Οι σκλαβωμένοι για τετρακόσια χρόνια πρόγονοί μας ραγιάδες τέτοιες μέρες του 1821 άδραξαν τα όπλα για την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας ακολουθώντας του πρωτομάρτυρα επαναστάτη, του Ρήγα Βελεστινλή την προτροπή:
«Τί σ’ ωφελεί άν ζήσης και είσαι στην σκλαβιά;
Καλλιό ΄ναι μιάς ώρας ελεύθερη ζωή
Παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή»,
(Θούριος, στίχ. 7-9).
Πρόδρομος ο Ρήγας της Ελληνικής Επανάστασης του ’21, είκοσι τέσσερα χρόνια πιο πριν, με το επαναστατικό του κίνημα θέλησε πρώτα να εμφυσήσει, στους σκλαβωμένους ραγιάδες την επαναστατική πνοή, να τους εμψυχώσει για να ξεσηκωθούν κατά του Οθωμανού δυνάστη. Γι’ αυτόν τον σκοπό ο Ρήγας μεταχειρίσθηκε και το σημαντικό μέσο της επικοινωνίας, την μουσική.
Για να εκφράσει τα επαναστατικά του μηνύματα ο Ρήγας δανείζεται από τους αρχαίους Έλληνες ποιητές τον τίτλο ΄΄Θούριος΄΄, που σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πολεμικός. Η λέξη αυτή δεν χρησιμοποιούνταν στην εποχή του, αλλά έκτοτε με τον Ρήγα καταγράφεται στο νεοελληνικό λεξιλόγιο και ο Θούριος γίνεται πασίγνωστος σε όλους τους Έλληνες, μικρούς και μεγάλους. Γίνεται συνώνυμος με την Επανάσταση.
Ο τίτλος «Θούριος» ανταποκρίνεται πράγματι και στο περιεχόμενο του ποιήματος του Ρήγα. Είναι ορμητικός, επαναστατικός παιάνας. Ήθελε ο Ρήγας πρώτα να εμψυχώσει τους σκλαβωμένους ραγιάδες και μετά να τους ωθήσει στον τιτάνιο αγώνα της Επανάστασης, για την απόκτηση της ελευθερίας.
Ο Θούριος δεν είναι ποίημα γραφείου. Είναι η εμπειρία της σκλαβιάς των σαράντα χρόνων της ζωής του Ρήγα. «Καλλιό ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή». Συμπυκνώνει της ρωμιοσύνης όλων των αιώνων, την πίκρα και την αγανάκτηση κατά της τυραννίας. Για να ωθήσει τους σκλαβωμένους στον τιτάνιο του πολέμου αγώνα, με χαρακτηριστικές εικόνες διεκτραγωδεί την θλιβερή κατάντια των ραγιάδων, που δεν ορίζουν πατρίδα, δεν ορίζουν τους ανθρώπους τους, την οικογένειά τους, όλα είναι έρμαια στην επιθυμία και τη βούληση του δυνάστη. Γι’ αυτό αναφωνεί;
«Ως πότε παλληκάρια να ζούμεν στα στενά
Μονάχοι σαν λιοντάρια στες ράχες τα βουνά
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά
Να φεύγουμ’ απ’ τον κόσμο, για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια Πατρίδα και γονείς
Τους φίλους τα παιδιά μας κι’ όλους τους συγγενείς; »,
(Θούριος, στίχ. 1-6).
Ο Θούριος είναι με απλά λόγια γραμμένος για να αγγίζει την ψυχή και το νου του λαού και να γίνονται κατανοητά τα μηνύματά του. Δεν χρειάζονται στον Θούριο επεξηγήσεις και υποσημειώσεις, όπως συμβαίνει στις άλλες σημαντικές ποιητικές συνθέσεις της εποχής του. Ο Ρήγας γνώριζε καλά πως επανάσταση ενάντια στην τυραννία του σουλτάνου δε γίνεται με στιχουργήματα. Μόνο με παιάνες, με επαναστατικά ορμητικά τραγούδια επιτυγχάνεται το ξεσήκωμα του λαού. Πράγματι, όσοι ραγιάδες έκτοτε άκουγαν του Ρήγα τον Θούριο νοιώθανε ν’ αλλάζει για αγώνα και θυσία η ψυχή τους.
Ο Κολοκοτρώνης, ο Γέρος του Μωριά χαρακτηριστικά ομολογεί: «Εφύλαξα πίστιν εις την παραγγελίαν του Ρήγα, και ο Θεός με αξίωσεν και εκρέμασα φούντα εις το Γένος μου, ως στρατιώτης του. Χρυσή φούντα δεν εστόλισε ποτέ το σπαθί μου, όταν έπαιρνα δούλευσιν εις ξένα κράτη», ακολουθώντας ο Κολοκοτρώνης κατά γράμμα τη διακήρυξη του Ρήγα,
«Κάλλιο για την πατρίδα κανένας να χαθή
ή να κρεμάση φούντα για ξένον στο σπαθί»,
(Θούριος, στίχ. 57-58).
