Σημ. το παρόν σημείωμα είναι μέρος εργασίας μου, που θα δημοσιεύεται σε συνέχειες.
Α. Γενικά
H μουσική, οι χοροί και τα τραγούδια των βλαχοφώνων, θεωρώ, ότι αποτελούν μέρος της μουσικής του μακρόχρονου και διαχρονικού ελληνισμού, συγκεκριμένα της ορεινής ραχοκοκαλιάς της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Πίνδου (ως μητρόπολης αυτών). Δεν μπορούμε, δηλαδή, να μιλάμε για ξεχωριστή ‘βλάχικη/αρμάνικη’ μουσική. Είναι αυτονόητο, ωστόσο, ότι, όπως συμβαίνει και σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες της Ελλάδας, έτσι και ανάμεσα στους βλαχόφωνους Έλληνες υπάρχουν διαφορές στη μουσική, το χορό και τα τραγούδια.
Εάν θέλουμε να είμαστε πιο συγκεκριμένοι και σαφείς, κατά την ταπεινή μoυ γνώμη, μπορούμε να μιλάμε για τραγούδια, ξεχωριστά, π.χ.: της ευρύτερης περιοχής Μαλακασίου & Μετσόβου, της περιοχής Συρράκου, βλαχοζαγορίου, Ασπροποτάμου, Αιτωλοακαρνανίας, περιοχής Γρεβενών, Βερμίου, Ολύμπου, Πάϊκου, της περιοχής Ανατολικής Μακεδονίας, Β. Πίνδου, των Αρβανιτοβλάχων κλπ.
Για περισσότερη διευκρίνιση παραθέτω τα παρακάτω, αντλημένα από το δημοσιευθέν (2020) βιβλίο μου (παραπομπή 1):
[…Οι Βλάχοι έχουν πρώτον, ιδιαίτερα κοινά χαρακτηριστικά στο μουσικοχορευτικό τους ύφος ως κλειστή πληθυσμιακή ομάδα στην κοιτίδα τους (Πίνδος) και δεύτερον, υπάρχει μια διαφοροποίηση από τόπο σε τόπο, όπως και στη Διασπορά τους, λόγω των αναπόφευκτων παραλλαγών ή επιρροών που αυτή (ενν. διασπορά) δημιούργησε, πράγμα που είναι φυσιολογικό.
Για την πρώτη περίπτωση αναφέρω το βαρύ, αδρό, μεγαλοπρεπές, αρχέγονο και δωρικό χαρακτηριστικό, όσον αφορά στον χορό, στον ρυθμό και στην μελωδία. Για παράδειγμα, τα Μπεράτια και τα Συγκαθιστά τους σε 7 χρόνους με γυρίσματα σε 2 χρόνους είναι πιο αργά από αυτά των ελληνοφώνων της Θεσσαλίας. Το ίδιο συμβαίνει και στα ‘βαριά τσάμικα’, όπως τα λένε οι παλιοί, δηλαδή τα Ζαγορίσια των 5 χρόνων (Λεωνίδας, Καραπατάκι, Αλεξάνδρα κλπ).
Στην δεύτερη περίπτωση και ιδιαίτερα στον χορό, αναφέρω τον χορό ‘Ζαχαρούλα’ του Αν. Βερμίου, ο οποίος έχει σαφή επιρροή στην κίνηση από Μακεδονικούς χορούς, όπως ο Νιζάμικος και το Παϊτούσκινο, αλλά και τους χορούς ‘Χατζηστέργιο’ και ‘Βλαχούλα’ των βλαχοφώνων της Ανατολικής Μακεδονίας, που μοιάζουν με τους χορούς των Ντοπίων των Σερρών.
Οι χοροί των Αρμάνων είναι χοροί ‘στα δύο’, ‘στα τρία’, τσάμικα, όπου διαπιστώνεται ξεκάθαρα η ελληνικότητά τους και το αδιαίρετο του πολιτισμού της στεργιανής Ελλάδας και ακολουθούν οι χαρακτηριστικοί και ιδιαίτεροί τους χοροί, που είναι τα Συγκαθιστά με τα γυρίσματά τους. Ακόμα, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στους χορούς από το Συράκο, ‘Γιάννη Κώστα’ και ‘Μπαλατσό’, στο ‘Βωβουσιώτικο’ από την Βωβούσα, στο ‘Μετσοβίτικο’ ή ‘Κεφάλι’ από τη Χώρα Μετσόβου κλπ, στο ‘Λα πάτρου τσίντζι μάρμαρι’ από τα βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου, στην ‘Φραγκίτσα’ από τα Μεγάλα Λιβάδια του όρους Πάϊκου, στο ‘Μπαϊράτσε’ από την Κλεισούρα Καστοριάς, που έχει τον ρυθμό του χορού ‘Πουστσένο’ της Φλώρινας, στο ‘Βαρύ Μπεράτι’ από το Κεφαλόβρυσο και βέβαια στην ‘Ζαχαρούλα’ και στον ‘Χατζηστέργιο’, που ήδη αναφέρθηκε.
Εδώ, οφείλω να τονίσω ότι στον πυρήνα των βλάχικων μητροπολιτικών εστιών (χώρα Μετσόβου, χωριά Ασπροποτάμου, βλαχοχώρια Γρεβενών) κυριαρχούν οι χοροί σε οκτώ ή δώδεκα χρόνους (κύρια μελωδία), που μπορεί να είναι συρτοί (π.χ. ‘Λα πάτρου τσίντζι μάρμαρι’, ‘Νάπαρτι ντι μάρεα λάϊ’, ‘Χανιώτικο’ κ. ά.) ή Συγκαθιστοί (π.χ. ‘Αϊντε μωρ μηλιά’, ‘Πάρε τα γκιούμια’, ‘Αηδόνι’, ‘Λεβέντης είσαι μάτια μου’, ΄Βιργινάδα, ‘Πράσινο μαντήλι’ κ. ά.). Αυτοί παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για επιστημονική έρευνα, καθώς και περισσότερη δυσκολία (κατά τη γνώμη μου) στη μάθησή τους σε σχέση με χορούς των υπόλοιπων πληθυσμιακών ελληνικών ομάδων.
Γενικά οι ρυθμοί είναι: 2/4, 3/4, 4/4, 5/4, 6/8, 7/4, 8/4, 12/4 και τους συναντάμε από την ελληνική αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Σπουδαίοι μουσικολόγοι, όπως ο Ελβετός Samuel Baud Bovy και o Brailoiu, μας επισημαίνουν με επιστημονικά στοιχεία ότι η αρχαία μετρική με τους πυρρίχιους, ίαμβους, τροχαίους, σπονδείους, ανάπαιστους, δάκτυλους κλπ, ρυθμούς – που συναντιούνται και στους βλαχόφωνους – πέρασε ομαλά στην στιχουργία του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού και κατ’ επέκταση και στην μουσική του. Άλλωστε, και ο αείμνηστος Σίμων Καράς μίλησε για την συνέχεια της αρχαίας μετρικής στην βυζαντινή και παραδοσιακή ελληνική μουσική…].
———————————————————————–
(1). Βλαχοχώρια Ανατ. Βερμίου, Λαογραφία, Παράδοση, Ιωάννης Κ. Τσιαμήτρος, εκδόσεις iWrite, 2020, σελ. 614-16.
Συνεχίζεται…
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. ΑποδοχήΔιαβάστε περισσότερα
