Ήρθε και η σειρά του Μικροβάλτου… Απόσταγμα καταγραφών, έρευνας και συγγραφής δεκαεπτά (17) χρόνων. Ο εκ Μικροβάλτου πολυγραφότατος συγγραφέας αρχιμανδρίτης π. Νικηφόρος, αρχιερατικός επίτροπος Εορδαίας και ηγούμενος της Ι. Μονής Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, μετά την Πτολεμαΐδα-Εορδαία, όπου διακονεί εδώ και δεκαετίες και το συγγραφικό του έργο ξεπερνά τις δεκαπέντε εκδόσεις, έκρινε ότι ήρθε η ώρα να παρουσιάσει και το βιβλίο για το Μικρόβαλτο των παιδικών του χρόνων, το Μικρόβαλτο της καρδιάς του! ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΙΝΑ «απομεινάρια», ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ στην εξαιρετική έκδοση για το ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟ, του αείμνηστου δασκάλου μας Ηλία Λαμπρέτσα…
Αποσπάσματα από τα ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ είχαμε την τιμή και το προνόμιο να σας παρουσιάσουμε μέσα από τις σελίδες της «Εν Μικροβάλτω…».
Η βασική θεματολογία του βιβλίου αφορά στην καταγραφή… επί παντός, στην αυθεντική Μικροβαλτινή ντοπιολαλιά με αφηγήτρια την μητέρα του π. Νικηφόρου πρεσβυτέρα Αφροδίτη π’’Χρήστου Μανάδη -«ίσως να παρουσιάζουν και κάποιο γλωσσολογικό ενδιαφέρον»- και επιμελώς καταγράφοντα τον ίδιο. Έτσι δικαιωματικά βέβαια η πρεσβυτέρα αναφέρεται σαν συν-συγγραφέας του βιβλίου.
Η δομή του έχει ως εξής:
– «Εκθέσεις μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Μικροβάλτου» για το χωριό τους, με κυρίαρχη την πολυσέλιδη δική του έκθεση-προσομοίωση του έτους 1964 (σελ. 9-23).
– «Άει, τα Μικροβαλτινά Μπρατίμνια», από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Κοζάνης (σελ. 24-46)
– «Εκλογικός Κατάλογος Γυναικών Μικροβάλτου έτους 1965», (σελ. 47-59)
– «Επιστολές 1891-1910 Μικροβαλτινών προς Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Κωνστάντιο Ματούλα, εκ Βογγόπετρας- Πάδης και Μικροβάλτου» (σελ. 60-79).
– «Ιστορικό Αστυνομικού Τμήματος Μικροβάλτου (1912-1983)», (σελ. 80-88).
– «Δελτίο Μικροβαλτινών Ειδήσεων – Από το Βιβλίο Συμβάντων του Αστυνομικού Τμήματος Μικροβάλτου», (σελ. 89-93).
– «Μνήμες», από δημοσιεύσεις του συγγραφέα, (σελ. 94-137).
– «Από τα πρακτικά της Κοινότητάς μας (1940-1963)», (σελ. 138-154).
– «Έτσιας τ’αλιγάμι κάναν κιρό στου χουργιό – Ακούσματα κι λάλημα», με αφηγήσεις της πρεσβυτέρας -όπως προαναφέραμε-, με τις επιμέρους ενότητες, Α. ΠΡΟΣΟΥΠΑ, Β. ΙΣΤΟΥΡΙΚΑ, Γ. ΓΙΓΟΥΝΟΤΑ, Δ. ΙΑΤΡΙΚΗ, Ε. ΚΙΝΤΣΙ Η ΧΑΡΑ, Ζ. ΝΟΙΚΟΥΚΟΙΡΓΙΟ, Η. ΠΙΧΝΙΔΙΑ, Θ. Η ΤΟΠΟΥΣ, Ι. ΑΕΙ ΚΙ ΟΙ ΠΑΡΟΙΜΙΙΣ ΜΑΣ, ΙΑ. ΘΚΕΖΜΑΣ ΛΕΞΕΙΣ, ΙΒ. ΙΣΤΟΥΡΙΙΣ-ΠΑΡΑΜΥΘΧΙΑ, ΙΓ. ΞΙΤΑΓΜΑΤΑ, ΙΔ. ΙΘΙΜΑΤΑ, (σελ. 155-399).
Με παράθεση βέβαια πλούσιου αρχειακού υλικού με αυθεντικά ντοκουμέντα, καθώς και φωτογραφικού υλικού (περί τις 370 παλιές ΦΩΤΟ).
Το βιβλίο προλογίζει* ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλος.