Ο Γάλλος φιλέλληνας Φωριέλ στα χρόνια του Αγώνα, το 1824, κυκλοφόρησε στο Παρίσι το βιβλίο του με τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Σ’ αυτά εντάσσει και τον Θούριο γιατί είχε πλατιά διάδοση και είχε γίνει κτήμα του λαού. Επί πλέον, μνημονεύει και την επίδρασή που ασκούσε ο Θούριος στο λαό. Σημειώνει ένα χαρακτηριστικό γεγονός, που διαδραματίσθηκε το 1815 σε χάνι της Ηπείρου. Ενα παλληκάρι από το χάνι πλησιάζει τον ταξιδευτή, που είχε καταφθάσει. Βγάζει απ’ τον κόρφο του ένα χειρόγραφο, και τον παρακαλεί παράμερα να του το διαβάσει. Κι’ όσο ο ταξιδιώτης διάβαζε το χειρόγραφο, τόσο η όψη του παλληκαριού μεταμορφωνόταν, μεταρσιωνόταν, φούντωνε, βούρκωνε και δάκρυα κυλούσαν από τα μάτια του. ΄Ακουγε τον Θούριο. Κι΄ όταν ρωτήθηκε αν για πρώτη φορά ακούει το Ως πότε παλληκάρια, απάντησε, ότι κάθε φορά όταν άνθρωπος γραμματισμένος περνά από το χάνι, το χειρόγραφο από τον κόρφο του βγάζει για να ακούσει του Θουρίου τις προσταγές.
Στον Θούριό του ο Ρήγας ακόμη και τον ψυχολογικό παράγοντα χρησιμοποίησε για να πετύχει τους σκοπούς του. Κάνει χρήση του Όρκου, που τον ακολουθούν μετέπειτα οι Φιλικοί και οι αγωνιστές του 1821. Βάζει τους σκλαβωμένους να ορκισθούν στην απόφασή τους για επανάσταση, με βαρύ τίμημα στην αθέτηση του όρκου τους:
«Κι άν παραβώ τον όρκον, ν΄ αστράψ’ ο Ουρανός
Και να με κατακάψη να γένω σαν καπνός»,
(Θούριος, στίχ. 39-40).
Με τον Θούριό του και τα άλλα επαναστατικά του κείμενα ο Ρήγας δίνει το σημαντικό μήνυμα, ότι η αποτίναξη της τυραννίας και η απόκτηση της Ελευθερίας πρέπει να στηριχθεί στις ντόπιες δυνάμεις των σκλαβωμένων. Πουθενά δεν απευθύνει έκκληση για βοήθεια στις μεγάλες τότε δυνάμεις. Κάτι πρωτόγνωρο για τον Ελληνισμό, που μέχρι τότε οι σκλαβωμένοι Έλληνες για την απόκτηση της ελευθερίας τους προσέβλεπαν στις μεγάλες δυνάμεις της ανατολής και της δύσης. Και λίγα χρόνια αργότερα το 1821, οι εμψυχωμένοι από τον Θούριο επαναστάτες ραγιάδες αυτή τη σύσταση του Ρήγα ακολουθούν και άρχισαν την Επανάσταση.
Ακόμη, ο Ρήγας στον Θούριό του δεν πλέκει ύμνους, όπως κάνανε άλλοι λόγιοι του καιρού του (Κοραής, Κάλβος, Περραιβός, Μαρτελάος κ.ά) στον Ναπολέοντα, του οποίου οι στρατιές βρίσκονταν κοντά στην σκλαβωμένη Ελλάδα, στα Ιόνια Νησιά και τον θεωρούσαν ελευθερωτή των λαών. Αντίθετα τη χρονιά εκείνη, που ο Ναπολέων βρισκόταν στην Ιταλία και είχε καταλύσει τη Βενετική εξουσία, ο Ρήγας προσφέρει στους σκλαβωμένους για πρότυπο ανδρείας και αποφασιστικότητας τον Μέγα Αλέξανδρο, με την εικόνα του που τυπώνει.
Επί πλέον ο Ρήγας στον Θούριο του τονίζει και των προγόνων την ανδρεία για την ελευθερία, προβάλλοντάς τους ως παράδειγμα, με σκοπό οι επαναστατημένου ραγιάδες να τους μιμηθούν:
«Πώς οι προπάτορές μας ωρμούσαν σαν θεριά
για την ελευθερίαν πηδούσαν στη φωτιά.
Ετζι κ’ ημείς, αδέλφια, ν’ αρπάξωμεν για μιά
Τ’ ‘αρματα, και να βγούμεν απ’ την πικρή σκλαβιά»,
(Θούριος, στίχ. 116-120).
Ο Θούριος του Ρήγα αποτελούσε για τους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, το τραγούδι που τους εμψύχωνε στον τιτάνιο του πολέμου αγώνα. Και μέχρι τις μέρες μας αποτελεί το σημαντικότερο επαναστατικό τραγούδι του Ελληνισμού.
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. ΑποδοχήΔιαβάστε περισσότερα
