Πόση η διαφθορά στην Αυτοδιοίκηση;
Η διαφθορά είναι σύμφυτη των ανθρώπινων πραγμάτων. Ακόμη και των θεϊκών, αν σκεφτούμε ότι ένας από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού λαδώθηκε με 30 αργύρια. Υπάρχει παντού: και στο κεντρικό κράτος και στους δήμους, σε μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις.
Στα μέσα ενημέρωσης κυριάρχησε, κατά έναν περίεργο τρόπο, ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι μακράν η πιο διεφθαρμένη. Λέμε «κατά περίεργο τρόπο» διότι αυτό δεν διασταυρώνεται. Δεν υπάρχει κάποια συστηματική μελέτη που να δείχνει πόσα κρούσματα διαφθοράς εμφανίζονται κατ’ έτος στο κεντρικό κράτος και πόσα στην Αυτοδιοίκηση. Ο,τι βλέπουμε στην τηλεόραση ξέρουμε. Οι πολίτες, πάντως, δεν βλέπουν διαφορές. Το 74,7% θεωρεί ότι υπάρχει μεγάλη διαφθορά στους δήμους, και 75,1% στο Δημόσιο (Εθνική Αρχή Διαφάνειας, Σεπτέμβριος 2022).
Το περίεργον του πράγματος διογκώνεται αν σκεφτούμε ότι η Αυτοδιοίκηση υφίσταται περισσότερο και μεγαλύτερο έλεγχο σε σχέση με το κεντρικό κράτος. Οι δήμοι δεν ελέγχονται μόνο από τη Δικαιοσύνη και την αντιπολίτευση, αλλά και από το υπουργείο Εσωτερικών (διά των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων) και από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Δεν υπάρχει αυτοδιοικητικός που με ένα email σε έξι συναδέλφους του θα μπορούσε να επιτύχει την εκταμίευση 600.000 ευρώ για ένα παράνομο μπάζωμα σε χώρο κάποιου δυστυχήματος. Ακόμη κι αν μπορούσε να το κάνει, θα καθόταν κατευθείαν στο σκαμνί. Οι δήμαρχοι δεν έχουν τις διασφαλίσεις του άρθρου 86 του Συντάγματος. Δεν συνεδριάζει η Κεντρική Ενωση Δήμων (ΚΕΔΕ) για να αποφασίσει την παραπομπή, δεν φτιάχνεται «αυτοδιοικητική προανακριτική επιτροπή» κ.λπ. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, όταν υπάρχουν περισσότεροι μηχανισμοί ελέγχου, η διαφθορά είναι δυσκολότερη και λογικώς πρέπει να είναι μικρότερη.
Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται και από ακόμη δύο στοιχεία. Πρώτον, το χρηματικό ύψος των συμβάσεων. Είναι διαφορετικό να αποφασίσει ένας υπουργός την αγορά π.χ. 100.000 υπολογιστών για 12.000 σχολεία της επικράτειας, κι άλλο να αποφασίσει ένας αυτοδιοικητικός για τα 500 του δήμου του. Στην πρώτη περίπτωση τα λεφτά είναι πολλά και συνεπώς το κίνητρο διαφθοράς μεγαλύτερο.
Με την ανάθεση της διαχείρισης του ΕΝΦΙΑ, ή ενός μέρους αυτού, στους ΟΤΑ, όπως προτείνει ο κ. Γιάννης Στουρνάρας, οι πολίτες θα ξέρουν πού πάνε τα λεφτά τους.
Το δεύτερο στοιχείο είναι η ορατότητα του πλούτου. Αν στην Αθήνα λαδώνεται κάποιος υπουργός, εύκολα περνά απαρατήρητος, εκτός κι αν αγοράσει σπίτι στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Αν χρηματιστεί ένας δήμαρχος, η τοπική κοινωνία γρήγορα θα το μάθει. Στις μικρές κοινωνίες είναι λιγότερα τα μυστικά. Ισως το κακό όνομα της Αυτοδιοίκησης να οφείλεται στο γεγονός ότι η διαφθορά της είναι πολύ πιο ορατή απ’ ό,τι στο κεντρικό κράτος.
Ολα αυτά γίνονται επίκαιρα μετά την πρόταση μιας ουσιαστικής δημοσιονομικής μεταρρύθμισης, του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννη Στουρνάρα, «την ανάθεση της διαχείρισης του ΕΝΦΙΑ, ή ενός μέρους αυτού, στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης» (Εκθεση 9.4.2025).
Αυτό δεν θα διορθώσει μόνο την εγχώρια πρωτοτυπία (εδώ οι τοπικές αρχές διαχειρίζονται μόνο 2,94% των φορολογικών εσόδων, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ξεπερνά το 12%), ούτε τον παραλογισμό ότι το κράτος δίνει στους ΟΤΑ σχεδόν όσα μαζεύει από τον ΕΝΦΙΑ. Θα συμβάλλει και στην εμπέδωση της φορολογικής συνείδησης. Οι πολίτες θα ξέρουν πού πάνε τα λεφτά τους. Σήμερα όλοι βλέπουν τις κρατικές μεταβιβάσεις στους ΟΤΑ κάτι σαν τα κοινοτικά κονδύλια, που τα πληρώνουν άλλοι. Ο δήμαρχος μπορεί να τα σπαταλά, κι όταν τελειώνουν να ρίχνει το ανάθεμα στον υπουργό «που δεν δίνει άλλα». Θα είναι διαφορετικά όταν τους τεθεί το ερώτημα: «αύξηση του ΕΝΦΙΑ ή λιγότερα πανηγύρια;».
Πρωτίστως, όμως, οι πολίτες θα μπορούν να ζητούν τον λόγο. Και οι δήμαρχοι των πόλεων συχνάζουν στην απέναντι καφετέρια, δεν είναι απόμακροι στο υπουργείο της Αθήνας ή στα περίκλειστα κλαμπ της Εκάλης, του Τατοΐου κ.λπ.
