OΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΔΡΥΟΒΟΥΝΟΥ 3η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1943. Γράφει ο Παναγιώτης Κωστόπουλος

Σαν σήμερα, στις 3 Απριλίου του 1943, ημέρα Σάββατο (κατά άλλους στις 2 Απριλίου..εγώ επιμένω, με τα στοιχεία που έχω για 3 του Απρίλη..αλλά δε θα χαλάσουμε τις καρδιές μας), πριν από 81 ακριβώς χρόνια …το χωριό μας καταστράφηκε-ΠΥΡΠΟΛΗΘΗΚΕ από τους Ιταλούς-φασίστες κατακτητές (η περιοχή μας ήτανΙταλοκρατούμενη ). Ώς αντίποινα, σαν πράξη αντεκδίκησης, σε μία ενέργεια αντίστασης κάποιων συγχωριανών μας στην περιοχή «ντραγασιά», αλλά και επειδή στη μάχη του φαρδύκαμπου …στις 4 Μαρτίου του
1943 , σε μεικτές δυνάμεις του ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός υπό τον Αλέκο Ρόσιο) και της ΕΚΑ (Ένωσις Κοινωνικής Αμύνης με επικεφαλής τον
ταγματάρχη Χρήστο Παπαβασιλείου (Γρανιτσιώτη)) το Δρυόβουνο μετείχε με δύο Δεκαρχίες!!!!. Δύο μικτά (πολιτικώς) σώματα , συστήθηκαν αμέσως μαθαίνοντας
το νέο της έλευσης της στρατιωτικής φάλαγγας. Οι Δρυοβουνιώτες από τους πρώτους στην Ενιαία Εθνική Αντίσταση (Στο θέμα θα αναφερθούμε άλλη φορά..τους περισσότερους συμμετέχοντες τους γνώριζα…ξέρω και πως χωρίστηκαν (δυστυχώς), μετα στο Τραπάντζειο
Δημοτικό Σχολείο της Σιάτιστας που πήγαν τους αιχμαλώτους και στο χωριό..μετά από ένα γλέντι στο καφενείο….άλλη φορά ίσως).
Φυσικά οι Ιταλοί έμαθαν , από τον διαφυγόντα της ενέδρας, συμπατριώτη τους, για το συμβάν αλλά και από τους γνωστούς «εφιάλτες» τη συμμετοχή των ανταρτών
Δρυοβουνιωτών με τις δεκαρχίες στο Φαρδύκαμπο. Με μένος …με οργή κατεφθασαν αμέσως (μετά το συμβάν της ενέδρας…την επόμενη μέρα ) στο χωριό..με όπλα με
πολυβόλα …με σκοπό να σκοτώσουν, να κάψουν να καταστρέψουν..να εκδικηθούν.
. Το σύνολο σχεδόν των κατοικιών-κτισμάτων του χωριού καταστράφηκε (90 περίπου κατοικίες και πολλά άλλα κτίρια). Οι «ομόθρησκοι» (έστω καθολικοί ) δε σεβάστηκαν
ούτε το μοναστήρι της της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος το οποίο πυρπόλησαν και κατέστρεψαν της (κτίρια-κτίσματα) και διεσώθη μόνο το καθολικό του ναού..
Την ημέρα εκείνη της, αν και άνοιξη,… επικρατούσε χιονοθύελα , έντονη-σφοδρή χιονόπτωση και με τα βουνά της να καλύπτονται από πυκνή ομίχλη (στοιχείο σπουδαίο
για τη διάσωση πολλών).
Τον ακριβή αριθμό των θυμάτων, των νεκρών της δεν τον γνωρίζω, αλλά νομίζω πως είναι οι 22 θανόντες, της περιόδου από το 1940 έως το 1949 που αναγράφονται
στο μάρμαρο της επιτύμβιας στήλης (στο ηρώο) ..που βρίσκεται στον αύλειο χώρο του Κοινοτικού Καταστήματος του χωριού (ίσως κάποιοι εξ αυτών, απεβίωσαν στα
πεδία των μαχών του Ελληνοιταλικού πολέμου…δεν είμαι σίγουρος. Οι εγγεγραμένοι αποβιώσαντες από το 1902 έως και το 1922 , φονεύθηκαν, προφανώς, στους
βαλκανικούς και στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο…οι Δρυοβουνιώτες συνέχεια, παντού το αίμα τους για την πατρίδα).
Η φυγή των καταδιωκόμενων κατοίκων, έγινε από τη
βόρεια πλευρά..από τα βουνά μας, με την σχετική
προστασία του πέπλου της ομίχλης. Με ότι μπορούσε ο
καθένας..με μουλάρια , με γαϊδούρια, πεζοί. Μέσα στα
δάση στα βουνά.
Την επόμενη ημέρα ..το πρωΐ ..έξω από το μοναστήρι-
επισκοπή της Παναγίας στο Σισάνι…βρισκόταν , το
σύνολο σχεδόν των κατοίκων του Δρυοβούνου.Άντρες,
γυναίκες παιδιά ,παππούδες-γιαγιάδες, βρέφη-μωρά (
εκτός από αυτούς που δε μπορούσαν η δεν πρόλαβαν να
φύγουν.( Η γιαγιά μου η μαϊτάπινα πχ και κάτι άλλοι
κρύφτηκαν στην ίζμπα..για δυο μέρες). Οι χωριανοί, μέσα
από τα δάση από τη «μπεστιανη» το «νταμπαλι» το
«τρανό το Λιβάδ» έφτασαν σε ένα ερειπωμένο κτίσμα
όπου ήταν ένας φούρνος και προσπαθούσαν, με το
λιγοστό αλεύρι που είχαν να φτιάξουν ψωμί..να πάρει ένα
κομμάτι ψωμί ο καθένας. Έμειναν εκεί μια βδομάδα

