“Ψυχολογικά μυστικά”: Κρίνοντες και κρινόμενοι
Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Κάθε φορά που ακούτε μια κριτική, μαθαίνετε περισσότερα για το χαρακτήρα του κρίνοντος παρά για το ποιόν του κρινομένου.
Επειδή η διατύπωση αξιολογικών προτάσεων αυτό ακριβώς πετυχαίνει, να παρουσιάζει το σύστημα κανόνων και αρχών εκείνου που τις εκφράζει, αλλά να μη φανερώνει τίποτα για την ποιότητα του ανθρώπου, που την υπομένει.
Δεν είστε υποχρεωμένοι να αποδεχθείτε τις αιτιάσεις κανενός, παρά μόνο εάν συντρέχουν οι ακόλουθες συνθήκες:
1. Τα κίνητρα του κριτή να είναι επαληθευμένα και απαρέγκλιτα αγαθά
2. Πριν από την επισήμανση των αδυναμιών και των προς διόρθωση δεδομένων να έχει επιχειρήσει να αναδείξει τα θετικά σας σημεία και να έχει εξάρει τις προσπάθειες σας
3. Να έχει αποδείξει με τις πράξεις ή τις γνώσεις ότι μπορεί να εκφέρει τεκμηριωμένη γνώμη.
4. Να προτείνει μία ορθολογική και ρεαλιστική εναλλακτική για όσα παροτρύνει να αλλάξετε.
Ψυχολογικά μυστικά Ευστράτιος Παπάνης
Μην συγκατανεύετε στους κρίνοντες που:
1. Παρουσιάζονται ως αυτόκλητοι τιμητές ή που λάθρα απέκτησαν το δικαίωμα της παρέμβασης
2.Προβαίνουν σε αυθαίρετες γενικεύσεις
3.Κρίνουν την πηγή του μηνύματος κι όχι τα επιχειρήματά του
4.Έχουν ιδιότυπη λογική, που βασίζεται σε αναπόδεικτες προσωπικές εμπειρίες
5.Αναζητούν σημασίες εκεί, που δεν υφίστανται και αγνοούν την ουσία
6.Χρησιμοποιούν συναισθηματικές εκφράσεις, ακραίες λέξεις, συλλογιστικές παρεκτροπές και φανατικές εξάρσεις
7.Θεωρούν εαυτούς ειδήμονες επί παντός του επιστητού
8.Ασκούν κριτική για χάρη της κριτικής και όχι για την ανάπτυξη γόνιμου διαλόγου
9.Προσδοκούν στην πρόκληση εντυπώσεων
10.Αποκρύπτουν στοιχεία και ομνύουν σε μισές αλήθειες
11.Είναι δογματικοί και άτεγκτοι
Οι καθ´ έξιν κριτές
Οι αρνητικές κρίσεις συσχετίζονται σχεδόν νομοτελειακά με τη νευρωσική προσωπικότητα αυτού, που τις εκφέρει.
Ναρκισσισμός, κατάθλιψη, μη ρεαλιστική αντίληψη των γεγονότων, έλλειψη ικανοποίησης από τη ζωή, πλημμελής συναισθηματική νοημοσύνη, κυκλοθυμία, τραυματικές εμπειρίες, αντικοινωνικότητα, αίσθημα μειονεξίας και χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι μερικά από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά όσων καθ´ έξιν προβάλλουν το δικό τους αξιολογικό σύστημα στις πράξεις και τα λόγια των υπολοίπων.
Πρόκειται για ένα νοσηρό τρόπο προσαρμογής και πρόκλησης ενδιαφέροντος, ειδικά εάν ο κριτής δεν έχει επιβεβαιώσει με την εξειδίκευσή του ή τον παραδειγματικό βίο ότι δικαιούται να εκφέρει άποψη ή δεν έχει πείσει ότι τα κίνητρά του δεν είναι η αυτοπροβολή μέσω της υποβάθμισης του συνανθρώπου.
Υπερβολική αντίδραση στην κριτική
Όταν οι γονείς το σχολείο, οι συνομήλικοι έχουν ασκήσει αναιτιολόγητη κριτική, ψυχολογική βία ή έχουν υπάρξει υπερβολικά επικριτικοί ως προς τις ενέργειες του παιδιού, ο λανθάνων τρόμος της απόρριψης, της μοναξιάς, της αποστέρησης, της περιθωριοποίησης φωλιάζει στην αμάθητη καρδιά και ανακαλείται με μεγάλη ευκολία αργότερα είτε ως μίμηση είτε ως αποστροφή. Ο εμμονικά επικριτικός άνθρωπος ίσως κάποτε να είχε βιώσει ανάλογες εκφοβιστικές εμπειρίες, που καθόρισαν την μελλοντική του αντίδραση. Εξάλλου, ένα οικείο πρόβλημα, που επαναλαμβάνεται, για πολλούς είναι προτιμότερο από μια αδοκίμαστη αλλαγή.
Στο άλλο άκρο, η ευαλωτότητα και η υπερευαισθησία στην κριτική μπορεί να διαδηλώνει την άκρατη παιδική εξάρτηση από τις βουλήσεις των μεγαλυτέρων, την αγόγγυστη υποχώρηση στις απαιτήσεις των ενηλίκων και την συνεπακόλουθη ατροφία της προσωπικότητας.
Η έκθεση σε παρόμοιες καταστάσεις φαντάζει ως αμφισβήτηση, απειλή, σαρκασμό, που κινητοποιεί τις άμυνες, επιστρατεύει την αποφυγή, προκαλεί την επίθεση, ανάλογα με τις μνήμες και το συναισθηματικό αντίκτυπό τους.
Η ψυχολογική πίεση, που επέρχεται με την κριτική, ισοδυναμεί με έλεγχο κατά της ανεξαρτησίας και παραπέμπει σε αντίδραση υπεράσπισης του πολύτιμου αυτού αγαθού, καθώς συμβολίζει την ενηλικίωση και την αυτοεπιβεβαίωση, ακόμα κι αν τελικά ο κρίνων αποδειχθεί πως έχει δίκιο.
Όποια κι αν είναι η κοσμοθεωρία σας, όμως, να θυμάστε: Όταν γίνετε αντικείμενο κριτικής μη δικαιολογηθείτε, Εξάλλου, αυτό προσδοκούν οι κριτές σας. Υποστηρίξετε παρόλα αυτά με επιχειρήματα και νηνεμία τις απόψεις σας.
Η αυτοεκτίμηση, μην ξεχνάτε, εκπορεύεται πάντοτε από μέσα και αναβλύζει από την αξία και τις ικανότητες, που έχετε ως ώριμοι άνθρωποι.