Ο Σοπενχάουερ, πρέπει να επισημανθεί ότι στην ιστορία έμεινε, ως ο φιλόσοφος του πεσιμισμού, ως ο απαισιόδοξος στοχαστής, αφού υποστήριζε και διακήρυττε πως ούτε η ύλη (υλιστές), ούτε η ιδέα (ιδεαλιστές) καθορίζουν την εξέλιξη του κόσμου και της ζωής, αλλά μόνον η ακατάσχετη βούληση που είναι άλογη, τυφλή και σκοτεινή δύναμη, που εξαναγκάζει τον κόσμο να χάσει τη φωτεινότητά του, τη λογική διάρθρωση και την αισιοδοξία.
Η γνώση, που πράγματι είναι κυρίαρχη δύναμη, απορρέει όχι από τη λογική, αλλά από μια ακαθόριστη διαίσθηση και το πραγματικό είναι μόνο βούληση και όχι ύλη ή πνεύμα. Από την άλλη, τα γραπτά του είναι εμποτισμένα με μεταφυσικό και πολιτικό αντι – Ιουδαϊσμό.
Υποστήριζε ότι ο Χριστιανισμός αποτελούσε μια επανάσταση ενάντια στην υλιστική βάση του Ιουδαϊσμού, επιδεικνύοντας μια ηθική επηρεασμένη από την Άρυα – Βεδική διδασκαλία της αυτοϋπερνίκησης, την οποία αντιπαρέβαλε στην αδαή αναζήτηση μιας επίγειας ουτοπίας, που χαρακτήριζε το Ιουδαϊκό πνεύμα («ενώ όλες οι άλλες θρησκείες επιδιώκουν να εξηγήσουν μέσω συμβόλων τη μεταφυσική σημασία της ζωής, η θρησκεία των Εβραίων επιμένει σε μία πολεμική ιαχή στα πλαίσια της διαπάλης των Ιουδαίων με άλλα έθνη»). Η αλήθεια πάντως είναι ότι για τις θρησκείες (γενικά), ήταν αρνητικά τοποθετημένος και έλεγε ότι μοιάζουν με τις κωλοφωτιές, που για να λάμπουν έχουν ανάγκη από σκοτάδι. Είναι το μοναδικό στοιχείο που τις επιτρέπει να ζήσουν, δηλαδή, ένας βαθμός μαζικής αμάθειας είναι όρος απαραίτητος για τη μακροημέρευσή τους.
Και το εύλογο ερώτημα που γεννιέται από τις αντιλήψεις του απαισιόδοξου Γερμανού φιλόσοφου: Αν η πίστη στο Θεό είναι μόνο για τους αμαθείς, τότε θα έπρεπε από κάποιο σημείο, από κάποια περίοδο της ιστορίας της ανθρωπότητας και μετά, όταν πλέον η αμάθεια άρχισε να περιορίζεται και ο πολιτισμός πήρε την ανηφόρα, οι θρησκείες θα έπρεπε να πάρουν την κατηφόρα.
Συνέβη, όμως, ακριβώς το αντίθετο και η πίστη των ανθρώπων πήρε την ανιούσα, γεγονός που επιβεβαίωσε ότι δεν έχει καμιά σχέση με τη γνώση, με τη μόρφωση, με τη μάθηση και την επιστήμη. Θεϊστές και άθεοι υπήρχαν και υπάρχουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, σε όλα τα στάδια της εξελικτικής πορείας της ανθρωπότητας, ανεξάρτητα από το γνωστικό επίπεδο των ανθρώπων, οπότε μάλλον κάτι άλλο είναι αυτό που ωθεί την ανθρώπινη ψυχή και συνείδηση στο δρόμο της αναζήτησης του Θεού. Ο κορυφαίος επιστήμονας και στοχαστής, Βλάσιος Πασκάλ, ο οποίος σίγουρα δεν ανήκει στους αμαθείς του Σοπενχάουερ έλεγε:
«υπάρχει αρκετό φως γι αυτούς που θέλουν να πιστέψουν και σκοτάδι γι αυτούς που έχουν αντίθετη διάθεση. Δεν υπάρχει, λοιπόν, ούτε μόνον άπλετο φως, ούτε μόνον βαθύ σκοτάδι για να μην παραβιάζεται η ελευθερία του ανθρώπου. Αυτό είναι το μυστήριο που καλύπτει το ηθικό σύμπαν και η ανθρώπινη ελευθερία αποφασίζει και πράττει ανάλογα».
Ηλίας Κ Μάρκου