Οι ήρωες της ΠΕΑΝ ανατινάζουν το κτίριο της ΕΣΠΟ.
20 Σεπτεμβρίου 1942
Ο Λαός ο οποίος λησμονεί την Ιστορία του ή την μαθαίνει λανθασμένη είναι υποχρεωμένος να διαπράξει τα ίδια λάθη ή και χειρότερα. Η μελέτη της Ιστορίας βοηθά τους Λαούς. Όχι, δεν καλλιεργεί μίση και αντιπαλότητες. Αντίθετα, οδηγεί σε συμμαχίες και συμφιλίωση.
Σε εποχές φτωχές σε πρότυπα και ιδέες οι οποίες θα εμπνεύσουν τους Λαούς σε κάτι ωραίο και την νεότητα να γνωρίσει ιδανικά και πατριωτικά πρότυπα και παραδείγματα προσφοράς ανιδιοτελούς, είναι ανάγκη να ανατρέξουμε εις την πλούσια ιστορική δεξαμενή του έθνους μας.
Εις το κείμενο το οποίο ακολουθεί θα αναφερθούμε εις το πρόσφατο ηρωικό παρελθόν. Εις την εποχή της εθνικής αντίστασης∙ της πραγματικής και ηρωικής. Σε εν πολλοίς άγνωστη μεν, αλλά με πλούσια δράση και αγώνα εναντίον των κατακτητών δε.
Είναι γνωστό ότι το 1941 η πατρίδα μας βρισκόταν υπό τριπλή κατοχή. Επί πλέον γνωστό είναι ότι ο τράχηλος του Έλληνα δεν σηκώνει ζυγό. Δεν μπορεί να ζήσει ο Έλληνας με κατακτητή εις τον σβέρκο του.
Έτσι έγινε και κατά τη διάρκεια της κατοχής. Αντίσταση έκαναν πολλές οργανώσεις. Η μαζικότερη ήταν του ΕΑΜ. Άλλες μαζικές και αγωνιστικές οργανώσεις υπήρξαν ο ΕΔΕΣ, η ΕΚΚΑ και η ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων), για την οποία θα αναφερθούμε εις το παρόν κείμενο. Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1941 με πολιτικό αρχηγό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο , ο οποίος δεν είχε λόγο εις τα οργανωτικά. Αρχηγός της ήταν ο απότακτος υποσμηναγός της αεροπορίας Κωνσταντίνος Περρίκος φλογερός αγωνιστής, πατριώτης με υψηλά ιδανικά. Συνιδρυτές υπήρξαν ο Θάνος Σκούρας, γόνος πλούσιας οικογένειας, ο Διονύσης Παπαβασιλόπουλος, επιχειρηματίας, ο Γιάννης Κατεβάτης, δικηγόρος, και οι Γιώργος Αλεξιάδης, δικηγόρος, . Αντώνης Μυτιληναίος, Θανάσης Σκούρας, Νίκος Μούρτος, Διονύσης Παπαδόπουλος, Δημήτρης Λόης, Τάκης Μιχαηλίδης, Σπύρος Γαλάτης, Γιάννης Κατεβάτης, Νώντας Σπηλιωτόπουλος, Ντίνος Αυγουστάτος, Στάθης Τουρνάκης, Σπύρος Στανωτάς, Νίκος Λάζαρης, και η σαμιώτισσα δασκάλα Ιουλία Μπίμπα.
Η ΠΕΑΝ πίστευε και αγωνίζονταν για έναν ενιαίο αγώνα εναντίον των κατακτητών και των Ελλήνων συνεργατών τους. Είχε μεγάλη απήχηση εις την νεολαία και εις την αστική τάξη. Σκοπός ήταν με κάθε τρόπο να πολεμήσει τους κατακτητές. Με την εφημερίδα «Δόξα» εμψύχωνε τους Αθηναίους και δημιουργούσε κλίμα πατριωτικό. Η αρθρογραφία της παράνομης εφημερίδας έδινε δύναμη και κουράγιο εις τον Λαό. Η αντιστασιακή της δράση δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτό τον τομέα. Έπρεπε να επιχειρήσει κάτι πιο γενναίο και θαρραλέο. Ήθελε πιο έμπρακτα να κάνει αισθητή την παρουσία της και να προξενήσει πλήγματα εις τον εχθρό. Από αγωνιστές της οργάνωσης ιδρύεται ο Ουλαμός Καταστροφών, με κύριο στόχο τους κατακτητές και τις, ελάχιστες, συνεργαζόμενες με αυτούς οργανώσεις δωσίλογων.
