Ποντιακές ερωτικές ελεγείες. Θεόδωρου Κωνσταντινίδη

α. σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ και σεβταλής γυρίζω
σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’ και πως να ταγιανίζω
β. τ’ αρνόπο μ’ κείται ν’ άρρωστον κι εγώ σύρω τα πόνια,
Θεέ μ’ κόψον και δωσ’ ατο τ’ εμά τ’ ημ’σά τα χρόνια
γ. θάλασσα κι φογούμαι σε βαθέα θα ταλεύω,
τ’ εμόν τ’ αρνίν ατούπεσ’ εν θα παίρ’ ατο και φεύω.
4. τ’ εμόν η κάρδια γεραλήν να τραγωδώ ματούται
άμον τη λάμπας το γυαλίν απάν να κρους τσακούται
Η ελεγεία από τη λέξη έλεγος (θρήνος) ήταν άσμα θρήνου, μοιρολόγι αδόμενο. Γράφτηκε σε ιωνική διάλεκτο, το γλωσσικό υπόστρωμα και της ποντιακής διαλέκτου. Βασικοί εκπρόσωποι ο Καλλίνος, ο Τυρταίος, ο Αρχίλοχος και άλλοι. Μίμηση της αρχαίας
ερωτικής, ιωνικής ελεγείας ,αποτελεί το ρωμαϊκό ερωτικό ελεγειακό δίστιχο, αντίστοιχο του οποίου είναι και το ποντιακό ερωτικό ελεγειακό δίστιχο. Η διαφορά τους βρίσκεται κατά κύριο λόγο στο μέτρο: στο ρωμαϊκό έχουμε δυο δακτυλικά μέτρα, εξάμετρο στον πρώτο στίχο και πεντάμετρο στον δεύτερο. Η ποντιακή ερωτική δίστιχη ελεγεία είναι γραμμένη στον εθνικό μας στίχο, ιαμβικό 15σύλλαβο παροξύτονο, καταληκτικό. Πατέρας της ερωτικής ελεγείας ο Μίμνερμος.
Η ποντιακή ερωτική ελεγεία δίνει στον τροβαδούρο τη δυνατότητα της προβολής και αντιπαράθεσης του μικρόκοσμου της ατομικής του υπόστασης προς το κοινωνικό γίγνεσθαι του εκάστοτε παρόντος χρόνου. Αρνείται τον “καθωσπρεπισμό” και
την υποταγή – θυσία του ατόμου στο υποτιθέμενο γενικό καλό, βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας του ολοκληρωτισμού. Για την ποντιακή ερωτική ελεγεία κάθε ανθρώπου ο θάνατος κάνει φτωχότερη την ανθρωπότητα.
Ο πόντιος τροβαδούρος δεν αγαπά έτσι απλά και ουδέτερα, αγαπά ενεργητικά και εκφράζει τον έρωτά του για την αγαπημένη του, τραγουδιστά με παράπονο, βγαλμένο από τα βάθη της καρδιάς του και ολοφυρμό, σε προσωπικό τόνο και πρώτο ενικό πρόσωπο.
(ακολουθεί η απόδοση των ελεγειών σε κοινό νεοελληνικό λόγο):
α. έχω έρωτα, πουλάω έρωτα, γυρίζω ερωτευμένος
έρωτα έχω στην καρδιά και πως να τον αντέξω.
β. το αρνάκι μου (η αγαπημένη μου) είναι άρρωστη στο κρεβάτι
κι εγώ τραβώ τους πόνους.
Κόψε, Θεέ μου, και δώσε της τα μισά τα δικά μου χρόνια
γ. δε σε φοβάμαι, θάλασσα, θα βουτήξω βαθιά
το αρνί το δικό μου (η αγάπη μου) είναι αυτού μέσα, θα το πάρω και θα φύγω.
4. Η καρδιά μου πληγωμένη (από έρωτα) αν τραγουδήσω θα ματώσει
Σαν της λάμπας το γυαλί αν την πιάσεις θα σπάσει..
Τρυφεράδα, πόνος, αγώνας για την καρδιά της αγαπημένης! Έτσι ερωτεύεται ο Πόντιος!