Ο ΔΑΡΕΙΟΣ και ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ στη ΣΟΓΔΙΑΝΗ
ΠΕΡΣΕΣ – ΣΚΥΘΕΣ – ΜΑΣΣΑΓΕΤΕΣ – ΣΑΚΕΣ & ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ
(Επιμέλεια Έκδοσης : Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ)
Η έκδοση περιέχει ΔΥΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ που εξιστορούν ιστορικά γεγονότα βασισμένα σε μύθους και παραδόσεις των λαών της περιοχής και αποτελείται από 616 σελ., με έγχρωμες σελίδες όλους τους χάρτες και τις φωτογραφίες των προσώπων και των περιοχών, επεξηγήσεις και παραπομπές όπου έλαβαν μέρος τα ιστορικά γεγονότα, στη ΣΟΓΔΙΑΝΗ-ΒΑΚΤΡΙΑΝΗ (σημερινές περιοχές που ανήκουν στο Ουζμπεκιστάν-Τατζικιστάν-Τουρκμενιστάν)
όπου ο Μέγας Αλέξανδρος έφτασε εκεί μετά την μάχη στα Γαυγάμηλα και μάχονταν για δύο χρόνια [329-327 π.Χ.] ώσπου να υποτάξει τους λαούς-της,
ενώ ο Δαρείος Α΄ κατά την εκστρατεία του εκεί το ~518 π.Χ. έπαθε πλήρη πανωλεθρία και έχασε σχεδόν το σύνολο του στρατού του.
ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ μαθαίνουμε για τους Λαούς της περιοχής, πως φτάσανε μέχρι εκεί οι Μακεδόνες με τον Αλέξανδρο και με ποιους & πως μάχονταν 3 χρόνια.
Περίληψη του 1ου Διηγήματος του ΒΙΒΛΙΟΥ :
Περί το 518 π.Χ. ο Δαρείος Α΄ εκστρατεύει εναντίον των Σκυθών εισβάλοντας στη χώρα της Σογδιανής, στην Κεντρική Ασία, όπου ζούσαν Σκύθες, Μασσαγέτες, Σάκες, Χορεσμιανοί, Αφγάλοι και διάφορες άλλες μικρότερες συγγενείς φυλές. Ο στρατός του υπέστη πανωλεθρία και εξοντώθηκε σχεδόν στο συνολό του, ενώ ο ίδιος κινδύνεψε να χάσει την ζωή του, πορευόμενος με το στράτευμά του σε μία από τις αχανείς ερήμους της περιοχής. Ο φτωχός βοσκός Σιράκ (‘‘λιοντάρι’’), που προσποιούνταν τον λιποτάκτη, οδηγεί το θηριώδες στράτευμα του βασιλιά Δαρείου στην άγρια έρημο, για να καταστρέψει τον στρατό του και να κάνει την πατρίδα του ελεύθερη.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ του ιστορικού χώρου που συνέβησαν
τα ιστορικά γεγονότα του διηγήματος
[ 1ο Διήγημα : ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ]
Τον 7ο αιώνα π.Χ., Σκυθικές φυλές, (που ιστορικά θεωρούνται ως λαός καταγωγής των θρυλικών Αμαζόνων) και οι οποίες κατοικούσαν στα ανατολικά του κάτω ρου του ποταμού Ιαξάρτη (Syr Darya), επιτέθηκαν, μετά από αίτημα του βασιλιά της Ασσυρίας, στους Μήδους τους οποίους και κατέκτησαν. Το κράτος των Μήδων βρίσκονταν στην καρδιά της μελλοντικής Περσικής αυτοκρατορίας.
Μεταξύ των νομαδικών Σκυθικών φυλών υπήρχε ένα χαλαρό δίκτυο που αποτελούνταν από έφιππους βοσκούς και καβαλάρηδες.
Εισέβαλαν σε πολλές περιοχές στις στέπες της Ευρασίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σήμερα αποτελούν το Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν, τη νότια Ουκρανία και τη Νότια Ρωσία. Οι Σκύθες, που κυβερνώνταν από ολιγάριθμες ηγεσίες, οι οποίες συνδέονταν με στενές συμμαχίες, ήταν διάσημοι για τους τοξότες τους και πολλοί έβρισκαν εργασία ως μισθοφόροι.
