Ντριάνουβνα χαμπέρια. Γράφει ο Παναγιώτης Κωστόπουλος
ΜΕΡΟΣ 10 Β
χλιάρ=κουτάλι βιλιούσκα=πηρούνι πνάκ=πινάκιον τσιότρα η μπούκλα η φτσέλα =μικρό δοχείο ξύλινο, για νερό η και κρασί ..λιγκερια=πιατικά,κουζινικά .. μ’σούρις=χωμάτινα πιατα βαθειά(γκουβωτά ) φυλτζιάνια=ποτήρια σουφράς= μικρό..κοντο τραπέζι…με πολύ μικρα πόδια (καθόσουνα κάτω για να φας..για να γράψεις…τα κούκουρα)….λιμπα= ανοιχτό σκεύος για το κέρασμα γλυκών, γκαβανούζα=κλειστό δοχείο αποθήκευσης γλυκών η και άλλων πραγμάτων ( φασόλια..φακές κλπ) …και πολλά άλλα
Κατσιαούλ’= σαγόνι (εκφρ. χαζμιέτι αράδα μι φαίνιτι θα ξικισ’ του στόμα ..θα ξιμπουσιατίσ’ του κατσιαούλτ’)
Σαούλ’=νήμα της σταθμης με κρεμασμένο βαρίδιο. Εργαλείο οικοδόμου ( εκφρ. Απόλκι του σαούλ κι ήφιριν του ντβαρ..ντιπ στ’ αγιάρτ..τ’ αλφάδιασιν ντιπ’)
Λατακ’= μικρό κοντό ξύλο-σανίδι ( εκφρ. : ρούκουσιν κι απ’ λές ένα λατάκ’ , κι νταϊάντσιν τ’ πλάκα κι δε ρουβόλτσιν)
Μαλάς= μυστρί (εκφρ’ πήριν του μαλά κι χίρσιν πρώτα…σουφάτζιν πιταχτό..)
Μπρουστουμούν’ = ( μη γκαργκαλιέστι..ουρσουζλίκαβ) Η μαστορική ποδιά , που λεγόταν ετσι στη μαστορική γλώσσα..τα κουδαρίτκα. Σε διάφορες περιοχές έτσι..η παρεμφερώς , λέγεται γενικότερα η ποδιά. ( εκφρ’ Ζώσκιν κι απ’ λές του μπρουστουμούν’ ..κι έβαλιν όλα τα ύπιργα, του μαλά, του σκιπάρ, καρφιά, του μέτσου..του πιργιόν’, ..όλα) .
Η γλώσσα κουδαρίτκα, αναπτύχθηκε επίσης απο τα “μπουλούκια” των πετρομαστόρων στην επαρχία Βοϊου του Ν. Κοζάνης. Στο άνω Βόϊο σε πολλά χωριά είχαμε ” μπουλούκια” πετρομαστόρων και στο κάτω Βόϊο κυρίως στη Γαλατινή και τη Σιάτιστα. Είχαν φτάσει και είχαν κτίσει πολλά κτίρια σε πόλεις και πρωτεύουσες της Ευρώπης ( Βιένη, Βουδαπέστη κλπ). Τα κυριότερα τραγούδια του αποχωρισμού και της ξενιτιάς γράφτηκαν, κυρίως, για τους πετρομάστορες και αργότερα για τους ξενητεμένους απανταχού. Στο σύννδεσμο που έβαλα γίνεται με αρκετά σαφής αναφορά για το θέμα
https://eranistis.net/wordpress/2022/10/07/%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B1%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%AE-%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B9/
Μαλάθα=ψάθινο πανέρι ( εκφρ. Ιόμσιν κι απ’ λές η Κώτσινα, δυό μαλάθις μι λειτουργιές…για τουν ψχό)
Γκιζιρώ=περιφέρομαι..περιοδεύω (εκφρ. Δεν άφκιν τα δυό αντάμα..όλου του ουταλίκ πιάλτσιν..η γκιζέρου)
πιαλώ=τρέχω (εκφρ. Απουλύθκαν Νάσιου τα τζιουμπανάρκα τα σκλιά τ’ Ν’κόλα ..κουρντίσκαν κι ίσιαααα ουπάν μ’ ήρθαν. Καλά απ’ είμι σβέλτους κι χίρσα να πιαλώ..πάει καϊπιώθκα κι δε μ’ έφτασαν)
κατσιαρώθκις= καθεσαι με ανοιχτά τα πόδια ( εξ ου και κατσιαρώτας) ( εκφρ. Ουουου ..η μαγδάλου. Δεν αντρέπιτι ντιπ. Κάθιτι αράδα κατσιαρουμέν’ ..κι μέχρι κι του βρακί τ’ς φαίνιτι.Ντιπ’ δε φλάγιτι ..η κατρανουμαγδάλου)