Ας αφήσουμε όμως -από τον πρόλογο του βιβλίου- και τον συγγραφέα να μας δώσει τα δικά του στοιχεία και …εξηγήσεις, απαντώντας και στα …αμείλικτα ερωτήματα της μάνας του:
– Γιατὶ γράφς ά; – Κι τὶ γκριζιαλνέσι; – Τὶ γκαϊλὲ τραβᾶς, ά;
– Κι ‘γὼ ἀπηλουϊοῦμι.
Ὁ κάθε τόπος ἔχει τὴ δική του ἱστορία. Μικρὴ ἢ μεγάλη. Ἀνάλογα μὲ τὰ γεγονότα καὶ τὰ πρόσωπά του. Γιὰ τὸ μικρὸ χωριό μας ἔγραψε ὁ, ἀείμνηστος πλέον, δάσκαλός μας Ἠλίας Λαμπρέτσας (1924- 20.9.2009). Μάλιστα δὲ ἔγραψε ἀναλυτικὰ καὶ μὲ πολλὰ στοιχεῖα, ποὺ συνθέτουν ἄρτια τὴν εἰκόνα τοῦ χωριοῦ καὶ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς.
Ἔρχομαι κι ἐγὼ δεύτερος μὲ τοῦτα τὰ ἀπομεινάρια Μικροβαλτινὰ Περιλειπόμενα … Γράφω δὲ γιὰ ἕναν μικρὸ πράγματι τόπο χωρὶς καὶ τόσο σημαντικὴ ἱστορία. Προσθέτω ἆραγε στὰ ὅσα ἔγραψε ὁ δάσκαλός μας;
Θαρρῶ πὼς προσθέτω, γιατὶ πολλὰ ἀσήμαντα, πράγματι, στοιχεῖα, κατατίθενται ὅπως τὰ εἶδε καὶ τὰ ἔζησε ἕνα μικρὸ παιδί, καὶ ἄλλα ὅπως τὰ ἔζησε τὸ ὑπέροχο μυαλὸ τῆς ἀγράμματης μάννας του ἀποτυπωμένα ὅλα στὴ ντοπιολαλιὰ τοῦ χωριοῦ μας. Ἴσως τοῦτα τὰ δεύτερα νὰ παρουσιάζουν καὶ κάποιο γλωσσολογικὸ ἐνδιαφέρον, ἀφοῦ μὲ τὴν σταθερὴ ἐκδημία τῶν «τρανῶν» μας θὰ παύση νὰ λαλῆται μιὰ μέρα καὶ τὸ ἄκουσμα αὐτό.
Μιὰ ἄλλη παράγραφος εἶναι τὸ ἀνίατο συνήθιο μου νὰ στοιβάζω στὰ ράφια τῆς Ἱστορίας ἱστορικὸ ὑλικό, τὸ ὁποῖο, ὅταν μελλοντικὰ ἀναζητηθῆ, μπορεῖ νὰ μὴν εὑρίσκεται, διότι θὰ ἔχη χαθῆ, ὅπως συνήθως γίνεται. Γιαὐτὸ σκέφτηκα νὰ τὸ ἀποθηκεύσουμε στὶς σελίδες τοῦτες, γιὰ νὰ τὄχουν, ὅσοι ἀργότερα θὰ λέν, ὅτι κρατάει ἡ ρίζα τους ἀπὸ τὸ Μικρόβαλτο. «Κὶ τὶ ἦταν, ἀ ρά, αὐτόϊας τοὺ θκόσας τοὺ Μκρόβαλτου;» Ἔτσι ἄρχισα νὰ συμμαζεύω τὸ ὑλικὸ ἀπὸ τὸ 1996… Πέρασαν ἤδη 17 χρόνια ἀπὸ τότε.
Ἄκουσα κάποτε καὶ σημείωσα τὸν στίχο ἑνὸς τραγουδιοῦ, ποὺ μἄρεσε,
«Κάθε ποὺ πίνω ἀπ’ τὴν πηγή σου, κάτι μοῦ καίει τὸν οὐρανίσκο…». Θαρρῶ πὼς αὐτὸ παθαίνω κι ἐγὼ εἴτε μὲ τὶς πηγὲς εἴτε μὲ τὶς ράχες τοῦ χωριοῦ μας στὶς ὁποῖες ἔζησα τὰ παιδικά μου χρόνια, εἴτε μὲ μιὰ κηδεία ἢ μιὰ λειτουργία στὸν ἉηΓιώργη, ἢ στὰ Ξωκκλήσια μας.
«Ὁ τόπος, πάλι, εἶναι γεμᾶτος μνῆμες…». Στοιχεῖα ἀπ’ αὐτὲς τὶς μνῆμες προσπάθησα νὰ καταθέσω σὲ τοῦτες τὶς σελίδες, καταγράφοντας τὴ γάργαρη μνήμη τῆς μάννας μου, «εἶμι γιννηθεὶς τοὺ 1928, ὅπους λιέει ἡ ἴδγια», ποὺ θυμᾶται σὰν ψηφιακὴ φωτογραφικὴ μηχανὴ πολλὰ γεγονότα τοῦ χωριοῦ μας.
Συνεχῶς ἀνεβάζει ἀπὸ τὸν ἄριστα διατηρημένο καὶ ὁλογεμᾶτο σκληρὸ δίσκο της πρόσωπα καὶ γεγονότα. Ἀρκετὰ ἀπὸ τὰ κείμενα ἔχουν δημοσιευθῆ στὴν ἄριστη ἐφημερίδα τοῦ χωριοῦ μας Ἐν Μικροβάλτῳ, μὲ τίτλο Ἄει Μκρουβαλτινὰ καὶ ψευδώνυμο Νι.(κηφόρος) Μι.(κρο)Βαλτινός. Στὸ ξεκίνημα τῆς ἐφημερίδος μοῦ ζητήθηκε συνεργασία κι ἔδωσα ὅσα εἶχα τότε ἕτοιμα.
Εὐχαριστῶ λοιπόν:
– τὴ μάννα μου γιὰ τὴν τέλεια ἀφήγησι τόσων γεγονότων μὲ ἀκριβῆ στοιχεῖα τόπου καὶ χρόνου, ὅπως ἀπαιτεῖ ἡ ἱστορικὴ τεκμηρίωσι. Γιαὐτὸ καὶ τὴν ἔβαλα μαζί μου στὴ σειρὰ τῆς συγγραφῆς.
– τὸν μπράτιμό μου καὶ Γραμματέα τῆς κάποτε Κοινότητός μας Χαράλαμπο Δ. Τζιώνα καὶ τὸν γιό του Δημήτρη γιὰ τὴ συμπαράστασί τους «σὶ ὅ,τ’ χουργιανκὸ χρειάσκα».
– Τὸν Γεώργιο Μαστρογιαννόπουλο καὶ τὴν ἐφημερίδα Ἐν Μικροβάλτῳ γιὰ τὶς φωτογραφίες, ποὺ μοῦ δάνεισαν.
– Ὅσους μοῦ ἐμπιστεύθηκαν οἰκογενειακά τους κειμήλια, φωτογραφίες ποὺ μιλοῦν γιὰ τὸ παρελθὸν τοῦ χωριοῦ μας, ἰδίως τῶν γάμων ἢ στὸν ἉϊΛιᾶ μας.
Εὐχαριστῶ καὶ δοξάζω τὸν Κύριό μου ποὺ μἀξίωσε νὰ γράψω καὶ γιὰ τοῦτα τὰ ἁπλᾶ ἔργα τῶν παιδιῶν του, ποὺ ἔζησαν ἢ ζοῦν ἢ ἔστω ἡ ρίζα τους κρατάει πάνω ἀπὸ τὶς ράχες τοῦ Μικροβάλτου, ὅπου καὶ εἶδαν νὰ βγαίνη ὁ ἥλιος ἀπ’ τὸν ἉηΛιᾶ τους «α κι νὰ βασιλεύ’ πίσου ἀπ’ τοὺν Μπούρνου».
πανηγύρι τ’ ἉηΛιᾶ μας 20 Ἰουλίου 2013
ὁ ἐκ Μικροβάλτου
ἀρχιμ. Νικηφόρος π’’Χρ. Μανάδης
Το βιβλίο «ἀφιερώνεται στοὺς παπάδες μας, στοὺς δασκάλους μας, στοὺς παπποῦδες μας, στοὺς γονεῖς μας, καὶ στὰ ἀδέλφια μας…».
Το βιβλίο που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες (περίοδος Χριστουγέννων 2013), είναι ένα ογκώδες σύγγραμμα 404 σελίδων, μεγάλων διαστάσεων με χοντρό πλαστικοποιημένο εξώφυλλο, που κοσμείται από μια χαρακτηριστική φωτογραφία του Μικροβάλτου με τις γιαγιάδες στο πεζούλι και τον παππού-Ναστάση και τον κώδικα της Ζάβορδας (οπισθόφυλλο).
Χορηγός του βιβλίου είναι η «οἰκογένεια πρεσβυτέρας Ἀφροδίτης π´´Χρίστου, τοῦ π´´Νικόλα Μανάδη.
Τοὺ βιβλίου τυπῶθκι μόνου σὶ 600 κουμμάτχια, ἰπειδὴς ἦταν ἄρρουστους ἡ «ἀργύρς» κὶ μοιράζιτι μόναχα δουριάν, σὰν μιλισσουκέρ’ κὶ σὰν σ’χώργιου…
Μετὰ πολλῶν δὲ εὐχαριστιῶν πρὸς τοὺς τυπογράφους, Γεώργιο Τσαβδαρίδη καὶ υἱό του Ἀναστάσιο, διότι δὲν ἔβγαλαν καθόλου ἐμπορικὸ κέρδος».