Κάπου εκεί, κοντά στην Αραλική θάλασσα, απλώνονταν και η χώρα των Μασσαγετών. Δύο ποταμοί, ο Arankha (Amu Darya) και ο Yaksart (Sir Darya) χύνονταν σ’ αυτή. Ανάμεσα στους πολλούς διακλαδισμένους παραπόταμους σχηματίζονταν βάλτοι. Στα νότια εκτείνονταν οι ‘‘Μαύροι Άμμοι’’ της ερήμου Karakum. Στα ανατολικά οι “Κόκκινοι Άμμοι” της ερήμου Kyzylkum. Διασκορπισμένοι, ανάμεσα, ζούσαν ομάδες-ομάδες οι Μασσαγέτες. Ήταν χωρισμένοι σε επτά φυλές: Σάκες, Δερβίσκοι, Χορεσμιανοί, Απασάκοι, Υαξάρτες, Τοχάροι, Αφγάλοι και διάφορες άλλες μικρότερες ασήμαντες. Όλοι είχαν σχέση μεταξύ τους, αλλά εχθρεύονταν κιόλας.
Κάθε φυλή χωρίζονταν σε δύο αδελφότητες. Και κάθε αδελφότητα σε τέσσερις οικογένειες.
Παλαιότερα οι Μασσαγέτες ήταν μέρος του Χορεσμιανού βασιλείου. Οι Μασσαγέτες είχαν πολλά κοινά με τους Σκύθες.
Μετά την πρώτη εκστρατεία των Περσών και την κατάκτηση της Χορεσμίας, οι Μασσαγέτες σκορπίστηκαν σε όλη την περιοχή.
Από την εποχή της εκστρατείας του Κύρου του Α΄, οι φυλές που δεν τον προσκύνησαν, δεν έκαναν καμία ανακωχή με τους Πέρσες. Το 530 π.Χ. τα στρατεύματα του Κύρου του Β΄ ηττήθηκαν σε μάχη με τους Μασσαγέτες με επικεφαλής την Τόμυρι.
Οι Πέρσες δεν συγχώρεσαν ποτέ αυτούς τους νομάδες, γι’ αυτήν την ταπεινωτική ήττα. Έτσι το 520 π.Χ. ο Δαρείος Α΄ αποφάσισε να αναλάβει μια στρατιωτική εκστρατεία ενάντια στους Σάκες, η οποία τελικά θα έσπαγε την αντίσταση των νομάδων.
Ο Δαρείος συγκέντρωσε 700.000 στρατιώτες εναντίον τους. Δεν σκόπευε μόνο να κατακτήσει τους Σάκες αλλά είχε και άλλους σκοπούς. Η κατάκτηση τους θα αποδυνάμωνε τις θέσεις των Σκυθών στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, που θα παραδίνονταν στους Πέρσες, ελλείψει της βοήθειας των ανατολικών συγγενών τους. Κατακτώντας την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, ο Δαρείος σχεδίαζε να ξεκινήσει μετέπειτα μια επιτυχημένη εκστρατεία κατά των ελληνικών πόλεων-κρατών.
Στα αρχικά κεφάλαια του Διηγήματος γνωρίζουμε για την ζωή στις απομακρυσμένες κοινωνίες της Σογδιανής αλλά και για τον τρόπο διοίκησης του Δαρείου, καθώς και για τις συνήθειες του ίδιου και των στρατηγών του. Μαθαίνουμε ακόμα για την ομάδα του Δαρείου που τον ανέδειξε στο θρόνο, καθώς και για τον τρόπο που ο ίδιος εκτιμούσε πρόσωπα και γεγονότα.
Εκείνη την ιστορική περίοδο η μακρινή χώρα των Σάκων δεν είχε ενιαία διοίκηση. Πολλές φυλές των Σάκων αλληλοπολεμούσαν για εδάφη και βοσκοτόπια και αλληλοεπιτίθεντο συνεχώς. Ανάμεσά τους ήταν ένας αρχηγός της φυλής, ο Σοχράμπ (Skunka τον ονομάζει ο Δαρείος στην επιγραφή του Behistun) του οποίου ο γιος του Σιράκ ήταν ένας από τους καλύτερους πολεμιστές των Σάκων.
Για να εξασφαλίσουν άμεση πρόσβαση στις φυλές οι Πέρσες χρησιμοποιούν την προδοσία, που την βρίσκουν ‘‘στο πρόσωπο της οικογένειας των “Ελαφιών’’.
Τα «Ελάφια» στον ερχομό των νέων ‘‘αρχόντων’’ τους αποφασίζουν να εξολοθρεύσουν κάποιες άλλες οικογένειες. Και ξεκινούν την αποτρόπαια πλοκή τους, από την οικογένεια του Αετού. Αρχηγός της οικογένειας του Αετού ήταν ο πολεμιστής Σοχράμπ, που πολεμούσε, νέος ακόμη, δίπλα-δίπλα με τη βασίλισσα Τόμυρις.
Ο γιος του Σοχράμπ ήταν ένας γενναίος πολεμιστής, ο Σιράκ, που σημαίνει λιοντάρι. Η φυλή των Αετών ήταν μικρή και ζούσε λιτά. Ένα βράδυ οι προδότες-Ελάφια επιτίθενται στους Αετούς που τους βρίσκουν να κοιμούνται και τους σκοτώνουν.
Σε σκληρή μάχη σκοτώνουν τη γενναία Σανομπάρ, τη σύζυγο του Σοχράμπ και μητέρα του Σιράκ.
Ο Σοχράμπ και ο Σιράκ με τους τελευταίους τριάντα διασωθέντες πολεμιστές, ζητούν άσυλο στην οικογένεια των Χελωνών στους βάλτους, όπου αρχηγός είναι ο σοφός Κουνχάζ. Αλλά για να γίνει αποδεκτός από τις Χελώνες ο Σιράκ πρέπει να περάσει μια δοκιμασία.
Το θάρρος του και η αγνή του ψυχή κερδίζουν την καρδιά της νεαρής και όμορφης Φαροάτας, της κόρης του Κουνχάζ. Στο πρόσωπο της, ο Σιράκ βρίσκει την πηγή των πνευματικών δυνάμεων και των ελπίδων.
Όμως η ευτυχία έμελλε να κρατήσει λίγες μέρες. Οι Πέρσες με τους προδότες-Ελάφια επιτίθενται στο φρούριο των Χελώνων. Με εξαπάτηση, οι εχθροί καταλαμβάνουν το οχυρό και σκοτώνουν τους περισσότερους και την Φαροάτα.
Αλλά η ήττα δεν μπορεί να καταπιέσει το πνεύμα των Μασσαγετών. Συγκεντρώνονται όλες οι φυλές τους. Έρχονται τέσσερις χιλιάδες Υαξάρτες, τέσσερις χιλιάδες Απασάκοι, τρεις χιλιάδες Αφγάλοι, πεντακόσιοι νομαδικοί Χορεσμιανοί και χιλιάδες Σαρμάτες. Αυτές οι φυλές αποτελούσαν τον στρατό των είκοσι χιλιάδων πολεμιστών.
Αλλά τι μπορεί να κάνει αυτός ο στρατός ενάντια στον τέλεια εξοπλισμένο, από ογδόντα χιλιάδες, στρατό των Περσών;
Ο Σοχράμπ προτείνει να τους κερδίσει με ένα σχέδιο που έχει ως κεντρικό στοιχείο έναν ήρωα, που θα τους οδηγούσε, με την θυσία του, στο αδιέξοδο και στην απελπισία τους, στην απόκοσμη δολοφονική έρημο.
Ο Σιράκ μετά από εσωτερική δοκιμασία και αφού βρίσκει το νόημα της ζωής, μέσα του, αποδέχεται τελικά με χαρά την αποστολή του, ελπίζοντας στη συνάντηση με τον αγαπημένη του Φαραοάτα στην άλλη ζωή, που την προσδοκά με πρωτοφανή αυτοσυγκράτηση και απόλυτη πίστη στο σκοπό του.
Αυτός είναι ο ήρωας Σιράκ που νίκησε τον Δαρείο με τον ηρωισμό του και την αυταπάρνησή του.
Η θυσία του απλώνεται ως ύμνος στην ελευθερία και στα ύψιστα ιδανικά της ζωής, σε όλες τις φυλές της περιοχής για αιώνες. Η μνήμη του υμνείται ακόμη μέχρι σήμερα σε θρύλους και δημοτικά τραγούδια των λαών της Κεντρικής Ασίας.
Τον μύθο του θα βρεί, εδώ, μακρυά στην Σογδιανή και ο Αλέξανδρος όταν φτάσει μετά από χρόνια. –
(συνεχίζεται με την παρουσίαση του Β΄ Μέρους του βιβλίου).
Θεσσαλονίκη, 2024
Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ
