Στα αίτια της κατάστασης αυτής συμβάλλουν καταλυτικά  η απουσία λειτουργικού και αξιόπιστου συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, η έλλειψη ουσιαστικής αυτόνομης λειτουργίας των ΤΕΠ, η έλλειψη μόνιμου εξειδικευμένου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στα ΤΕΠ, οι ανεπαρκείς κτηριακές υποδομές, η έλλειψη λειτουργικά συνδεδεμένου μηχανογραφικού συστήματος, η απουσία πρωτοκόλλων στις διαδικασίες υποδοχής, διαλογής, διάγνωσης και θεραπευτικής αντιμετώπισης, η έλλειψη ιατρικού φακέλου ασθενούς, η δυνατότητα διενέργειας δωρεάν ιατρικών και εργαστηριακών εξετάσεων, η οικονομική στενότητα μεγάλου μέρους του πληθυσμού, η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ ασθενών και συγκεκριμένων ιατρών που υπηρετούν σε μεγάλα νοσοκομεία και φυσικά η λειτουργία των ΤΕΠ μόνο τις ημέρες της εφημερίας των νοσοκομείων.

Ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού καρκινοβατεί, παρά τις προσπάθειες καθιέρωσής του που έχουν καταβληθεί τα τελευταία χρόνια. Η έλλειψη μόνιμου προσωπικού στα ΤΕΠ καλύπτεται με τη σύνδεση των ΤΕΠ με το υπάρχον προσωπικό των κλινικών του νοσοκομείου. Η πρακτική αυτή αποτελεί χαίνουσα πληγή για το ΕΣΥ, καθώς διευκολύνει τις συνεννοήσεις και τις άδηλες συναλλαγές μεταξύ ασθενών και ιατρών και παρακάμπτει τις όποιες αντικειμενικές διαδικασίες εισαγωγής. Ασθενείς που έχουν προσυνεννοηθεί με τον θεράποντα ιατρό τους σπεύδουν την ημέρα που αυτός εφημερεύει στο ΤΕΠ του νοσοκομείου και εισάγονται με το αζημίωτο ως επείγοντα περιστατικά. Η έλλειψη ιατρικού φακέλου επιτρέπει στον καθένα να επισκέπτεται τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων όποτε θέλει χωρίς περιορισμούς. Η οικονομική στενότητα μεγάλου μέρους του πληθυσμού και η ύπαρξη μεγάλου αριθμού ανασφάλιστων συσσωρεύει στα ΤΕΠ υπερβολικά μεγάλο αριθμό ασθενών.

Συνεπώς, η υπάρχουσα κατάσταση λειτουργίας των ΤΕΠ μπορεί να βελτιωθεί με νέο ολικό σχεδιασμό που θα άρει τις προαναφερθείσες παθογένειες. Η πλήρης αυτονομία της λειτουργίας των ΤΕΠ είναι το κομβικότερο σημείο στο οποίο θα πρέπει να επικεντρωθεί ο νέος επιχειρησιακός σχεδιασμός. Ισχύει σε όλα τα συστήματα υγείας των αναπτυγμένων χωρών. Η λειτουργία των ΤΕΠ όλων των νοσοκομείων και όχι μόνον αυτών που εφημερεύουν είναι το δεύτερο βασικό μέτρο. Στην περίπτωση αυτή τα νοσοκομεία που δεν εφημερεύουν θα παραπέμπουν στα εφημερεύοντα νοσοκομεία μόνο τα περιστατικά που χρήζουν εισαγωγή και που σύμφωνα με διεθνείς και ελληνικές έρευνες δεν ξεπερνούν το 20% των επισκεπτών των ΤΕΠ. Βασικές προϋποθέσεις της αποτελεσματικής  λειτουργίας του συστήματος αυτού αποτελούν η ύπαρξη ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς και ενός ενιαίου διασυνδεμένου μηχανογραφικού συστήματος.

Η ανάπτυξη δικτύου κέντρων υγείας αστικού τύπου στις πολύ μεγάλες πόλεις, όχι απαραίτητα δημόσιων,  είναι το τρίτο μέτρο. Η ανάπτυξη  αστικών κέντρων υγείας από ιδιώτες που θα αντιμετωπίζουν μέτριας σοβαρότητας περιστατικά (μικροτραυματισμούς, εποχικές ιώσεις, κ.α.)  θα αποσυμφορίσει σε μεγάλο βαθμό το δημόσιο σύστημα υγείας, θα το επιτρέψει να εξυπηρετεί καλύτερα τα σοβαρά περιστατικά και θα δώσει τη δυνατότητα σε ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων να εργαστούν στη χώρα  και να μην ξενιτευτούν. Τα ιδιωτικά αυτά κέντρα θα λειτουργούν όλο το εικοσιτετράωρο, θα διαθέτουν ιατρούς των βασικών ειδικοτήτων (παθολόγο, καρδιολόγο, χειρούργο, παιδίατρο), θα δέχονται ασφαλισμένους και θα αμείβονται από τα ασφαλιστικά ταμεία, χωρίς επιβάρυνση των ασφαλισμένων, και θα υπόκεινται στην εποπτεία και τον συνεχή ποιοτικό έλεγχο του κράτους. Για την αποφυγή  υπερσυνταγογράφησης και διενέργειας πλασματικών ιατρικών πράξεων θα διαθέτουν κλειστό προϋπολογισμό, που θα συνδέεται με τον αριθμό των ιατρικών πράξεων που θα πραγματοποιούν. Πρόκειται για μέτρο που μπορεί να εφαρμοσθεί άμεσα και να καταγράψει θεαματικά αποτελέσματα, διότι δεν απαιτεί μεγάλες επενδύσεις. Το σύστημα αυτό των ιδιωτικών αστικών κέντρων υγείας λειτουργεί εδώ και δεκαετίες ιδιαίτερα αποτελεσματικά σε Ελβετία, Γερμανία και Αυστρία.

*Ο Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, συγγραφέας. Διετέλεσε εθνικός εμπειρογνώμονας στα Ηνωμένα Έθνη (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) και ειδικός σύμβουλος στο Υπουργείο Υγείας