Την 109η επέτειο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης έχουμε φέτος, χωρίς πανηγυρισμούς και απ’ ό,τι αποφασίστηκε, η παρέλαση θα γίνει, σύμφωνα με απόφαση της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, μόνο με στρατιωτικά τμήματα και όχι πολιτικά (όπως μαθητές και συλλόγους).
Το αποκορύφωμα της προέλασης των Ελληνικών στρατευμάτων ήταν η είσοδός τους στη Θεσσαλονίκη, μόλις λίγες ώρες πριν την άφιξη των άλλων διεκδικητών της πόλης, των «συμμάχων» Βουλγάρων!
Είναι γνωστό πως οι βουλγαρικές διεκδικήσεις δεν σταμάτησαν έως και τον Β’ Βαλκανικό πόλεμο. Τότε είχαμε και την οριστική λύση στο θέμα.
Για τα δραματικά γεγονότα εκείνων των ημερών – 25/27 Οκτωβρίου 1912 – η κατάκτηση της Θεσσαλονίκης θεωρείται το σπουδαιότερο γεγονός του Α’ Βαλκανικού πολέμου. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε το ρόλο της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, που με συμπαράσταση της Γερμανίας επιδίωξε, ανεπιτυχώς, διεθνοποίηση της Θεσσαλονίκης, η οποία ήταν και είναι περιζήτητη και την θέλουν πολλοί.
Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε στον Ταχσίν Πασά και στην παράδοση απ’ αυτόν της Θεσσαλονίκης στον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Ο Ταχσίν Πασάς ήταν ο αρχιστράτηγος των τουρκικών στρατευμάτων, τα οποία υπερασπίζονταν την Θεσσαλονίκη.
Αφού οι Τούρκοι είχαν πλέον ηττηθεί και στις 25 Οκτωβρίου, οι μεραρχίες του Ελληνικού στρατού πέρασαν τον ποταμό Αξιό, ο Ταχσίν Πασάς έστειλε στον Κωνσταντίνο αντιπροσώπους με όρους για την παράδοση. Πίεσαν τον διάδοχο να δεχτεί τους αντιπροσώπους οι πρόξενοι της Μ. Βρετανίας, της Γαλλίας και της Αυστρίας και η συνάντηση έγινε στη βίλα του αγροκτήματος Μοδιάνο, σημερινό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων.
Αρνήθηκε να πάρει μέρος στην αντιπροσωπεία των προξένων ο πρόξενος της Ρωσίας λέγοντας «δεν δύναμαι να μεταβώ εις το αρχηγείον του Ελληνικού στρατού με τους εν τω εγγράφω τούτω αναγραφομένους όρους, διότι ούτοι μάλλον προς ηττημένους παρά προς νικητάς απευθύνονται, ο δε Ελληνικός στρατός νικηφόρως μέχρι τούδε έχει προελάσει…».
Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε τους όρους με την προσθήκη: «Επιβάλλω συν Θεώ τους όρους και δεν δέχομαι τοιούτους». Διαβεβαίωσε όμως την επιτροπή πως ουδείς εκ των Μουσουλμάνων θα πάθει κακό, δίνοντας προθεσμία μέχρι το πρωί της επομένης για την αποχώρησή τους.
Τελικά ο Ταχσίν Πασάς, αφού έκανε το διαπραγματευτικό του καθήκον και με πλήρη επίγνωση των κινδύνων για την Θεσσαλονίκη και τους στρατιώτες του, παρέδωσε στον διάδοχο Κων/νο την πόλη.
Στις 3.15 μ.μ. (26 Οκτωβρίου 1912) φθάνει στις Ελληνικές προφυλακές Τούρκος αξιωματικός με λευκή σημαία. Το γράμμα του Ταχσίν Πασά προς τον διάδοχο, που βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή της 3ης Μεραρχίας γράφει: «Προς την Α. Υψηλότητα τον πρίγκιπα Κωνσταντίνο, αρχηγό του Ελληνικού στρατού. Έχω την τιμή να πληροφορήσω την Υμετέραν Υψηλότητα ότι αποδέχομαι την πρότασή σας την οποία κάνατε χθες.
ΧΑΣΑΝ ΤΑΧΣΙΝ, Στρατηγός Μεραρχίας και Διοικητής του 8ου σώματος του Οθωμανικού στρατού».
Στην αυτοβιογραφία του ο Ταχσίν Πασάς φανερώνεται φιλέλληνας. Αλβανικής καταγωγής ο ίδιος, είχε τελειώσει την Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, γνώριζε άριστα ελληνικά και η μητέρα του ήταν εξισλαμισμένη Ελληνίδα. Αντιστάθηκε στις πιέσεις των Βουλγάρων να μπουν στην πόλη και αποφάσισε να παραδώσει την Θεσσαλονίκη στους Έλληνες. Φέρεται πως είχε πει τις δύσκολες εκείνες ώρες «από αυτούς την πήραμε και σε αυτούς θα την παραδώσουμε»!
Αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο από τους Βουλγάρους, έχοντας καταλάβει και τον κίνδυνο του στρατεύματός του που σχεδόν είχε διαλυθεί, αλλά και για να σώσει τη ζωή χιλιάδων αμάχων και να προλάβει την καταστροφή της πόλης, συνθηκολογεί.
Το πρωτόκολλο παραδόσεως συντάχθηκε στα γαλλικά. Γράφει ο Ταχσίν Πασάς στην αυτοβιογραφία του: «Έτσι έληξε άδοξα και συντριπτικά για μας ο αγώνας και θριαμβευτικά για τον αντίπαλο. Η Θεσσαλονίκη χάθηκε αλλά και σώθηκε. Έχω την συνείδηση ότι έπραξα το καθήκον μου. Η ιστορία ας με κρίνει…».
Κάνει εδώ ο Ταχσίν Πασάς και μια αποκάλυψη. Ο Βούλγαρος αρχιστράτηγος έστειλε απεσταλμένους με λευκή σημαία, εκφράζοντας δυσαρέσκεια για την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες.
«Υπενθύμισα σ’ αυτούς τους κυρίους ότι η στρατιά που είχα υπό τας διαταγές μου είχε μοναδικό αντίπαλο τον Ελληνικό στρατό, εναντίον του οποίου και πολέμησε από την Ελασσόνα μέχρι την Θεσσαλονίκη, δίνοντας σκληρές μάχες σε διάφορα μέρη, όπου κανένας Βούλγαρους δεν υπήρχε. Όσο για το ζήτημα της παράδοσης, αυτό αφορούσε εμένα και μόνον και δεν είχα να δώσω λόγο σε κανέναν. Έχω μόνο μία Θεσσαλονίκη, την οποία έχω ήδη παραδώσει».
Οι Βούλγαροι φυσικά δεν τον συγχώρεσαν, αλλά κυρίως οι δικοί του, που τον καταδίκασαν «ερήμην εις θάνατον». Οι Θεσσαλονικείς φίλοι του όμως τον προστάτεψαν και τον έστειλαν στη Γαλλία. Πέθανε στη Λωζάννη το 1918.
Ο Κενάν μπέης Μεσσαρέ, γιος του Χασάν Ταχσίν Πασά και αξιωματικός του επιτελείου του, ηλικίας τότε 23 ετών, αναφέρει μια ιστορία δωροδοκίας από τους Βουλγάρους.
«Αφού οι Βούλγαροι είδαν πως με την διπλωματία δεν κερδίζουν την Θεσσαλονίκη, ο πρεσβευτής Στάντσιεφ εξέφρασε την επιθυμία να μου ομιλήσει ιδιαιτέρως, έβγαλε από το χαρτοφυλάκιόν του μίαν επιταγήν επί Λονδίνου, δια ένα τεράστιον ποσόν και ψιθυρίζων μου έδωσε να καταλάβω ότι ήτο το αντίτιμον μιας απλής υπογραφής του πατρός μου. Έμεινα σαν κεραυνόπληκτος, έτρεμα ολόκληρος και με αργά βήματα επέστρεψα εις το γραφείον. Όταν παρουσιάσθη ο κ. πρέσβης ήτο κάτωχρος. Πεισθέντες ότι παρ’ όλας τας απειλάς, ύβρεις και βαναυσότητας δεν θα απεκόμιζαν τίποτε, μας παρεκάλεσαν να τους παραχωρήσουμε αντίγραφον του πρωτοκόλλου, το οποίον ητοιμάσθη αμέσως».
Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΩΘΗΚΕ!
Πηγή: – Ι.Γ.Γούναρη: «Από Βέροιας εις Θεσ/νίκην
– Β. Νικόλτσιου – Β.Κ. Γούναρη: «Από το Σαραντάπορο στη Θεσ/νίκη»
– «Ώρες Ελευθερίας, Βαλκανικοί πόλεμοι, 100 χρόνια» Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.
– Περιοδικό «Η δράση μας»
Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος
