Οδοιπορικό. Από τον Αυγερινό στο γεφύρι της Τριάδας. ΒΟΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΙΝΔΟΣ, ΤΟ ΒΟΪΟ

Γράφει ο Αργύρης ΠΑΦΙΛΗΣ

Bόρεια Πίνδος. Εδώ που το κατακαλόκαιρο, ακροζυγιάζονται οι αετοί και τους χειμώνες, μαίνονται τα δρολάπια, απλώνεται ο κόσμος του Βοϊου. Στην βαθύσκιωτη Νιρικίτα του Βυθού, ένα ρυάκι γεννιέται και διασχίζει τα υγρά λιβάδια της. Γλιστρά πάνω στις πλάτες των βράχων και χάνεται σε σκοτεινό και άβατο τόπο, για να εμφανιστεί ορμητικό, στην Χράπα της Καλογρίτσας. Ένα απροσπέλαστο τείχος από βράχους, γλιστερές ποταμόπετρες, γεμάτες βρύα και πυκνή βλάστηση φράζουν και ορίζουν τον νεραϊδότοπο της Χράπας.

Τα ερείπια της Καλογρίτσας και του Τσέρνις.

Στον αριστερό λόφο της χράπας που τον κυκλώνουν πυκνά δάση από οξιές καστανιές και έλατα, βρίσκονται τα ερείπια του παλιού οικισμού Καλογρίτσα, που καταστράφηκε από τους Τουρκαλβανούς στα 1722. Είχε 20 οικίες και η εκκλησία της ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Οι κάτοικοι της σκόρπισαν έφυγαν για τον Ντόλο και το Κωνστάντζικο.

Το μικρό ρυάκι ενισχυμένο από μικρότερα ρέματα, αρχίζει να δυναμώνει, και να αποκτά ορμή. Ο αχός του, αποκτά πια βουή μικρού ποταμού. Αριστερά του ποταμού, μέσα σε βαθύ λαγκάδι βρίσκονταν το παλαιοχώρι Τσέρνις. Είχε την ίδια μοίρα με την Καλογρίτσα. Οι κάτοικοι του για αναζητώντας ασφάλεια κατέφυγαν σε άλλες περιοχές όμως οι οικογένειες Βαργιάμη και Παπακώστα εγκαταστάθηκαν στο Κωνστάντζικο, τον Αυγερινό. Θύμησης του Τσέρνις ο ναός του Αγίου Νικολάου.

Βόϊο : Από τον Αυγερινό στο γεφύρι της Τριάδας

Τριγύρω του τεράστιες βελανιδιές, πυκνά δάση οξιάς και πανύψηλες φτέρες. Το βασίλειο της αρκούδας. Παρθένος τόπος! Απόμερος! Απόκοσμος! Τόσο που νοιώθω να με πολιορκεί, ένας μικρός φόβος. Κυρίαρχος ο αγέρας που κάνει τις οξιές να φυλλοροούν και η βουή του ρέματος που περνά κάτω από τον Αη Νικόλα. Αργιολούλουδα αλλά και έντομα πολλά και διάφορα! Κοντά στην Γαγαμήτα το ρέμα του Τσέρνι σμίγει με το ρέμα της Καλογρίτσας που τώρα αποκτά το όνομα Πραμόριτσα, δηλαδή πολύστροφος. Η δυνατή βουή του ποταμού τραβάει σαν μαγνήτης τα βήματά μας. Το θέαμα του καταρράκτη γεμίζει από τα βουβά θαυμαστικά μας.

Ο κόσμος της Πραμόριτσας μας κρατά αιχμάλωτους. Δύσκολα πολύ ξεφύγαμε από την αγκαλιά του. Κοντά στο εξωκκλήσι της Παναγιοπούλας, το ποτάμι ορμητικό, φεύγει για τον βυρό του Παπακύρλα. Εδώ βρίσκονταν ένα από τα παλιοχώρια του Αυγερινού.

Αυγερινός.

Αφήσαμε την Πραμόριτσα και το υδάτινο ταξίδι της και ανηφορίσαμε για τον Αυγερινό, ένα από τα μεγαλύτερα καστανοχώρια και μαστοροχώρια του Βοϊου.

Χτισμένος σε υψόμετρο 1.050 μέτρων, με τους 4 μαχαλάδες αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Κοζάνης. Στη σημερινή του θέση, υπήρχε από τα τέλη του 17ου αιώνα, ένας μικρός οικισμός και μία εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Χαραλάμπο. Στις αρχές του 18ου αιώνα, εδώ κατέφυγαν κάτοικοι από τα γύρω κατεστραμμένα Παλαιοχώρια, όπως η Καλογρίτσα, το Τσέρνις, το Ζάλτσι, το Κοντσικό, η Μπάτζη, το Τσατίβι και τα Καλύβια.

Το χωριό Αυγερινός στο ΒόΪο (φωτ. Αργύρη Παφίλη)

Αργότερα εγκαταστάθηκαν και άνθρωποι από άλλα απομακρυσμένα χωριά, με αποτέλεσμα ο Αυγερινός να αναπτυχθεί γρήγορα και να αποτελέσει στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, ένα σημαντικό οικονομικό και πνευματικό κέντρο. Μάλιστα, στον οικισμό λειτουργούσε ελληνικό σχολείο πριν από το 1750. Σε κεντρική θέση δεσπόζει η πέτρινη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με το τέμπλο καρυδιάς.

Στο μονοπατι για το Πετρογέφυρο της Τριάδας.

Δεξιά από τον ναό, μπήκαμε στο μονοπάτι που οδηγεί στο Πετρογέφυρο της Τριάδας. Η διαδρομή αν και χώνεται σε βαθύ λαγκάδι χωρίς προσφέρει απολύτως κανένα ορίζοντα, είναι θαυμάσια. Εξάλλου είναι Μάης κι άνοιξη. Στο ανοιχτό λιβάδι, τεράστιες καστανιές, βελανιδιές, φτέρες, πανύψηλες λεύκες, καμπανούλες, άρωμα θυμαριού, σιγανό κελάρυσμα ρυακιού και λογιών λογιών κελαηδίσματα. Σσσσς! Άκου έχει συλλείτουργο η φύση.

Μελίτης, το μελισσόφυλλο (φωτ. Αργύρη Παφίλη)

Ο τόπος στενεύει, διασχίζουμε ένα μονοπάτι σε πυκνό δάσος βελανιδιάς, έχοντας πλάι το Λασπόρεμα, που κατεβαίνει τον Αυγερινό. Διασχίζουμε το ρέμα και το ακολουθούμε. Ο υδάτινος κόσμος μας μαγνητίζει. Το νερό έχει αυτή δύναμη, να τραβάει το βλέμμα. Γητευτής της άγριας φύσης, η λαμπερή μελίτης, το μελισσόφυλλο με τις ροδοπόρφυρες κηλίδες.

Φυτρώνει σε υψόμετρο 600 με 900 μέτρα και ανθίζει τον Μάη και τον Ιούνη. Χρώμα λεπτό, φινετσάτο, μας χαρίζουν τα μωβ γεράνια.

Πίσω μας προβάλλει ο Αυγερινός. Στο ανοιχτό λιβάδι, οι πηγές πολλές και η βλάστηση πυκνή. Μια βρύση ποτίστρα μας ενημερώνει με την εγχάρακτη επιγραφή της ότι βρισκόμαστε ακόμα στα όρια του Αυγερινού.

Αριστερά μας ένας μικρός καταρράκτης, με τις εικόνες και την βουή του, συμπληρώνει την βοϊακή ομορφιά. Η φύση του Λασπορέματος όλο αγριεύει, όλο στενεύει και γίνεται φαράγγι. Οι αγριοφράουλες με την παρουσία τους γλυκαίνουν το άγριο.

Ανηφορίζουμε κι ένας τεράστιος γκρεμός, με τα ζωνάρια του ρίχνει την αγριάδα του, στο ορμητικό ρέμα. Άχραντος τόπος! Άγριος! Μυστικά της φύσης, φυλαγμένα στο βαθύ πράσινο!

Το μονοπάτι σε κάθε του στροφή, μας αποκαλύπτει καινούργιες εικόνες. Ξέχασα να μετρήσω, πόσα ρέματα περάσαμε, πού όλα σμίγουν και δυναμώνουν το Λασπόρεμα.

Στην απέναντι όχθη ένα κοπάδι, βελάσματα, γαυγίσματα. Ο τσοπάνος μόλις αντιλήφθηκε την παρουσία μας, εξαφανίστηκε. Όμως τα σκυλιά με άγριες διαθέσεις μας ακολουθούν για κάμποση ώρα.

Βγαίνουμε στο Πετσιανιώτικο ρέμα, με την φαρδιά κοίτη. Τα ζωνάρια του που σχηματίζουν ένα μεγάλο πέταλο, γλιστράνε επικίνδυνα. Κοντά στο Μπατζιώτικο ρέμα, που κατεβαίνει από το παλιοχώρι Μπάτζη, το ανάγλυφο γίνεται έντονο πολύ. Τα ορμητικά νερά έχουν χαράξει μονοπάτι πάνω στον βράχο, που έχουν για στρώμα τους.