Την 25η Μαρτίου 1942 η Π.Ε.Α.Ν. διοργάνωσε μεγάλη πορεία προς το άγαλμα του Εμμανουήλ Ξάνθου στην πλατεία Κολωνακίου, «με πολύ φόβο, αλλά με βαρειά την κληρονομιά της ιστορίας». Σημαιοφόρος και επικεφαλής της πορείας ήταν ο ΠΕΑΝίτης εθνικιστής φοιτητής Διονύσιος Παπαδόπουλος.
Το πρώτο κτύπημα δεν αργεί να γίνει. Ανήμερα του 15αύγουστου, στην επέτειο του τορπιλισμού της Έλλης και του εορτασμού της κοίμησης της Μεγαλόχαρης, γίνεται η πρώτη αντιστασιακή πράξη της ΠΕΑΝ. Ο μηχανικός Παπαδόπουλος προμηθεύει τον Ουλαμό Καταστροφών 70 οκάδες εκρηκτική ύλη, η οποία χρησίμευε για έργα των Γερμανών. Κατασκευάζουν βόμβα με την οποία καταστρέφουν μια υγειονομική γερμανική υπηρεσία εις την Πατησίων. Λόγω απειρίας χρησιμοποίησαν κοντό φυτίλι και αυτό το γεγονός παρ’ ολίγον θα τους στοίχιζε την ζωή των. Καταστράφηκε υγειονομικό υλικό το οποίο προορίζονταν για τον στρατηγό Ρόμελ.
Το δεύτερο κτύπημα έγινε πολύ γρήγορα, μετά από μια εβδομάδα. Στόχος τούτη τη φορά ήταν η φιλοναζιστική οργάνωση ΟΕΔΕ (Οργάνωσις Εθνικοσοσιαλιστικών Δυνάμεων Ελλάδος), η οποία στεγαζότανε σε ένα διώροφο μεταξύ Κάνιγγος και Θεμιστοκλέους. Δεν έγινε λόγος πλέον για την ΟΕΔΕ, δεν δραστηριοποιήθηκε πλέον.
Τα δυο αυτά κτυπήματα δεν είχαν τον θετικό αντίκτυπο τον οποίο θα προσδοκούσαν οι εμπνευστές και εκτελεστές τους. Έπρεπε να υλοποιηθεί κάτι άλλο, πιο μεγάλο, πιο εντυπωσιακό. Να πονέσει πιο πολύ ο εχθρός, αλλά και οι σκλαβωμένοι Έλληνες να πάρουν δύναμη και κουράγιο. Ούτε ο δημόσιος ξυλοδαρμός μαυραγοριτών έλυσε το πρόβλημα.
Ο χειμώνας του 1940-41 ήταν πολύ σκληρός. Πείνα και φτώχεια. Ο θάνατος από την πείνα καθημερινό και σύνηθες φαινόμενο. Η θλίψη και η απελπισία κυριαρχούσε και φαίνονταν ότι ο κατακτητής κέρδιζε τον αγώνα. Οι πατριωτικές και αγωνιστικές καρδιές δεν το δέχονται. Αγωνιούν και αναζητούν λύσεις.
Η ΠΕΑΝ αποφασίζει να ανατινάξει το κτίριο της ΕΣΠΟ, το οποίο βρίσκονταν κοντά εις την Ομόνοια, εις την καρδιά της Αθήνας. Η ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση») ήταν φιλοναζιστική οργάνωση, την οποία ίδρυσε ο αρχηγός της γιατρός Σπύρος Στεροδήμος και σκοπό είχε την στρατολόγηση Ελλήνων νέων για την δημιουργία της λεγεώνας των Ελλήνων (Ελπίζοντας ότι η πείνα θα εξωθούσε νέους σε αυτή την αναζήτηση), η οποία θα πολεμούσε υπέρ των Γερμανών εις το ανατολικό μέτωπο. ή ακόμη και για τη δημιουργία ναζιστικού κόμματος, όπως έγινε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες τις οποίες κατέκτησαν οι Γερμανοί. Ο Αντώνης Μυτιληναίος και ο Σπύρος Γαλάτης παρακολουθούσαν την κίνηση του κτιρίου για 15 ημέρες και αποτύπωσαν την διαρρύθμισή του. Κατέληξαν να χρησιμοποιήσουν για το κτύπημα την είσοδο από την οδό Γλάδστονος η οποία οδηγούσε εις τον ημιώροφο και ήταν ακριβώς κάτω από τα γραφεία της ΕΣΠΟ. Δεν ήθελαν να καταστρέψουν γειτονικά κτίρια, όπου στεγαζόταν το υποθηκοφυλακείο και θα προκαλούσε εθνική καταστροφή. Ήθελαν μόνο το κτίριο-στρατηγείο της ΕΣΠΟ και μερικών γερμανικών υπηρεσιών.
