.
Βιβλιογραφία:
Α. Χονδρογιάννη-Μετόκη, Αλιάκμων 2010. Η ανασκαφή στη Λάβα και στην Παλιοκαστανιά Σερβίων, ΑΕΜΘ 25, 2011, 81-92.