Τσιρβέλου ή ψ’μένου η λαέν’ η μουρέλου η κούφιου (κφό) η αδρέϊνου η μπιστιρέϊνου = το κεφάλι ( Του ζίασιν απ’ λές ου Μήτσιους, μια μι τ’ φούρκα στου μουρέλου…κι αντράλα τουν ήρθιν, ζβαρδάγγαλους..λιγουθυμιά κι άχαρα)
Μουχαμπέτ=( από την Αραβική λέξη muhabbet που σημαίνει αγάπη, φιλία,φιλική κουβέντα…με τη συνοδεία ποτού και μεζέ. Στη δική μας ντοπιολαλιά χρησιμοποιείται κυρίως , για να προσδιορίσει ένα γιορτάσι με φαϊ, ποτό και λόγο . « κι έτρουγαν κι ήπιναν κι ήλιγαν…). (εγφρ, Είχαμι κι απ λές Τσίτσιου γιρό γιουρτάσ’ ιχτές στ’ Λιόλια του καφινείου. Τρανό μουχαμπέτ)
Μπιρικιάτ=ικανή, καλή ποσότητα, ικανοποιητική παραγωγή. ( εκφρ. Αλώντσαμι κι απ’ λές Ντιόντιου τ’ βρίζα στα σκιντέρια ..κι είχαμι καλό μπιρικιάτ’)
Κουριμός=τελος πάντων, ας είναι και έτσι…έκφραση ικανοποίησης ( εκφρ. Όχ ρε Κώτσιου..έμασάμι καμπόσου στιαρ σι κείνου του κουματσιούλ’ απ’ έχου στ μούζγκα. Καλούτσκα ήταν …όχ ντιπ καλά ..αλλά κουριμό)
Τσιόλια η παλιουρούτια= Γενικά όλα τα παλιόρουχα, τα παλιοκλινοσκεπάσματα, τα παλιο στρωσίδια. Με την έννοια του παλιού και του φθαρμένου)
Τσέντζιρς πληθ τσιντζηρεδια η τσιντζιρέδις= μεταλική «παλιάς κοπής», κατσαρόλα ..με καπάκι. ( εκφρ. Έβρασάμι ιχτές , κι απ’ λές κάτ’ φασούλια , σι κείνουν του μπακιρέϊνου τουν τσένζιρ;; τι να σι πώ…γέγκαν καλύτιρα απου ψμένου)
Λουβουδιες=φυτό..αλλά πολλές φορές λέγαν λουβίδια τα φρεσκα τα ξεσπόριαστα τα φασόλια. ( έκφρ. Φύτρουσαν κι απ’ λές Χρήστινα στου νουβουρό τ’σ Λισάβης κάτ’ λουβουδιές;; τι να σι πώ)
Ντρίτζγκις= πυκνοί θάμνοι ( εκφρ. Είχιν κατ ντρίτζγκις στου λάκου τ’ Παπασιδέρ..κι ικεί απού πισου καϊπιώθκαμι κι δε μας ίδειν ου ντραγάτ’ς
Ξιφουρέσ’ η ξιγκουλιώσ= βγάλε τα ρούχα σου , μείνε γυμνός. ( έκφρ. Άϊντι σι λέου ξιγκουλιώσ’..μη αντρέπισι κι ριξ’ στου πουτάμ να κουλιουμπίις0
ξιπουδές=βγάλε παπούτσια -κάλτσες ( αρχ. Ελλην. πους, ποδός κλπ). ( εκφρ. Ξιπουδες ρε..μη σιβαίντς μι τα παπούτσια κι τς κάλτσις. Θα σι πιάς καμιά θιρμασιά..καμιά τσιουτίνια)
Γκόλιαβους= Ο μερικώς γυμνός…κυρίως από τη μέση και πάνω. ( εκφρ. Ωρέ δε φουβήθκιν ντίπ. Ξιγκουλιώθκιν απ’ τ’ μες κι σιαπάν …κι αλώντζιν . Δε κιότιψι μι χιρίσ’ κι τουν ξάει η χνούμ’)
Τσιτσκαρους= ο εντελώς γυμνός ( εκφρ, Πουλιόμσιν όλα τα ρουχα σιαπέρα κι απόμκιν ντιπ τσίτσκαρους μεσ’ στου νουβουρό. Δεν αντράπκιν ντιπ)
ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΕΣΕΙΣ ΤΩΡΑ. ΓΡΑΦΩ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
γκριώθκα=πνιγηκα καθως έπινα η έτρωγα.
πιγκώθκα=πνιγηκα απο τον καπνό
κασταλαΐ=σταχτόνερο
ζιαρ=τα αναμένα κάρβουνα( κι χόβουλ)
ΑΠΑΞΙΩΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
Βιράνκι, μπίραβι κι καγκαπόταβι..κι γκζντάρ..κι στιό κι κούχτιου κι μπαζλιάγκαβι κι μσόχαζι κι κατράναβι κι ανέσουστι κι χλιάρα κι σλιάμτα κι ντούρβαρι κι …πολλά-πολλά ακόμα