Επέλεξαν η ανατίναξη να γίνει Κυριακή για να μη υπάρξουν θύματα αθώοι πολίτες. Την Κυριακή επισκέπτονταν το κτίριο Γερμανοί και μέλη της ΕΣΠΟ για να ακούσουν την ομιλία του προέδρου, να πάρουν τρόφιμα, χρήματα κλπ. Ως ημερομηνία του κτυπήματος ορίστηκε η Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 1942. Την παραμονή την βόμβα κατασκεύασαν ο Τάκης Μιχαηλίδης, ο Σπύρος Γαλάτης και ο Αντώνης Μυτιληναίος εις το Κουκάκι, εις το σπίτι της δασκάλας του κατηχητικού Ιουλίας Μπίμπα. Την βόμβα βάρους δέκα οκάδων την μεταφέρει η Ιουλία Μπίμπα μέσα σε σακούλα και την οποία σκέπασαν με λαχανικά.
Η ανατίναξη ορίστηκε για την εντεκάτη πρωινή. Όλα πήγαιναν μια χαρά. Αλλά την τελευταία στιγμή διαπιστώνουν ότι μαυραγορίτης ψαράς βρίσκεται εις την είσοδο και σε δικηγορικό γραφείο βρίσκεται δικηγόρος και συνομιλεί με πελάτες. Τα γραφεία της ΕΣΠΟ και τα μπαλκόνια γεμάτα από Γερμανούς και ΕΣΠίτες. Μεταθέτουν την ώρα του κτυπήματος για να μη σκοτωθούν αθώοι. Η ώρα περνά και θα αρχίσουν να φεύγουν οι στόχοι. Αποφασίζεται να γίνει η ανατίναξη. Όταν πηγαίνουν εις το κτίριο ο ψαράς έφυγε και ο δικηγόρος και οι πελάτες φεύγουν εκείνη την στιγμή. Οι ατρόμητοι Έλληνες μαχητές τοποθετούν την βόμβα εις τον ημιώροφο ανάβουν τα δυο φυτίλια και ατάραχοι και ψύχραιμοι αποχωρούν από το κτίριο. Η αποστολή εκτελέστηκε με επιτυχία.
Ώρα δώδεκα και πέντε το μεσημέρι το κτίριο της προδοσίας σωριάζεται σε ερείπια και ένα μαύρο σύννεφο σκόνης υψώνεται. Οι άνθρωποι οι διερχόμενοι τρέχουν να κρυφτούν. Τραυματίστηκε διερχόμενος ιερέας ο οποίος μαθαίνοντας για το σαμποτάζ υπερήφανα δηλώνει: «Δεν πειράζει που κτύπησα, αρκεί που αφανίστηκε η σφηκοφωλιά των προδοτών». Οι Γερμανοί τρέχουν αλλόφρονες σημαίνοντες συναγερμό γιατί θεώρησαν ότι έγινε αεροπορικός βομβαρδισμός. Οι απώλειες των Γερμανών και των Ελλήνων προδοτών σημαντικές. Εις τα ερείπια του κτιρίου τάφηκαν 29 μέλη της ΕΣΠΟ, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός της Στεροδήμος, και 43 Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες. Τραυματίστηκαν 5 Γερμανοί και 27 μέλη της ΕΣΠΟ. Εις το πεδίο της μάχης η Π.Ε.Α.Ν. δεν είχε απώλειες. Οι κατακτητές άρχισαν να ψάχνουν να βρουν τους Έλληνες ήρωες οι οποίοι ανατίναξαν το φρουρούμενο κτίριο μέρα μεσημέρι και εις την καρδιά της Αθήνας. Εις την Ομόνοια. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί Λονδίνου, Μόσχας και Καΐρου εξυμνούν το έργο των Ελλήνων σαμποτέρ. Το πρώτο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Άθλος μεγάλος, μήνυμα σημαντικό.
Ήταν φυσικό οι σκλαβωμένοι Έλληνες να αναθαρρήσουν . Να ανέβει το ηθικό τους. Ο εχθρός δεν είναι ούτε άτρωτος ούτε απρόσβλητος. Η γενναία ελληνική ψυχή μίλησε∙ και μίλησε δυνατά.: «Δεν φοβούμαστε, δεν υποκύπτουμε θα αγωνιστούμε για την Ελευθερία μας και τη Δημοκρατία. Αγνοούμε την υλική υπεροχή και δύναμη. Θα νικήσουμε».