περίπου..μέσα στη βροχή στο χιόνι στο κρύο.Μετα, οι
παππούδες μου πήγαν για λίγες μέρες στην Εράτυρα
(που είχαν ένα σόϊ )..άλλοι πήγαν προς την Εορδαία..πού
ήταν Γερμανοκρατούμενη και σιγά-σιγα γύρισαν όλοι στο
χωριό , αντικρύζοντας την απόλυτη καταστροφή

ΤΕΣΣΕΡΙΣ (ΟΙ ΔΥΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ..ΑΠΟ ΑΦΗΓΗΣΗ
ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΜΟΥ) ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Α) Η μάνα μου..η Όλγα η Κωστοπούλου (Ζαχοπούλου
τότε), γεννήθηκε το 1938 και ήταν 5 χρονών το 1943. Ο
αδερφός της ο Κώστας Ζαχόπουλος..γεννήθηκε το 1940
..3 χρονών τότε. Ο παππούς μου, ο Χρήστος
Ζαχόπουλος και η γιαγιά μου η Ευλαμπία, άρπαξαν τα
δυό παιδιά τους την Όλγα και τον Κώστα..πρόλαβαν
φόρτωσαν στο μουλάρι τους λίγα ρούχα , μια φλοκάτη και
αλεύρι και έφυγαν καταδιωκόμενοι «σιαπάν στα κέδαρα».
Η γιαγιά μου ήταν μόνο με τα τσιράπια …και επειδή το
μικρό παιδί ο τρίχρονος Κώστας έκλαιγε συνέχεια..για να
τον ηρεμεί και να μην δίνουν στόχο, τον κουβάλησε στην
αγγαλιά της, στον κόρφο της, από το χωριό ως το Σισάνι.
Ή μάννα μου, από το κρύο «πλευριτώθηκε» για δυο μήνες
περίπου ήταν άρωστη , έχοντας κατά περιόδους σαράντα
πυρετό. Η μετέπειτα διάγνωση των γιατρών-καθηγητών
για την καρδιοπάθειά της, το πρόβλημα της μητροειδούς
βαλβίδας, που την κατέστησε χειρουργηθείσα-ανάπηρη
από την ηλικία των 50 χρονών, ήταν από εκείνο το
κρύωμα..αφού χαρακτηρίστηκε «ρευματοειδής
καρδιοπάθεια, λόγω έντονου κρυώματος σε μικρή ηλικία»

