«ΟΤΑΝ ΗΡΘΑΝ ΝΑ ΠΑΡΟΥΝ…» «Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα. Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν κομμουνιστής. Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν Εβραίος. Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα, δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει…». Η ιστορία του Γερμανού πάστορα που έγραψε το «Όταν…»

Πρόκειται για το γνωστό ποίημα που αποδίδεται στον Μπρεχτ,, αλλά δεν ανήκει σε αυτόν. Ανήκει στον Γερμανό θεολόγο και πάστορα Martin Niemοller, που φυλακίστηκε από τους Ναζί, κατ’ εντολήν του ίδιου του Χίτλερ.

Γι’ αυτό έμεινε στην ιστορία ως «ο προσωπικός φυλακισμένος του Χίτλερ».

Ο προτεστάντης πάστορας Niemοller είχε αρχικά χειροκροτήσει την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, το 1933, πιστεύοντας στην προπαγάνδα του κόμματος. Πήρε αντισημιτικές θέσεις εναντίον των Εβραίων. Κάποιοι τον χαρακτηρίζουν αμφιλεγόμενο πρόσωπο που αντιτάχθηκε στον Χίτλερ, όταν αυτό πήγε να βάλει χέρι στις εκκλησίες. Είναι ο λεγόμενος «γερμανικός εμφύλιος εκκλησιαστικός πόλεμος» (1933-1937).

Ίδρυσε την εκκλησιαστική οργάνωση «Contessional», μια προτεσταντική ομάδα που αντιτάχθηκε στον εκναζισμό των γερμανικών εκκλησιών.

Με το πέρασμα του χρόνου άρχισε να αμφισβητεί όλο και περισσότερο τα περί «αρίας φυλής» και το 1936 υπέγραψε την αναφορά της ομάδας των διαμαρτυρομένων κληρικών, επικρίνοντας τα περί άριας φυλής, πως αυτά είναι ασυμβίβαστα με την χριστιανική ηθική. Το ναζιστικό καθεστώς αντέδρασε με συλλήψεις.

Μέσα σε αυτό το κλίμα συνελήφθη και ο πάστορας Niemοller το 1937, με την κατηγορία για «δραστηριότητες κατά του κράτους» (1938).

Αυτή η δίκη ξεσήκωσε κύμα διαμαρτυριών εντός και εκτός της Γερμανίας, για τον πάστορα. Γι αυτό τιμωρήθηκε μόνον με πρόστιμο χρηματικό και αφέθηκε ελεύθερος. Ξανά συνελήφθη από τον Himmler και την Γκεστάπο με προσωπική διαταγή του Χίτλερ και κλείστηκε στο στρατόπεδο Sachsenhausen (1938-1941).

Το 1941 μεταφέρθηκε στο Dachan ως «ειδικός κρατούμενος», αλλά με ειδική μεταχείριση.

Κάποιοι τους χαρακτήρισαν «κρατούμενους πολυτελείας» και άλλοι ως «κρατούμενους χαφιέδες».

Ο Niemοller είπε πως με όσα είδε εκεί μέσα άλλαξαν τη στάση του για τους Ναζί και παραδέχτηκε πως και η εκκλησία ήταν κι αυτή υπεύθυνη για τη ναζιστική κατάληψη της εξουσίας στη Γερμανία. Η προνομιακή του μεταχείριση όπως και άλλων «εξεχόντων κρατουμένων» στο στρατόπεδο, οδήγησε σε άλλη μια ακόμη προνομιακή μεταφορά στο Τιρόλο. Απελευθερώθηκαν όλοι οι «εξέχοντες κρατούμενοι» από τον αμερικανικό στρατό στις 5-5-1945.

Ήταν συνέχεια απολογούμενος για την συμμετοχή του στο ναζιστικό κόμμα, για τη σχέση του με τον Χίτλερ και για την προνομιακή μεταχείριση στα στρατόπεδα.

Ποτέ δεν αρνήθηκε ο ίδιος την αρχική του εμπλοκή με τους Ναζί και δήλωνε συνεχώς  την μετάνοιά του. Ήταν ο εμπνευστής της «Δήλωσις ενοχής της Στουτγάρδης», η οποία υπεγράφη από εξέχουσες προσωπικότητες των Γερμανών προτεσταντών και η οποία αναγνώρισε πως «η εκκλησία δεν έκανε αρκετά για να αντισταθεί στους Ναζί…»!

Ο Thomas Mann τον επαίνεσε για την γενναιότητά του. Ο Niemοller έγινε ειρηνιστής, πήρε το Βραβείο Ειρήνης  Λένιν το 1966 και ανέλαβε διεθνείς δράσεις, κυρίως στο κίνημα Ειρήνης.

Τιμήθηκε από την μετα-ναζιστική Γερμανία με γραμματόσημο το 1992.

Γεγονός είναι πως με τους Ναζί συνεργάστηκαν άνθρωποι της δυτικής καθολικής εκκλησίας, αλλά και ορθόδοξοι, όπως και άλλων δογμάτων.

Υπήρξαν όμως και άλλοι, όλων των δογμάτων, που αντέδρασαν και εκτελέστηκαν.

Γνωστό περισσότερο σε όλους είναι το ποίημά του «Όταν ήρθαν να πάρουν…», αλλά το αποδίδουν λανθασμένα στον Μπρεχτ.

ΠΗΓΗ: – ΝΑΖΙ, οι βάρβαροι του 20ου αιώνα» Γιώργου Λεκάκη.

–          http: //www.history.ucsb.edu

Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος