– Φίλε, ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος, άσκησε σφοδρή κριτική στις λαϊκές δοξασίες για θεούς δημιουργήματα των ανθρώπων, και πίστευε πως μόνον ένας Θεός υπάρχει, αιώνιος και κυρίαρχος του σύμπαντος.
Ο Θεός του Ξενοφάνη ήταν ισχυρότερος από όλα τα όντα και δε θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι προήλθε από κάτι άλλο, διότι δεν μπορεί να υπάρξει κάτι ισχυρότερο από το πλέον ισχυρό. Αυτό το επιχείρημα βασιζόταν στο αξίωμα ότι τίποτε στην πραγματικότητα δεν γεννιέται από τίποτε άλλο και ότι κανένα Ον δεν μπορεί να οδηγηθεί στην ανυπαρξία. Ο Θεός του Ξενοφάνη δεν είναι όπως το άπειρο του Αναξίμανδρου που κυβερνά τα πάντα, αλλά είναι η διέπουσα δύναμη.
– Έχω την αίσθηση πως ο Αναξίμανδρος δεν θεοποίησε το άπειρο (με την ακρίβεια της έννοιας και της σημασίας που έδωσε ο Ξενοφάνης στον όρο Θεός) και η «επιστημονική» του άποψη ήταν πως όλα προέρχονται από το άπειρο και καταλήγουν σ΄αυτό. Ο Αναξίμανδρος ήταν ο σημαντικότερος των Μιλησίων, αλλά για μένα η σημαντικότητά του προκύπτει από αυτό που μόλις προανέφερα.
Είναι ο πρώτος φιλόσοφος στην ιστορία της ανθρωπότητας που διατύπωσε απόψεις, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν σήμερα με την παραδοχή της θεωρίας της μεγάλης έκρηξης (Big Bang). Για τη διαμόρφωση αυτής της άποψής μου άντλησα στοιχεία από αυτά που αναφέρει γι αυτόν ο Πλούταρχος, και τα θεωρώ αξιόπιστα.
Ο Αναξίμανδρος, λοιπόν, ήταν ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι το στοιχείο, που από το άπειρο γεννά το θερμό και το ψυχρό, σύμφωνα με τη διαδικασία γένεσης αυτού του κόσμου, είναι αποχωρισμένο και ότι από αυτό γεννιέται, μια σφαίρα φωτιάς που περιβάλλει τον αέρα γύρω από τη Γη, όπως ο φλοιός κάποιου δένδρου, κι όταν αυτή η σφαίρα έσκασε και αποτέλεσε τελικά μερικούς κύκλους, δημιουργήθηκαν ο Ήλιος, η Σελήνη κι όλα τα αστέρια.
Επειδή, όμως, μιλάμε για την κοσμογένεση θα΄θελα να θέσω υπόψη σου και κάτι που διάβασα πρόσφατα και μου έκανε εντύπωση. Είναι το «ποίημα δημιουργίας», στο οποίο ο θεός των Βαβυλωνίων Μαρδούκ (θεός της γονιμότητας) σε θεομαχία με το θεό Τιαμάτ (θεό του χάους) βγαίνει νικητής, οπότε αναγνωρίζεται από τους άλλους θεούς, ως ο πρώτος θεός. Αυτός, αφού χώρισε το χάος στα δύο, δημιούργησε το σύμπαν και τελικά τον άνθρωπο από πηλό και από το αίμα ενός προδότη θεού που βοήθησε τον Τιαμάτ.
Και να φανταστείς ότι αυτό το «ποίημα» γράφτηκε κάπου μεταξύ των ετών 1125 – 1104 π.Χ, τότε που ο Μαρδούκ αναδείχθηκε από τους Βαβυλώνιους πρώτη θεότητα.
Το εκπληκτικό, όμως, με την ιστορία του Μαρδούκ είναι αυτό, που περιγράφεται σε κάποιο κείμενο, το οποίο διασώζεται στη βιβλιοθήκη της πόλης Ασσούρ. Σ΄αυτό το κείμενο ο Μαρδούκ τελικά θριάμβευσε του θανάτου και του Άδη, αφού πέθανε και αναστήθηκε. Ένας μύθος, ενός θεού έντεκα αιώνες πριν από την εμφάνιση του Χριστού, δεν είναι εντυπωσιακό;
– Το εντυπωσιακό είναι άλλο φιλαράκι. Το πόσο έντεχνα στραβοτιμονιάζεις για να κατευθύνεις τη συζήτηση εκεί που θέλεις.
Ηλίας Μάρκου