Δυστυχώς, σε αρκετές ηρωικές περιπτώσεις υπάρχουν και οι εφιάλτες. Τούτη τη φορά ήταν ο ενωμοτάρχης Νταλιάνης μέλος της ΠΕΑΝ και σύνδεσμος με την επίσης αντιστασιακή οργάνωση «Όμηρος», ο οποίος ήταν διπλός πράκτορας, συνεργάτης των Γερμανών για λίγες λίρες.
Έτσι, λοιπόν την 11 Νοεμβρίου 1942 συλλαμβάνονται εις την Καλλιθέα 14 μέλη-ήρωες της οργάνωσης και οδηγούνται εις τις φυλακές «Αβέρωφ». Τα υπόλοιπα μέλη της ΠΕΑΝ ανακαλύπτουν τον προδότη τον οδηγούν σε έκτακτο στρατοδικείο όπου ανακρινόμενος ομολόγησε την αποτρόπαια πράξη του και δικάστηκε σε θάνατο, διότι αποτελούσε κίνδυνο για τα μέλη των δυο αγωνιζομένων οργανώσεων «Όμηρος» και Π.Ε.Α.Ν. Εκτελέστηκε την 17η του ιδίου μηνός και το πτώμα του ρίχτηκε σε υπόνομο της Νέας Σμύρνης. Διέδωσαν ότι διέφυγε εις την Μέση Ανατολή.
Ο Αντώνης Μυτιληναίος διέφυγε στη Μέση Ανατολή, ο Νίκος Λάζαρης δραπέτευσε, διέφυγε στο βουνό, κατετάγη στον ΕΔΕΣ και τον εκτέλεσε ο ΕΛΑΣ εις τα Δεκεμβριανά, ενώ οι άλλοι δικάζονται παραμονή πρωτοχρονιάς του 1943 από το Γερμανικό Στρατοδικείο εις την αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Καταδικάζει τρις εις θάνατο τον Περρίκο και δις την Ιουλία Μπίμπα η οποία ομολόγησε ότι αυτή μετέφερε την βόμβα. Εις θάνατον και ο φοιτητής Γαλάτης, η ποινή του οποίου μετετράπη σε ισόβια και πέθανε νέος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης εις τη Γερμανία. Συγκλονιστική ήταν η απολογία του Περρίκου εις το στρατοδικείο: «Είμαι Ελλην αξιωματικός κι έκανα το καθήκον μου, όπως θα το έκανε κάθε Γερμανός αξιωματικός για τη δική του πατρίδα».
Τα χαράματα της 4ης Φεβρουαρίου 1943 ένα γερμανικό καμιόνι μεταφέρει από τις φυλακές Αβέρωφ τους Περρίκο, Λόη, Παπαδόπουλο, Σκούρα και Κατεβάτη εις το Σκοπευτήριο της Καισαριανής, όπου εκτελούνται από τους Γερμανούς φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς!». Η Ιουλία Μπίμπα άρρωστη μεταφέρεται εις τη Γερμανία και εκτελείται δι’ αποκεφαλισμού επειδή δεν υπήρχε λαιμητόμος εις την Ελλάδα!.
Μπροστά εις το απόσπασμα ο Περρίκος απευθύνεται εις τους Γερμανούς αξιωματικούς λέγοντας: «Δεν αισθάνομαι τίποτα εναντίον σας. Εσείς κάνετε το καθήκον σας. Ομοίως έκανα κι εγώ το δικό μου. Είμαι Έλληνας αξιωματικός της Αεροπορίας. Υποσμηναγός. Σας ευχαριστώ».
Οι Γερμανοί αξιωματικοί χαιρετούν στρατιωτικά τον Έλληνα αξιωματικό και ύστερα ακούγεται η ομοβροντία. Οι τελευταίες του λέξεις είναι «Ζήτω η Ελλάς!».
Το εντυπωσιακό σαμποτάζ εις βάρος της ΕΣΠΟ, η ΟΚΝΕ το χαρακτήρισε «προβοκάτσια της Γκεστάπο στην οδό Πατησίων» ! Το 1943 η ΟΚΝΕ έφθασε στο εξωφρενικό σημείο να μιλήσει για «δήθεν» σύλληψη του Περρίκου από τους Γερμανούς !! Το ΕΑΜ χαρακτηρίζει την ανατίναξη προβοκατόρικη πράξη !!.
Απαράδεκτη και ύπουλη ήταν η ενέργεια του ΚΚΕ το οποίο αποκάλυψε σε έντυπα, ονόματα στελεχών της ΠΕΑΝ. Τα έντυπα αυτά έπεσαν στα χέρια των Γερμανών.