Στο Πετρογέφυρο της Τριάδας (Πέτσιανη)

Φτάσαμε στο Πετρογέφυρο της Τριάδας, της Πέτσιανης. Εδώ το ρέμα τελειώνει το ταξίδι του, αφού λίγα μέτρα πιο κάτω, συναντά το ποτάμι της Πραμόριτσας. Ο τόπος κλειστός, μόνο η βουή του ρέματος ακούγεται. Το γεφύρι με τα τρία τόξα του δρασκελάει με σιγουριά απ’ άκρη σ’ άκρη την απλωσιά του ρέματος. Χτίστηκε το 1810 για να λυτρώσει τους ανθρώπους από τις κατεβασιές του ρέματος και να συνδέσει όχι μόνο την Μόρφη με την Τριάδα (Πέτσιανη) και το Τσοτύλι αλλά και την Σβόλιανη, τον Πεντάλοφο ως και το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας.

Πέρασαν από τα τόξα του κιρατζίδες, τσοπαναραίοι με τα κοπάδια τους, στο αιώνιο ανεβοκατέβασμα στα βοσκοτόπια της Πίνδου, μάστοροι της πέτρας και άνθρωποι της αγροτιάς που είχαν τα χωράφια τους εδώ γύρω.

Γερό κι όμορφο, τιθάσευσε το ρέμα, που όπως λέει κι ένας παλιός θρύλος στα άγρια νερά του πνίγηκε κάποιος Πέτρος, γιός ενός Διλοφίτη καθώς επέστρεφε από την Κωνσταντινούπολή. Ένας άλλος θρύλος, διηγείται ό,τι κάπου στα 1650 ξεκίνησε από την Μόρφη, μια χήρα μάνα με τα δύο παιδιά της, τον Πέτρο και την Γαλάνω, να πάνε στην Βιέννη να διεκδικήσουν την περιουσία του πατέρα τους που είχε πεθάνει. Περνώντας από το ρέμα, το βρήκαν κατεβασμένο, ο άτυχος Πέτρος παρασύρθηκε από το ρέμα και πνίγηκε. Η μάνα μετά από καιρό φρόντισε να χτιστεί γεφύρι σ’ αυτό το σημείο και να ονομαστεί Πετρογέφυρο στην μνήμη του παιδιού της.

600 μέτρα πιο κάτω από το γεφύρι στις όχθες της Πραμόριτσας βρίσκεται η βρύση της Γαλάνως απ’ όπου έπαιρναν νερό οι μαστόροι που έχτιζαν το γεφύρι.

Το πετρογέφυρο είναι χτισμένο με σκληρούς λαξευτούς ασβεστόλιθους και ψαμμίτες. Η αείμνηστη αρχιτέκτων Ευανθία Φωτοπούλου που κατάγονταν από την Μόρφη αναφέρει: Αποτελείται από ένα μεσαίο τόξο, το μεγαλύτερο από τα δύο πλαϊνά, φτάνει σε ύψος τα 4,20- 4,30 μέτρα. Ανάμεσα στα δύο μεγάλα τόξα, υπάρχει ανακουφιστικό άνοιγμα. Το ανατολικό του άκρο, είναι θεμελιωμένο στον απότομο βράχο απ’ όπου έρχεται και το μονοπάτι από τη Τριάδα ενώ το δυτικό ακουμπά σε σκληρό έδαφος. Το μήκος του φτάνει τα 26 μέτρα και το πλάτος του τα 2,5 μέτρα.

Τα χρόνια πέρασαν, τα μονοπάτια εγκαταλείφθηκαν και τα γεφύρια ξεχάστηκαν. Ο χρόνος, οι φερτές ύλες του ρέματος, η πυκνή βλάστηση έθαψαν το γεφύρι και οι φθορές από τους χρυσοθήρες οδήγησαν το γεφύρι σε κατάρρευση. Το 1965 η κοινότητα της Μόρφης, φρόντισε για την συντήρηση του. Το 1995 το γεφύρι αναστηλώθηκε από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων.

Όμως τα σύννεφα ορθώνονταν απειλητικά και κάποιες μακρινές βροντές ακούγονταν. Ανεβαίνοντας κόντρα την Πραμόριτσα, τραβήξαμε για την Μόρφη.