Λιθάρια, ξερολιθιές. Οικολογικός διάδρομος μεταφοράς πλούσιας μικροπανίδας (έντομα, μικρά ερπετά και αμφίβια) σε αγαστή συνέργεια με τους αγρότες και την γεωργία, για ένα υγιές και απαλλαγμένο από παράσιτα περιβάλλον

Προωθείται ως καλή γεωργική πρακτική, η μελέτη που προτείνει την εναπόθεση διαφόρων πετρών μέσα σε καλλιεργούμενες εκτάσεις, ως στοιχεία που συγκρατούν την υγρασία και την απελευθερώνουν στο έδαφος, σε περιόδους ξηρασίας. Νέο; Χρήζει επαίνων; Ίσως. Ίσως και καθόλου. Οι πατεράδες και οι παππούδες μας το γνώριζαν, χωρίς να τους έχει δοθεί ως αποτέλεσμα επιστημονικών μελετών. Έχω καθίσει άπειρες φορές πάνω στις πέτρινες πεζούλες που διαχώριζαν το ένα χωράφι απ’ το άλλο ή τις καλλιέργειες μεταξύ τους, παρατηρώντας τα μικρά ζωύφια να προβάλλουν μέσα από τις αριστοτεχνικά στοιχισμένες πέτρες, με τα βρύα και τις λειχήνες που αναπτύσσονταν ανάμεσά τους να γίνονται αντικείμενο θαυμασμού και παιχνιδιού. Όταν παίζαμε τις «νοικοκυρές», με αυτά τα πολύχρωμα βρύα, η φαντασία μας έπλαθε γλυκίσματα και στόλιζε τα κουκλόσπιτά μας!

Τα λιθάρια τα έχετε ακούσει; Αν ναι, τότε θα γνωρίζετε και τις ξερολιθιές. Εκείνο που ίσως δεν έχετε σκαφθεί είναι ότι οι ξερολιθιές δεν ήταν απλά τα χωρίσματα μεταξύ ιδιοκτησιών και καλλιεργειών, αλλά στην ουσία αποτελούσαν έναν οικολογικό διάδρομο μεταφοράς μιας πλούσιας μικροπανίδας (έντομα, μικρά ερπετά και αμφίβια) που βρίσκονταν σε μία αγαστή συνέργεια με τους αγρότες και την γεωργία, για να διατηρήσουν ένα υγιές και απαλλαγμένο από παράσιτα περιβάλλον. Τα κενά ανάμεσα στις πέτρες ήταν το σπίτι τους και οι κρυψώνες τους. Εκτός της μικροπανίδας, η μικροχλωρίδα είχε αντιστοίχως εξαιρετικό οικολογικό και περιβαλλοντικό ρόλο. «Έδεναν» σαν συγκολλητικό τις πέτρες μεταξύ τους, οι οποίες μετατρέπονταν σε πολύτιμο συνεργάτη της γεωργίας, συγκρατώντας υγρασία και χώμα, ακόμη και στις πιο άγονες περιοχές. Σε κάποιες περιοχές μάλιστα, οι ξερολιθιές γινόταν πολύ ψηλότερες για να προστατεύουν από τον αέρα τις καλλιέργειες ή απλά ένα μόνο δέντρο! Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πόσο σημαντικό οικοσύστημα συντηρούσαν οι ξερολιθιές των πατεράδων και παππούδων μας. Είναι εκπληκτικό, με πόση δουλειά και μόχθο δημιουργούσαν ένα ιδιαίτερο μικροκλίμα, ευνοϊκό για τα μεσογειακά φυτά που έτσι μπορούσαν να ξεπεράσουν την καλοκαιρινή κρίση.

Το 2018 η τέχνη της ξερολιθιά εντάχθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco. Με από κοινού φάκελο, που κατέθεσαν Ελλάδα, Ελβετία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κύπρος και Σλοβενία. Έκτοτε η ξερολιθιά προστατεύεται δια νόμων και η Ε.Ε. ενισχύει μέσα από χρηματοδοτικά προγράμματα την διατήρηση και ενίσχυση, ενώ η Unesco συνεχίζει να επιβραβεύει τις καλές αγροτικές πρακτικές και την σημαντικότητα του αγροτικού τοπίου για το οικοσύστημά μας. Οι χώρες, με επιπρόσθετες εθνικές διατάξεις κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Γνωρίζω, για παράδειγμα, ότι η Ιταλία τους αιτούντες άσυλο μετανάστες τους αναθέτει εργασία ανασύστασης των ξερολιθιών και επιβάλει αυστηρά πρόστιμα, σε όποιον κλέβει πέτρες από τις ξερολιθιές που έχουν μισογκρεμισθεί για ιδιωτικούς σκοπούς. Οι Ιταλοί μάλιστα καυχώνται ότι έχουν 170 χιλιάδες χλμ ξερολιθικών τοίχων, περίπου 20 φορές το μήκος του Σινικού Τείχους της Κίνας και έχουν κερδίσει και επιπλέον εγγραφές στην Unesco για γεωργικές καλλιέργειες ανάμεσα σε αναβαθμίδες (π.χ. για τα αμπέλια, τους ελαιώνες και την κάπαρη της Pantelleria)

Φίλοι μου όλα καλά… σαν Κυριακή που είναι!

Όμως, κάποιες πρακτικές, αποκτούν μια διαφορετική αξία στην εποχή μας, που έγινε διάτρητη και πολύ ευαίσθητη. Πριν ο χρόνος σβήσει τα ίχνη, ας συγκομίσουμε ότι μπορούμε, από την ιστορία και την παράδοση.

Έλενα Νάμινι (fb)