Η ΠΕΑΝ συνεχίζει τον αγώνα.3 Νοεμβρίου 1943 διενεργεί μεγάλο σαμποτάζ εις το πυριτιδοποιείο. Toν Μάρτιο του 1942 καταστρέφει ολοκληρωτικά το φορτηγό πλοίο «Λούτσε» έξω από το λιμάνι του Πειραιά όπου ήταν αγκυροβολημένο. Διαλύθηκε με απόφαση των μελών της την 12η Μαρτίου 1945.
Το σύντομο αυτό αφιέρωμα εις τους ήρωες Έλληνες πατριώτες αγωνιστές της ΠΕΑΝ κλείνει με δυο επιστολές του αρχηγού της Περρίκου.
Η πρώτη επιστολή από το κελί 12 –το κελί των μελλοθανάτων– στις 23 Ιανουαρίου 1943 προς τον γιό του Δημήτρη:
Αγαπημένο μου παιδί, Μίμη μου,
ο πατέρας σου έπεσε για τη λευτεριά της πατρίδας μας. Έφυγε απ’ τον κόσμο με την ικανοποίηση πως αν δεν έκαμε το χρέος του όπως έπρεπε, πάντως το έκαμε όσο μπορούσε. Το χρέος αυτό δεν τελειώνει ποτέ. Αν ζούσε θα εξακολουθούσε τις προσπάθειές του και κατά την περίοδο της ειρήνης. Τον ρόλο αυτό επεφύλαξε η Μοίρα για σένα. Δούλεψε για να σταματήσουν οι πόλεμοι, να ευημερήσουν όλοι οι άνθρωποι, να ενωθούν τα κράτη της Ευρώπης, να ειρηνεύσει και να ευτυχήσει ο κόσμος. Δούλεψε για να καταργηθούν οι τεχνητοί φραγμοί που παρεμποδίζουν και σε άπειρες περιπτώσεις ματαιώνουν την πρόοδο των αξίων. Δούλεψε για την επικράτηση της Δημοκρατίας. Αφιέρωσε τη ζωή σου στην Ελλάδα και στην ανθρωπότητα».
Η δεύτερη επιστολή λίγα λεπτά πριν από την εκτέλεσή του, εις τα τρία παιδιά του, εις το οποίο σημειώνει και την ώρα.
«Μου μένουν ακόμα λίγα λεπτά ζωής. Εγκαταλείπω τον κόσμο χωρίς κανένα μίσος και χωρίς καμιά κακία. Αγωνίστηκα για την πατρίδα μου. Για την δικιά τους πατρίδα αγωνίστηκαν κι αυτοί που με καταδίκασαν. Θα ’θελα κάποτε το αίμα μου, το αίμα αυτό που θα χυθεί σε λίγα λεπτά, να μη μας χωρίσει, αλλά να μας ενώσει μια μέρα με τους σημερινούς μας αντιπάλους. Δουλέψτε για να σταματήσουν οι πόλεμοι, για να ενωθούν μια μέρα τα κράτη της Ευρώπης. Δουλέψτε για την ανθρωπότητα».
Ώρα 5.20
Κώστας Περρίκος.
Ευλαβικά κλίνουμε το γόνυ μας εις τους ήρωες αγωνιστές της ΠΕΑΝ και υποσχόμαστε, αν χρειαστεί, θα ακολουθήσουμε τα δικά τους βήματα για μια Ελλάδα Ελεύθερη και Δημοκρατική. Αιωνία η μνήμη τους.
Πηγές
Καραβής, Στέλιος-Περικλής (2015). Η ιταλική κατοχή στην Ελλάδα (1941-1943): η πολιτική επιβολής και καταστολής από την ΧΙ στρατιά. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ.
Φλάισερ, Χάγκεν (1995). Στέμμα και σβάστικα. Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944. Β. Αθήνα: Παπαζήση. ISBN 960-02-1079-9.
Χατζηβασιλείου, Ευάνθης (2005). ΠΕΑΝ (1941-1945) Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζόμενων Νέων (Β’ έκδοση). Αθήνα: Σύλλογος προς διάδωσιν Ωφέλιμων Βιβλίων. ISBN 960-8351-05-7.
Χονδροματίδης, Ιάκωβος (2017). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα. Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του μεσοπολέμου και της κατοχής 1923-1945. Αθήνα: Γνώμων Εκδοτική. ISBN 978-618-5018-67-2
Μυργιώτης Παναγιώτης
Μαθηματικός
