ΜΟΧΑΜΕΝΤ ΜΟΣΣΑΝΤΕΚ – Ο Ιρανός Εθνικιστής ηγέτης που ανατράπηκε για τα πετρέλαια!

Ο Μοσσαντέκ ήταν Ιρανός πολιτικός, ίδρυσε το κόμμα “Εθνικό Μέτωπο” & έγινε πρωθυπουργός (29 Απρ. 1951 – 19 Αυγ. 1953), εθνικοποιώντας τα πετρέλαια που εκμεταλλευόταν μέχρι τότε το Ηνωμένο Βασίλειο!

Για την ιστορία…

Η “Αγγλο – Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου”, ήταν η κυριότερη πηγή εσόδων της Αγγλίας, κυρίως μετά τον Β’.Π.Π. Ήταν η δύσκολη εκείνη περίοδος μετά τον πόλεμο, όπου η Αγγλία είχε χρεοκοπήσει από τα βάρη του πολέμου & “ζούσε” ως επαίτης με δανεικά των ΗΠΑ!

Τα έσοδα των πετρελαϊκών κοιτασμάτων, ήταν τα μόνα που έδιναν ανάσες στην οικονομία τους. Έσοδα κυρίως για το Η.Β. & ελάχιστα για το Περσικό κράτος!

Τότε ανήλθε στο πολιτικό προσκήνιο ο Μοσσαντέκ, που έμελλε να στηγματίσει ανεξίτηλα την μετέπειτα εξέλιξη της Περσίας & ο οποίος παραμένει ως σήμερα, εμβληματική φυσιογνωμία της ιστορίας του Ιράν!

Μωάμεθ (Μωχάμεντ) Μωσσαντέκ, πρωθυπουργός του Ιράν από το 1951 μέχρι το 1953. Θεώρησε από την πρώτη στιγμή, υποχρέωσή του, να τερματίσει το καθεστώς εκμετάλλευσης της χώρας του. Την άνοιξη του 1951 εθνικοποίησε την πανίσχυρη “Αγγλο – Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου”, η οποία εθεωρείτο κράτος εν κράτει. Το όνομα του Μοσσαντέκ κατέστη για τον Ιρανικό λαό συνώνυμο της εθνικής αξιοπρέπειας!

Η αλαζονεία & η στενότητα αντιλήψεως του Λονδίνου, οδήγησαν τα πράγματα στα άκρα, όταν δεν δεχόταν να αποδεχθούν την εθνικοποίηση & ούτε κάποιο επωφελή & για τους ίδιους συμβιβασμό!

Το embargo κατά του Ιρανικού πετρελαίου που κήρυξαν οι Άγγλοι & τα σχέδια για στρατιωτική επέμβαση, πέσαν στο κενό!

Ήταν & η αρνητική στάση του προέδρου Χάρρυ Τρούμαν σε όλα αυτά, ο οποίος έτρεφε μια κεκαλυμμένη εχθρότητα των ΗΠΑ έναντι της Βρεταννικής Αυτοκρατορίας! Ήταν η σειρά των ΗΠΑ τώρα να γίνουν οι νέοι κοσμοκράτορες & οι άγγλοι τους ήταν εμπόδιο στα σχέδιά τους αυτά!

Από την στιγμή που η ιδέα της στρατιωτική επέμβασης δεν περπατούσε, έπρεπε οι Άγγλοι να επιλέξουν σε δύο λύσεις…Ή να συμφιλιωθούν με την πολιτική Μοσσαντέκ ή να επιχειρήσουν να τον ανατρέψουν!

Επιχείρησαν την δεύτερη πλευρά, της ανατροπής Μοσσαντέκ!

Βοήθησαν σε αυτό οι αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου 1952, όπου εξελέγη πρόεδρος ο Ντουάϊτ Αϊζενχάουερ. Με τον πρόεδρο Τρούμαν είχαν κόκκινη κάρτα για ανατροπή του Μοσσαντέκ, αλλά τώρα, καταφέραν να πείσουν τον νέο πρόεδρο για την ανατροπή!

Εκμεταλλευτήκαν & ορισμένα πολιτικά σφάλματα του Μοσσαντέκ, όπως την συμπόρρευσή του με τους κομμουνιστές & έτσι μπόρεσαν να πείσουν το Αϊζενχάουερ για τον σκοπό τους!

Έτσι, έχουμε τέλους του 1952, σύγκλιση της αμερικανική & της βρεταννικής πολιτικής επί του Ιρανικού Ζητήματος!

Η επιχείρηση σχεδιάστηκε από κοινού από την βρεταννική MI – 6 & την αμερικανική CIA!

Ήταν η πρώτη κοινή επιχείρηση αποσταθεροποιήσεως μιας χώρας & ανατροπής μιας κυβερνήσεως – (1 Φεβρ. 1953)!

Τον Αύγουστο του 2013, η CIA παραδέχτηκε επίσημα την συμμετοχή της στο πραξικόπημα!

Η επιχείρηση είχε την συνθηματική ονομασία “Αίας” & προέβλεπε την εγκατάσταση κυβέρνησης φιλικής έναντι του Λονδίνου & της Ουάσιγκτον, με τον Σάχη Ρεζά Παχλεβί!

Το πραξικόπημα βρήκε δυσκολίες & μερικώς απέτυχε στην αρχή, ο Μοσσαντέκ ξαναγύρισε στα καθήκοντά του, αλλά γρήγορα οι “εισβολείς” επανέλαβαν την ενέργειά τους για δεύτερη φορά & την 22α Αυγούστου 1953, ο Σάχης Ρεζά Παχλεβί θα πάρει την εξουσία & θα παραμείνει ως το 1979. Τότε τον ανατρέπει η Ισλαμική Επανάσταση!

Ο Μοσσαντέκ καταδικάστηκε για προδοσία σε 3 χρόνια φυλάκιση & κατόπιν έζησε σε κατ’ οίκον περιορισμό, μέχρι τον θάνατό του (5/3/1967).

Ο Σάχης όμως αποδείχτηκε άνθρωπος των αμερικάνων! Ψίχουλα πήραν από την εξόρυξη του Ιρανικού πετρελαίου οι άγγλοι, πολλά οι αμερικανοί & ο Σάχης θα ελάμβανε πλέον το ήμισυ των κερδών. Οι ΗΠΑ που πρίν τον Μοσσαντέκ δεν υπήρχαν στο Ιράν, τώρα μπαίνουν στις εξορύξεις για τα επόμενα χρόνια & παίζουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στην περιοχή!

…Οι ΗΠΑ όμως στο εξής θα γίνουν μισητές στα ευρύτερα στρώματα του Ιρανικού λαού!

Υ.Γ.: Βιβλιογραφία: “Ο πόλεμος του πετρελαίου”/ Έκτωρ Ιωάννου.