Β) Ο πατέρας μου, ο Κώστας Κωστόπουλος (Κωτσιαρής)
γεννήθηκε το 1930. Το 1943 ήταν 13 χρονών. Ο πατέρας
μου ήταν ορφανός από μάνα, από μικρή ηλικία και εκείνο
το πρωινό ο πατέρας του ο Χρήστος έλειπε στο
δάσος..έκοβε ξύλα. Εκείνη τη μέρα τρομοκρατημένος ,
έφυγε κι’ αυτός καταδιωκόμενος. Πολλές φορές μου
διηγήθηκε, ότι όταν πέρασε από την πλατεία είδε δύο

εκτελεσμένους και δύο βόδια σκοτωμένα. Στην πλατεία
και σ’ όλο το χωριό μύριζε αίμα, τρόμος και
θάνατος…φρίκη. Φτάνοντας ψηλά στον τσαπουρλιάνο..στ’
χαρούμπα νομίζω , (δεν θυμάμαι ακριβώς)…είδε
σκοτωμένο τον Πέγιο (δεν θυμάμαι το μικρό…νομίζω τον
τσιτσιάν’) και επειδή δύο Ιταλοί με ένα σκυλί σχεδόν τους
έφταναν…βλέπει ξαφνικά τη γιαγιά τη «νέενα» (του
Θωμά του Ζαχόπουλου και του Αντώνη του Ζαχόπουλου
τη μάνα), που από την ποδιά της-το φόρεμά της ήταν
πιασμένα 7-8 παιδια που έκλαιγαν ( μαζί έκλαιγε και η
γιαγιά). Τρέχει ο πατέρας μου ..μη ξέροντας τι άλλο να
κάνει από τον τρόμο του…αρπάζεται κι αυτός από το
φόρεμα της γιαγιάς και γυρίζοντας το κεφάλι…βλέπει τον
ένα τον Ιταλό να σηκώνει το όπλο ( σκεφτεται πάει..ως
εδώ ήταν), αλλά ταυτόχρονα ο άλλος του κατεβάζει την
κάνη, δείχνοντας προς τη γιαγιά με τα παιδιά και λέγοντας
έντονα κάτι στη γλώσσα τους. Δεν ξέρει αν τον είπε να
λυπηθεί μια μάνα με τόσα παιδιά…δεν έμαθε ποτέ ο
πατέρας μου, αλλά έτσι σωθηκαν.
Γ) Ο Κώστας ο Βητόπουλος (ου Κώτιας τ’ Τσιαούσ’ ),
κάποτε, για το γεγονός , μου διηγήθ8ηκε το εξής. Ήταν κι
αυτός παιδί και κάποια στιγμή μέσα στο χαλασμό, είδε να
συλλαμβάνουν, και να δένουν πισθάγκωνα και τον πατέρα
του Δημήτρη Βητόπουλο (μαζί με δύο ακόμα).Έτρεξε και
αυτός (και αυτός μου διηγήθηκε την είκόνα με τους δύο
νεκρούς και τα δύο σκοτωμένα βόδια στην πλάτεία..που
και διασκέλισε με τρόμο..τα ίδια που μου είπε και ο
πατέρας μου), ξωπίσω παρακαλώντας εκλιπαρώντας τους
να αφήσουν τον πατέρα του και τους άλλους.Οι Ιταλοί τον
απείλησαν να μείνει πισω..ότι θα εκτελέσουν κι αυτόν. Οι
Ιταλοί τους πήραν μαζί ..και φεύγοντας …πισω από το
σπίτι του Γιάννη του Παγούνη (τ’ ψέκα), στο λάκο…τους
εκτέλεσαν. Τρέχοντας ο Κώστας και ακολουθώντας τους
Ιταλούς από κοντά σχετικά..άκουσε τη ριπή..όταν έφτασε
περίπου στο σπίτι του φωτογράφου…κατάλαβε. Σκίστηκε
η ψυχή του…ράγισε η καρδιά του. Φτανοντας στο λάκο
αντίκρυσε τη σωρό του πατέρα του..φανταστείτε τι πόνος