Γιώργος Μαστρ.
* Ο χαιρετισμός του σεβασμιωτάτου στον πρόλογο του βιβλίου
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σερβίων & Κοζάνης κ. Παύλου
Ἐλάβομεν προφρόνως τό νέον πνευματικόν τέκνον, τόν πρός ἔκδοσιν τιτλοφορούμενον τόμον «Μικροβάλτου Περιλειπόμενα», τοῦ Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου κ. Νικηφόρου π΄΄ Χρ. Μανάδη, συνεργείᾳ τῆς μητρός αὐτοῦ, Πρεσβυτέρας κας Ἀφροδίτης, καί μέ πολλήν χαράν τόν περιεργασθήκαμεν παρεχόμενοι τήν Ἐπισκοπικήν εὐλογίαν ἡμῶν, καθ’ ὅσον ἀναφέρεται εἰς τήν γενέτειράν των Μικρόβαλτον, ἐνορίαν τῆς καθ’ ἡμᾶς ἐκκλησιαστικῆς Ἐπαρχίας.
Ὁ πατήρ Νικηφόρος, ὁ ὁποῖος διακονεῖ τήν ὅμορoν Ἱεράν Μητρόπολιν Φλωρίνης, Πρεσπῶν καί Ἐορδαίας ὡς Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος Ἐορδαίας καί Ἡγούμενος τῆς ὑπ’ αὐτόν ἱδρυθείσης Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ εἰς τήν Ἄρδασσαν, κατέστη γνωστός λόγιος καί ἐπιτυχής βιβλιογραφικός κάλαμος τιμῶν τήν Ἐκκλησίαν, εἰς τήν ὁποίαν ἀφιερώθη παιδιόθεν, καί ἀναδεικνύων ποικιλοτρόπως τήν γενέτειραν γῆν τῆς Ἐπαρχίας Καμβουνίων.
Διά τῆς παρούσης ἐκδόσεως ἀναβιώνει τήν κοινωνικήν καί τήν ἱστορικο-λαογραφικήν ὑποδομήν θαυμάζων τά πρότυπά του καί μνημονεύει ὅσους κατά καιρούς συνέβαλον θεοφιλῶς εἰς τήν διατήρησιν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καί παιδευτικοῦ βίου τοῦ τόπου του.
Ἰδιαιτέρως χαιρόμεθα καθώς ὁ συγγραφεύς ἀναφέρεται εἰς τήν ἱστορικήν Ἱεράν Μονήν τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου Ζιδανίου, ἡ ὁποῖα δεσπόζει εἰς τήν ἐθνικήν καί θρησκευτικήν ἱστορίαν τῆς περιοχῆς τῶν Καμβουνίων, καί ἀναδεικνύει τό (ἄγνωστον εἰς τούς περισσοτέρους) περιστατικόν τῆς διασώσεως τῆς ἱερᾶς εἰκόνος τῆς Παναγίας τῆς Ζιδανιωτίσσης ἀπό συγχωριανούς του κατά τήν περίοδον τῆς γερμανικῆς κατοχῆς.
Τήν οἰκογένειαν δέ τῶν πιστῶν αὐτῶν Μικροβαλτινῶν ἡ ταπεινότητά μας ἐτίμησεν κατά τήν πρόσφατον πανήγυριν τῆς ὡς ἄνω Ἱερᾶς Μονῆς, καθώς ἡ θαυματουργός εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ζιδανιωτίσσης ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά σπουδαιότερα θρησκευτικά κειμήλια τῆς Μητροπόλεώς μας καί εἶναι γνωστή ἡ τιμή καί ἡ εὐλάβεια πού τῆς προσδίδει τό πλήρωμα τῆς καθ’ ἡμᾶς ἐκκλησιαστικῆς Ἐπαρχίας καί ὄχι μόνον.
Διά τούς λόγους τούτους εὐχαρίστως καί ὁλοθέρμως χαιρετίζομεν τό παρόν πόνημα καί ἐπαινοῦμεν τούς κοπιάσαντας σεμνυνόμενοι διά τά ἐκ τῆς Ἐπαρχίας ἡμῶν διασκορπισθέντα καί θεοφιλῶς δρῶντα τέκνα.
Καί πάλιν εὐλογοῦμεν πατρικῶς εὐχόμενοι ὁ Κύριος νά πολλαπλασιάζη τούς καρπούς των.
Ἐν Κοζάνῃ, τῇ ἑορτῇ τοῦ πολιούχου ἡμῶν Ἁγίου Νικολάου, ἔτει 2013ῳ
Εὐχέτης πρός Κύριον
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ο ΣΕΡΒΙΩΝ & ΚΟΖΑΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ
