Πικραγγουριά : Το “Ελατήριον” του Ιπποκράτη. Από το φαρμακείο του Ιπποκράτη στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία

ΕΛΑΤΗΡΙΟΝ – ECHALLIUM ELATERIUM

*ΒΟΤΑΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ

(Άλλα ονόματα : Πικτραγγουρια ,Αγριαγγουριά, Γαιδουραγγουριά, Πεταχτούλα, Κοπραγκουρά , Εκβάλιον. Αγριγιαγγουργιά, Δραγγουργιά ή Πρικαγγουριά. Squirting cucumber )

Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Γεωπόνος – Ιστορικός Ελληνικού Πολιτισμού

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ένα ακόμη φυτό που χρησιμοποιούσε και καλλιεργούσε στο κήπο του ο Ιπποκράτης ήταν το Ελατήριον όπως έλεγαν τότε την Πικραγγουριά.

Η πικραγγουριά (Ecballium elaterium, Εκβάλλιον το ελατήριο) είναι φυτό της οικογένειας των κολοκυνθοειδών, συγγενικό φυτό με την κολοκυθιά, την αγγουριά και την καρπουζιά. Ανήκει στο γενος Εκβάλλιον (Ecballium)

Μια λέξη που έχει ρίζα στο αρχαίο Ελληνικό ρήμα ελεύνω που σημαίνει , κινώ, οδηγώ, πηγαίνω

Η αρχαιοελληνική λέξη . ἐλατήριον, ουδ. του επιθ. ἐλατήριος προέρχεται από το ἐλατήρ “αρματηλάτης” και αυτό από το ρήμα ἐλαύνω ,)

*Όι καρποί όταν ωριμάζουν σπάνε και τινάζουν με ορμή ένα υγρό γεμάτο σπόρους, το οποίο είναι πολύ ερεθιστικό για το δέρμα.

Ο Ιπποκράτης το συνιστούσε για καρκίνους του πεπτικού συστήματος:

«καρκίνου γενομένου ..διδόναι πίνειν ελατήριον»,

σημειώνοντας ότι ο ασθενής έπρεπε να είναι σε καλή φυσική κατάσταση για να το πιει, αφού το ρόφημα είναι ισχυρό καθαρτικό.

Στη χώρα μας το συναντούμε με τα ονόματα: Πικραγγουριά, Αγριαγγουριά, Γαιδουραγγουριά, Πεταχτούλα, Κοπραγκουρά και Εκβάλιον.

Στην Κρήτη τα αποκαλούν ακόμη Αγριγιαγγουργιά, Δραγγουργιά ή Πικραγγουριά. ριγιαγγουργιά

.

ΧΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Φυτό πολύ γνωστό από την αρχαιότητα.

Το θεωρούσαν πανφάρμακο, για όλες τις αρρώστιες και το καλλιεργούσαν στους κήπους για ιατρική χρήση ,για τις καθαρτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες τους.

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείτο ο χυμός των καρπών (ελατήριο) και η ρίζα.

Το ελατήριο, είναι το κατακάθι που συγκεντρώνεται στον πάτο του δοχείο, όταν στύψουμε τους καρπούς (λίγο πριν ωριμάσουν) και αφήσουμε τον χυμό τους, για αρκετή ώρα –

–Ο Θεόφραστος αναφέρει τις ρίζες της για την θεραπεία σε ψωρίαση των ζώων

— Ο Πλίνιος αναφέρει ότι από τη πικραγγουριά παρασκευάζεται το «ελατήριον», ο αποξηραμένος στον ήλιο, χυμός του καρπού, που θεωρούσε ότι βοηθά για πολλές αρρώστιες των ματιών, των δοντιών, των όγκων των αυτιών, την κώφωση, την ψώρα και άλλα

– – Ο Διοσκουρίδης την αποκαλεί «ελατήριο» και την χαρακτηρίζει ως ισχυρό καθαρτικό.

– – Οι Άραβες χρησιμοποιούσαν το φυτό ,κατά του ικτέρου.

Η πικραγγουριά έχει χρησιμοποιηθεί από τη λαϊκή ιατρική, για παθήσεις, όπως ο καρκίνος και η ιγμορίτιδα, με ρινικές εισπνοές

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Όλα τα μέρη του βοτάνου έχουν γεύση πικρή και δυσάρεστη. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, περιέχει μια αμυλώδη ουσία, μια εκχυλισματική ουσία, όχι καθαρτική, φυτικό λεύκωμα και διάφορα άλατα.

Το 1831 απομονώθηκε ένα κύριο συστατικό που ονόμασαν ελατηρίνη.

Στην συνέχεια παρήχθη σε ακάθαρτη κατάσταση, ρητινώδη, απαλή, πράσινη και πολύ καθαρτική, με το όνομα ελατίνη.

Ο χυμός που βγάζουν οι καρποί είναι εξαιρετικά πικρός και έντονος.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Η πικραγγουριά χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως φάρμακο. Το αγγούρι ψεκασμού χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό φυτό για πάνω από 2.000 χρόνια, αν και έχει πολύ βίαιη επίδραση στο σώμα και προς το παρόν έχει μικρή χρήση στην σύγχρονη βοτανολογία

Τα παρασκευάσματα από το φυτό έχουν καθαρτική , διουρητική , ανθελονοσιακή , ανθελμινθική , αντιβακτηριακή και αντικαρκινική δράση.

– Ο χυμός του φρούτου είναι αντιμικροβιακός, αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτικός, αντιρευματικός, καρδιακός, κυτταροτοξικός και καθαριστικός.

Συνταγογραφείται εσωτερικά για οίδημα , ελονοσία , ίκτερο στα νεογνά , φλεγμονώδεις παθήσεις του ήπατος και των νεφρών , αμηνόρροια , αιμορροΐδες , κακοήθη νεοπλάσματα της μήτρας , διάρροια , ουρική αρθρίτιδα , ρευματισμούς, ισχιαλγία , νευραλγία , εντερικό κολικό , εξωτερικά για μυκητιασικές δερματικές αλλοιώσεις , τροφικά έλκη , αποστήματα , φλεγμονή του ρινικού βλεννογόνου και ιγμορίτιδα .

Ένα αφέψημα των καρπών χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ρευματισμών, αποστημάτων, διάρροιας, φλεγμονωδών νεφρικών παθήσεων, εντερικού κολικού, αιμορροΐδων και φλεγμονής του ρινικού βλεννογόνου.

— Στην λαϊκή ιατρική, οι ρίζες και οι καρποί χρησιμοποιούνται ως καθαρτικά, αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη.

– Η ρίζα λέγεται,ότι είναι ένα αναλγητικό και τοπικά, χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία του έρπητα ζωστήρα, και των επώδυνων αρθρώσεων.

Χρησιμοποιήθηκε για τις νευραλγίες και τις αιμορροΐδες.

Μελέτες δείχνουν ότι έχει διάφορα ευεργετικά αποτελέσματα, όπως ότι αντιμετωπίζει τον τραυματισμό των πνευμόνων, που προκαλείται από σήψη.

Στην ομοιοπαθητική, οι καρποί χρησιμοποιούνται ως ισχυρό καθαρτικό, για υδρωπικία και άλλες συμφορητικές παθήσεις, ίκτερο στα νεογνά, διαλείποντα πυρετό , ρευματισμούς, ισχιαλγία, , ουρική αρθρίτιδα, αμηνόρροια, καθώς και ως αντιελμινθικό και διουρητικό.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Παρά το γεγονός, ότι στο παρελθόν το «ελατήριον» της πικραγγουριάς χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον, η πραγματικότητα είναι ότι το βότανο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή και μόνο μετά από συμβουλή ιατρού ή έμπειρου βότανοθεραπευτή, ούσα άκρως επικίνδυνη .

Η σωστή δόση είναι που κάνει το βότανο ή το φυτό θεραπευτικό”,Τα φυτά είναι πηγή υγιεινής ζωής, αλλά όχι πανάκεια”.

Το φυτό είναι δηλητηριώδες, επομένως η θεραπεία πραγματοποιείται μόνο κατόπιν σύστασης και υπό την επίβλεψη γιατρού.

Σε μεγάλες δόσεις, τα παρασκευάσματα από την πικραγγουριά προκαλούν ναυτία, έμετο, κοιλιακό άλγος, κολικούς και ταχυπαλμία.

Ο χυμός φρούτων θεωρείται τοξικός, επηρεάζοντας το αναπνευστικό, καρδιακό και γαστρικό σύστημα συν τυχόν βλεννογόνους, με τους οποίους έρχεται σε επαφή

Σε μικρές δόσεις, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα, όπως αιμορραγίες, διάρροια και τραυματισμούς στα νεφρά.

Σε μεγάλες δόσεις, προκαλεί εμετό και ναυτία.

Όταν χρησιμοποιείται σε υπερβολικές ποσότητες, προκαλεί γαστρεντερίτιδα και ακόμη και θάνατο.

Οι κίνδυνοι προέρχονται από τους καρπούς του. Όταν λαμβάνεται από το στόμα έχει ισχυρή καυστική δράση και προκαλεί την έντονη διάρροια.

Η εισπνοή προκαλεί έντονη φλεγμονή στη μύτη και βλάβες, ακόμη και στα νεφρά.

Με τον τρόπο αυτό έχουν προκληθεί θάνατοι στο παρελθόν.

*Το εκχύλισμα δεν πρέπει να χορηγείται σε έγκυες, γιατί εντός μερικών λεπτών από την χορήγηση του εκχυλίσματος έχει παρατηρηθεί οίδημα βλεννογόνου του ανωτέρου αναπνευστικού, ιδίως της μαλακής υπερώας και της σταφυλής, πιθανόν εξαιτίας φλεγμονώδους αντίδρασης ή απευθείας τοξικής δράσης, το οποίο μπορεί τελικά να οδηγήσει σε απόφραξη των αεραγωγών, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε νέκρωση των κυττάρων του βλεννογόνου της μύτης

*Ένας άλλος λόγος επικινδυνότητες είναι ότι η συλλογή φυτών από τις άκρες των δρομέων, από περιοχές κοντά σε μολυσμένα νερά, σε σκουπιδότοπους, καθώς και η συλλογή φυτών ψεκασμένων με φυτοφάρμακα μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η παρούσα δημοσίευση έχει ενημερωτικό χαρακτήρα η χρήση των βοτάνων πρέπει να γίνεται σε γνώση των επιστημόνων υγείας ,γιατί από φάρμακα μπορεί να γίνουν φαρμάκια .