και τι θλίψη…έζησε ουσιαστικά την εκτέλεση του πατέρα
του, κουβαλώντας τον πόνο σ’ όλη του τη ζωή.
Δ) Η γιαγιά η Θεολογία η Παπασεραφείμ (η γειτόνισά
μου), μου διηγήθηκε κάποτε και για το χαμό του άντρα της
..του δάσκαλου του Ιωάννη Παπασεραφείμ. Δεν ξερω αν
ήταν ακριβώς τότε η λίγο αργότερα..και τον άντρα της τον
εκτέλεσαν οι Ιταλοί στα ισιάδια η στ’ τζάκινα, και τον έφερε
ο πατέρας της , φορτωμένο στο σαμάρ’ απου ένα
μπλάρ.Αυτή η εικόνα βιδώθηκε και έμεινε μόνιμα, στην
ψυχή ..στην καρδιά και στο νου της..σαν ένας μόνιμος
εφιάλτης.

Δεν θέλω να πλατειάσω…είναι ημέρα μνήμης και θλίψης
Είμαι σίγουρος όμως, ότι πολλοί γνωρίζετε πολύ
περισσότερα…ειδικότερα οι παλιότεροι. Γιατί δεν
καταθέτετε τη γνώση και τις εμπειρίες σας στη στήλη της
ομάδας;; η στο σύλλογο; Τι σας σταματά; Δεν είναι κρίμα
να χαθούν τα πάντα; Ώστε να συλλεγούν σιγά-σιγά για να
μπορέσουμε να διασωθούν, έστω στο ηλεκτρονικό
αποθετήριο στοιχείων πολιτισμού…που λέει πως θα
δημιουργήσει ο Δήμος Βοΐου;Για να σωθούν και να
παραμείνουν, να μη χαθούν στο χρόνο και να μείνουν
παρακαταθήκη και στις στις επόμενες γενιές

Και ένα τελευταίο πολύ-πολύ σοβαρό. Σε όλες τις
περιοχές με ανάλογα συμβάντα, στα Καλάβρυτα, στους
Πύργους-Εορδαίας..στα Σέρβια, στους Λαζαράδες, στο
Μεσόβουνο, στη Γέρμα, στο Κωσταράζι, στα κομνηνά
κλπ-κλπ παντού κάθε χρόνο γίνονται πάμπολες
εκδηλώσεις μνήμης, απότισης φόρου τιμής για τους
πεσόντες και γενικότερα δράσεις διατήρησης της μνήμης
στο μυαλό όλων μας.Με τη συμμετοχή συλλόγων των
χωριών , των Δήμων της περιοχής και άλλων φορέων….
Δεν ήρθε η ώρα να ορισθεί η 3 η Απριλίου..ημέρα μνήμης
και δράσεων και για το χωριό μας;;Δεν πρέπει να γίνουν

όλες οι ενέργειες ανακήρυξης ενός από τα μαρτυρικλά
χωριά της πατρίδας μας όπως ο Γέρμας, το Κωσταράζι;
και για κλήτευση και για συμμετοχή και όλων των
αποδήμων Δρυοβουνιωτών που μπορούν;. Να ξερουν και
να γνωριζουν όλοι οι Δρυοβουνιώτες ότι η 3η του Απρίλη
..είναι μια μαύρη μέρα για το χωριό μας..μέρα
περισυλλογής και αναστοχασμού…μέρα εκδηλώσεων ,
απότισης φόρου τιμής στους πεσόντες..ημέρα μνήμης…

Σας ευχαριστώ…αναμένω την απόλυτη συμμετοχή σας
..εγώ βάζω μονο το φυτίλι..τη θρυαλίδα…αϊντε
χωριανοί…βάλτε τη φωτιά…

Υ.Γ.: 1) ΚΑΠΟΙΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΜΟΥ ΕΚΑΝΑΝ ΕΝΤΥΠΩΣΗ
α) ΚΟΛΟΚΥΘΑΣ β)ΣΙΜΩΤΑΣ γ) ΚΑΡΑΛΗΣ δ) ΚΑΡΑΝΤΟΣ
(που δεν υπάρχουν μάλλον τώρα.Το Κολοκυθάς δεν το
συνάντησα ποτέ. Το Σιμώτας σαν παρατσούκλι. Το
Καραλής μόνο με παραπλήσιο το Καραλίδης και το
Κάραντος ..ίσως κάποιος ξενητεμένος γιατί μου θυμίζει
κάτι σαν έκφραση το «η γιαγιά η Καραντίνα» Αν και
κάποιος παππούς μου είπε ότι την περίοδο της Ισπανικής
γρίπης του 1918..ξεκληρίστηκαν και χάθηκαν κάποιες
οικογένειες. «Μια φαμπλιά..πέθαναν κι τς παράχουσαν
όλνους σι μια μέρα…κι χάθκιν τ’ όνουμα»)
2) Στη βάση του «ηρώου» του χωριού μας αναγράφεται το
γνωστό ρηθέν : «ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗ Η
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». Η ΑΡΕΤΗ (ηθική και ουσιαστική
αριστεία); ή  Η ΤΟΛΜΗ (να ξεπερνας τους φόβους και
την φύσιν ηττοπάθειά σου) ποδηγετουν και
προαπαιτούνται της ελευθερίας; Προαπαιτούνται ως
σύνολο;; Όταν περνάει η φόρτιση της στιγμής μας, τις
θυμόμαστε; Τι σημαίνουν οι έννοιες αυτές στην Πράξη;
Χωρίς αυτά τα δύο στερούμε την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ από τα
προαπαιτούμενά της. Κι η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ δε μας “δίνεται”,

δε γίνεται ερωμένη μας, χωρίς την ΑΡΕΤΗ και την ΤΟΛΜΗ
της. Έχουμε χάσει εκ προϊμοίου την Ελευθερία για να
καταλήξουμε στο δια ταύτα με μεμψιμοιρείς μοιρολατρικές
μεταφυσικές διαπιστώσεις.
Σας ευχαριστούμε λοιπόν ..που με ΑΡΕΤΗ & ΤΟΛΜΗ ,
αντισταθήκατε στο βάρβαρο, στο βάναυσο..στο σκαιό, στο
σκοταδισμό, στο φασισμό και στο ναζισμό και σε κάθε
λογής δογματισμό και επιβουλή..Τα σοκάκια και οι δρόμοι
του χωριού μας…η πλατεία..είναι ποτισμένα με το αίμα
ηρώων προγόνων μας..δεν τους αξίζει τουλάχιστον η
μνήμη; Τους ταιριάζει η λήθη και η λησμονιά;; δεν πρέπει
τουλάχιστον μια φορά το χρόνο να τιμούμε και το
ολοκαυτωμα του χωριού μας; (γιατι περι ολοκαυτώματος
πρόκειτε..στις 3 του Απρίλη 1943 το Δρυόβουνο
πυρπολήθηκε , βρισκόμενο κάτω από τη μπότα του
κατακτητη΄..με το μίσος , τη φωτια και το τσεκούρι του)

3) Επακολουθε’ι ένας σύνδεσμος που αποτυπώνει τα
αναγνώρισμένα μαρτυρικά χωριά και πόλεις της Πατρίδας
μας…Το πολύπαθο Χωριό μας το Δρυόβουνο γιατί να
λείπει;;δεν πρέπει να δραστηριοποιηθούμε όλοι για την
αναγνώριση αλλά και για ετήσιες εκδηλώσεις τιμής και
μνήμης;;
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81
%CF%84%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%A
C_%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%AC_%CE
%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%80%CF%8C%CE%BB%
CE%B5%CE%B9%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82
_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%
B1%CF%82
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