Πώς «γεννήθηκε» αυτό το κείμενο
Το απόσπασμα που «έπεσε» προέρχεται από το βιβλίο μου «Ο ελληνικός Εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες», που με τη σειρά του βασίζεται στην ξενάγηση που έκανα στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, όπου εργάστηκα από το 2012 μέχρι το 2020. Στην αρχή της ξενάγησης αισθανόμουν ότι έπρεπε να εξηγήσω στους επισκέπτες γιατί αξίζει να κάτσουν να ακούσουν (και μάλιστα τρεις ώρες που διαρκούσε η ξενάγηση) τόσες πληροφορίες σχετικά με το παρελθόν. Ιδίως με ενδιέφερε να πείσω τους νεότερους επισκέπτες, συχνά μαθητές ή φοιτητές. Σκέφτηκα λοιπόν ξεκινώντας να μιλήσω για την προσωπική μου εμπειρία σε σχέση με το μάθημα της ιστορίας.
Τους έλεγα (και αυτό έγραψα και στην εισαγωγή του βιβλίου) ότι όταν ήμουν μαθητής αντιπαθούσα την ιστορία. Μάλιστα το μοναδικό βιβλίο που πέταξα στη ζωή μου (και ακόμη έχω ενοχές γιατί πάντα αγαπούσα και σεβόμουν πολύ τα βιβλία) ήταν το μπλε βιβλίο (αργότερα έγινε γκρι και σήμερα καταλαβαίνω ότι τελικά δεν ήταν κακό βιβλίο) ιστορίας της τέταρτης δέσμης. Ακόμη και τώρα θυμάμαι το έντονο συναίσθημα που είχα όταν το πέταγα. Θυμός ανάμικτος με ανακούφιση. Το πέταξα και υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι ποτέ ξανά δεν θα διαβάσω ιστορία. Ποτέ μην λες ποτέ που λένε.
Η μεταστροφή μου έγινε στο πανεπιστήμιο. Στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, όπου είχα σπουδαίους καθηγητές (Κώστας Κωστής, Κύρκος Δοξιάδης, Kyrkos Doxiadis, Περικλής Βαλλιάνος, Pericles Vallianos, Γιώργος Μαυρογορδάτος, Ηλίας Νικολακόπουλος, Χρήστος Λυριντζής, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς κ.α.) είδα εντελώς διαφορετικά την ιστορία. Αντιλήφθηκα ότι είχα σιχαθεί την ιστορία (και ιδίως το συγκεκριμένο βιβλίο που το είχα μάθει σαν ποίημα) εξαιτίας του τρόπου εκμάθησής της. Δεν ήταν μόνο η επιβολή της παπαγαλίας. Το σημαντικότερο ήταν ότι στο σχολείο μάθαινα πληροφορίες για το παρελθόν χωρίς να καταλαβαίνω πώς αυτές συνδέονται με τη δική μου ζωή. Τότε συνειδητοποίησα ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και την πραγματικότητα γύρω μας χωρίς να μελετήσουμε το παρελθόν των ανθρώπων που έζησαν πριν από εμάς. Ταυτόχρονα κατάλαβα ότι δεν είναι μόνο το παρελθόν που μας διαμορφώνει αλλά και εμείς «φτιάχνουμε» το παρελθόν που χρειαζόμαστε ανάλογα με την πολιτική ή την εθνική ιδεολογία μας. Έτσι αποφάσισα να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία πάνω στην ιστορία και ιδίως πάνω στο ζήτημα του εθνικισμού και της συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας.
Αυτή λοιπόν την εμπειρία της μεταστροφής μου έλεγα στο Πάρκο και όλη η ξενάγηση (που έγινε τώρα βιβλίο) ήταν συνεχώς εστιασμένη στη συσχέτιση/σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν (π.χ. πώς επηρέασαν τη ζωή μας στο σήμερα οι βαλκανικοί πόλεμοι, η μικρασιατική καταστροφή, η αγροτική μεταρρύθμιση, ο Εμφύλιος κ.α.). Άκουγα πολλά και ενθουσιώδη σχόλια από τους επισκέπτες του Πάρκου. Ταυτόχρονα όμως, ιδίως μαθητές/τριες, μου έλεγαν πως στο σχολείο η ιστορία τους φαινόταν πολύ βαρετή. Κατάλαβα ότι ο τρόπος που διδάσκεται η ιστορία σήμερα δεν έχει αλλάξει κατά πολύ από τότε που ήμουν εγώ μαθητής. Όμως ποτέ δεν είναι αργά! Ένας λόγος που χάρηκα πολύ που μπήκε το κείμενό μου στις εξετάσεις είναι ότι φαίνεται πως όλοι πια συμφωνούν (ανεξάρτητα από την κομματική τους τοποθέτηση) ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Για να δούμε. Θα αλλάξει;
