ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΕΨΙΛΟΝ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΙΟΥ SARS-CoV-2 συμβάλλουν στην αποφυγή του ανοσοποιητικού συστήματός μας. Ανακαλύφθηκε μοριακός μηχανισμός πίσω από την απώλεια της εξουδετερωτικής ικανότητας των αντισωμάτων έναντι της παραλλαγής Έψιλον του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Τρεις μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη της ακίδας του ιού εμποδίζουν την εξουδετερωτική ισχύ αντισωμάτων που προκαλούνται από τα τρέχοντα εμβόλια ή από προηγούμενες μολύνσεις με τον ιό.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε αρχές Ιουλίου 2021 στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Science από Αμερικάνους και Ελβετούς επιστήμονες ρίχνει φως στον μηχανισμό με τον οποίο μεταλλάξεις του ιού SARS-COV-2 μπορούν να αποφεύγουν τα εξουδετερωτικά αντισώματα, τα οποία επάγοντα είτε μετά από λοίμωξη, είτε ύστερα από εμβολιασμό. Οι ερευνητές αποκρυπτογράφησαν έναν πρωτοφανή μηχανισμό σε μοριακό επίπεδο με τον οποίο ο κορωνοϊός μπορεί να διαφεύγει των υπαρχόντων εμβολίων και ο οποίος σχετίζεται με μεταλλάξεις αμινοξέων της πρωτεΐνης της ακίδας του ιού. Οι μεταλλάξεις αυτές ανακαλύφθηκαν σε στέλεχος του ιού που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Καλιφόρνια, και ονομάζεται παραλλαγή Έψιλον και σήμερα έχει δύο γενεαλογικές γραμμές (B.1.427 και B.1.429). Πέντε μεταλλάξεις χαρακτηρίζουν την παραλλαγή, από τι οποίες τρεις (L452R, S13I και W152C) μειώνουν την ισχύ των αντισωμάτων.
Η πρωτεΐνη της ακίδας του ιού παίζει σημαντικότατο ρόλο για την πρόσδεση του ιού στα ανθρώπινα κύτταρα και την έναρξη της λοίμωξης. Στη παραλλαγή έψιλον τρία αμινοξέα της πρωτεΐνης της ακίδας του ιού αντικαθίστανται από διαφορετικά αμινοξέα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή της δομής της πρωτεΐνης στον χώρο, γεγονός που εμποδίζει πλέον τα αντισώματα να αναγνωρίσουν την πρωτεΐνη. Τελική συνέπεια είναι να μετριάζεται η εξουδετερωτική ισχύς που έχουν τα εξουδετερωτικά αντισώματα που έχουν προέλθει είτε από τον εμβολιασμό είτε από προηγούμενη λοίμωξη με τον ιό. Πράγματι διαπιστώθηκε ότι μειώθηκε η ισχύς εξουδετέρωσης του πλάσματος έναντι της ανησυχητικής παραλλαγής Έψιλον περίπου 2 έως 3,5 φορές. Τέτοιες μεταλλάξεις έχουν τη δυνατότητα να αποφεύγουν και ειδικά μονοκλωνικά αντισώματα που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη ως θεραπευτικά μέσα. Η αλλαγή της δομής της πρωτεΐνης της ακίδας του κορωνοϊού στην παραλλαγή έψιλον διαπιστώθηκε με ηλεκτρονική κρυομικροσκοπία και επιβεβαιώθηκε ο σχηματισμός ενός νέου δισουλφιδικού δεσμού με φασματομετρία μάζας.
Οι μεταλλάξεις δηλ. δίνουν σε αυτήν την παραλλαγή ανησυχίας του κορωνοϊού ένα μέσο για πλήρη αποφυγή συγκεκριμένων μονοκλωνικών αντισωμάτων που χρησιμοποιούνται σε κλινικές και μείωση της αποτελεσματικότητας των αντισωμάτων από το πλάσμα των εμβολιασμένων ατόμων.
Η παραλλαγή έψιλον χαρακτηρίζεται ως μετάλλαξη ανησυχίας. Εντοπίστηκε πρώτη φορά στην Καλιφόρνια από τα τέλη του 2020 (σήμερα έχουν εντοπιστεί περίπου 46.000 κρούσματα στις ΗΠΑ) και έχει εξαπλωθεί σε 34 άλλες χώρες (σε μικρό αριθμό κρουσμάτων μέχρι στιγμής). ΄Εχει εντοπιστεί, όμως, σε αρκετές γειτονικές χώρες της Ελλάδας.
Η κατανόηση του μηχανισμού με τον οποίο μεταλλάξεις έχουν τη δεινότητα να μετριάζουν λίγο ή πολύ την προστατευτική δράση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων προβάλλει και υπογραμμίζει την αναγκαιότητα αφενός της συνεχούς εγρήγορσης για την νόσο COVID-19 και αφετέρου της ανάπτυξης φαρμάκου που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τη νόσο σκοτώνοντας τον ιό στο αρχικό του στάδιο.
*Βιβλιογραφία. Matthew McCallum, et al. 6/7/2021. SARS-CoV-2 immune evasion by the B.1.427/B.1.429 variant of concern. Science, eabi7994 DOI: 10.1126/science.abi7994
Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης
Γενετιστής ΑΠΘ
