Μαρία Τσιομπάνου: Τα έργα μεταφορών ως υποδομές ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής και όχι ως αυτοσκοπός
Μαρία Τσιομπάνου
πρόεδρος της ΠΕΣΕΔΕ
Έχω πολλές φορές εκφράσει την άποψη ότι οι υποδομές δεν πρέπει να θεωρούνται αυτοσκοπός αλλά μέσο επίτευξης άλλων στόχων. «Πρέπει να κάνουμε μια στροφή στο να σκεφτούμε την υποδομή ως τι κάνει – προστατεύει, συνδέει ή παρέχει βασικές υπηρεσίες – όχι τι είναι», λέει ο Jo da Silva, ιδρυτής και διευθυντής της International Development, στη συμβουλευτική εταιρεία μεγάλων έργων υποδομής Arup. «Είναι η υποδομή που διαμεσολαβεί την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε πεπερασμένους πόρους και να μεταφέρουμε αυτούς τους πόρους εκεί όπου υπάρχουν ανθρώπινες ανάγκες».
Με την ίδια ακριβώς λογική, οι μεταφορές είναι μέσο εξυπηρέτησης άλλων δραστηριοτήτων και στόχων και όχι στόχος ανεξάρτητος και αυτόνομος. Μερικοί αφορούν την οικονομική ανάπτυξη, αλλά υπάρχουν και μη οικονομικοί, όπως η ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των υποδομών μεταφορών είναι οι συνδέσεις που δημιουργούν. Επιτυγχάνουν την σύνδεση των κοινοτήτων με τις πόλεις, την σύνδεση μέσα στην ίδια την πόλη, την σύνδεση των παραγωγικών δραστηριοτήτων με τις εμπορικές συναλλαγές, την σύνδεση της εκπαίδευσης με την απασχόληση και εντέλει αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των πολιτών.
Οι οικονομικοί και οι μη οικονομικοί στόχοι δεν είναι πάντοτε συμβατοί και προς την ίδια κατεύθυνση. Το γεγονός αυτό αυξάνει την πολυπλοκότητα και την δυσκολία στον εθνικό σχεδιασμό υποδομών και στην τελική τους αξιολόγηση και επιλογή. Τελικά, θα πρέπει, κάθε φορά, πριν να καταλήξουμε στην επιλογή ενός νέου έργου μεταφοράς, να έχει απαντηθεί το βασικό ερώτημα: «Ποιος είναι ο στόχος που το νέο έργο μεταφοράς θα εξυπηρετήσει;».
Η περίπτωση του έργου του Μετρό της Θεσσαλονίκης και η ιστορία που το συνοδεύει ως την ολοκλήρωση και λειτουργία του, είναι μοναδική και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κριτικής ανάλυσης και κοινωνιολογικής προσέγγισης. Αποτυπώνει όλες τις αδυναμίες και όλες τις ιδεοληψίες του ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας. Το αποτέλεσμα όμως, παρόλο που ήρθε με μεγάλη χρονική καθυστέρηση, δικαιώνει την επιλογή του ως έργο υποδομής αλλάζοντας κυριολεκτικά μία ολόκληρη πόλη. Η υλοποίηση του Μετρό Θεσσαλονίκης αποδεικνύει ό,τι έχουμε την ικανότητα να ανταποκρινόμαστε σε προκλήσεις και να αντιμετωπίζουμε πολυπαραγοντικά και δυσεπίλυτα προβλήματα. Οι πόροι και ο χρόνος που τελικά δαπανήθηκαν είναι ένα άλλο ζητούμενο που πρέπει να εξεταστεί με ειλικρίνεια.
Η χώρα μας δεν έχει την πολυτέλεια της σπατάλης πόρων και χρόνου. Τον πρωταρχικό λόγο, ρόλο και ευθύνη στον ρυθμό της εξέλιξής μας τον έχει η πολιτική ηγεσία. Μέχρι σήμερα, η στρατηγική ανάπτυξης των υποδομών έχει αποδειχθεί ότι ακολουθεί την γραμμική εξέλιξη της υφιστάμενης κατάστασης, χωρίς νέες κατευθύνσεις και σύγχρονες πρωτοβουλίες. Ας μελετήσουμε την ιστορική εξέλιξη των υποδομών των γειτονικών ευρωπαϊκών χωρών που συγκοινωνιακά βρίσκονται πιο μπροστά από εμάς. Ας αποφύγουμε τα δικά τους λάθη και ας «αντιγράψουμε» πετυχημένες πολιτικές μεταφορών χρησιμοποιώντας τα δικά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα.
