Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Τα συστατικά της κριτικής σκέψης
Η αξιολόγηση και διύλιση των πληροφοριών με λογική συλλογιστική, η αναζήτηση αποδείξεων και πηγών σε αντιδιαστολή με τις υποκειμενικές πίστεις, τα στερεότυπα, τους συναισθηματισμούς και τις προκαταλήψεις, η διατύπωση αμφιβολιών και πηγαίων ερωτημάτων σε αντίθεση με την άκριτη αποδοχή κάθε αυθεντίας ή κοινωνικού θεσφάτου, η επαγωγική επιχειρηματολογία, ο συνυπολογισμός των αντίθετων απόψεων, η εμπειρική τεκμηρίωση, η εμπιστοσύνη στις επιστημονικές αρχές και μεθοδολογίες και η απόρριψη των επιφανειακών ερμηνειών, αποτελούν τα συστατικά για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Στα παραπάνω μπορούν να προστεθούν η ανάλυση μιας κατάστασης ή προβλήματος στα βασικά συστατικά τους, η ανάκληση και αξιοποίηση των προγενέστερων εμπειριών, η σύγκριση, η σύνθεση των επιμέρους, για να διαφανεί το όλον, η εφαρμογή στην καθημερινότητα και οι πρακτικές χρήσεις.
Είκοσι τροποι για να καλλιεργήσετε την κριτική σκέψη
- Αναζητήστε τα κίνητρα πίσω από τις συμπεριφορές. Είναι η πηγή του μηνύματος αξιόπιστη, φέρει το διαρκές τεκμήριο της εγκυρότητας των πληροφοριών, βασίζεται σε πηγές ή ερευνητικά δεδομένα;
- Γιατί παρουσιάστηκε τώρα η πληροφορία; Είναι ολοκληρωμένη, σφαιρική, ανεπηρέαστη; Περικλείει μετά-μηνύματα, έχει χροιά ή ρητορική φανατισμού; Ερμηνεύει τα γεγονότα μονοδιάστατα και αποκρύπτει εναλλακτικές ερμηνείες; Υπάρχει οικονομικό, πολιτικό ή προσωπικό όφελος; Αφορά υποκειμενική ή βιωματική διατύπωση ή επιχειρεί να γενικεύσει αυθαίρετα; Υπάρχουν κενά ή σκοτεινά σημεία; Μήπως αποτελείται από έναν εσκεμμένο ή αφελή συνδυασμό αληθειών και ψεύδους; Κατηγοριοποιεί άκαιρα ή στιγματίζει;
- Ανακαλύψτε πρόσθετες πηγές ενημέρωσης για το ίδιο θέμα και διατυπώστε πολλές συμπληρωματικές ερωτήσεις από διαφορετικούς ανθρώπους. Οι πιο σαφείς απαντήσεις δίνονται μόνο από τους ειδικούς και όχι από τους παραλογισμούς, τις αναστολές, τα στεγανά ή τις περιχαρακώσεις της κοινής γνώμης.
- Μην βιάζεστε να εξάγετε συμπεράσματα ή να αφεθείτε σε συναισθηματικά φορτισμένα σχόλια, ειδικά αν η πληροφόρηση σας αντλείται από διαδικτυακούς κοινωνικούς ιστότοπους και εφαρμογές. Προέρχεται η γνώση από ανώνυμα δίκτυα ή από αναγνωρισμένους οργανισμούς;
- Είναι η πληροφορία σας σύγχρονη, ενημερωμένη, παραθέτει στοιχεία πρόσφατα ή αναμασά τα αναχρονιστικά ή παλιά δεδομένα;
- Χρησιμοποιήστε την συμβουλευτική, για να εκμαιεύσετε πληροφορίες: Κάντε παράφραση και περίληψη όσων σας είπαν, αναδείξτε τα συναισθήματα, που κρύβονται πίσω από τα γεγονότα, επαναδιατυπώσετε τα λεχθέντα με τρόπο που να αντανακλούν και άλλες προοπτικές, επαναλάβετε την τελευταία φράση του ομιλητή, βασιστείτε στις ανοιχτές ερωτήσεις. Η ενεργητική ακρόαση και η συναισθηματική νοημοσύνη είναι αρωγοί σας στην προσπάθεια για αντικειμενικότητα.
- Μάθετε να ξεχωρίζετε τις ψευδείς πληροφορίες. Συγκριτικά διασταυρώσετε τα στοιχεία, αναζητήστε αριθμούς και διαγράμματα, υποψιαστείτε εάν επιχειρούν να φανατίσουν, αποκλείστε τα, εάν περιλαμβάνουν ειρωνεία, ρητορική μίσους, κίβδηλη επαναστατικότητα, συναισθηματικά φορτισμένη γλώσσα.
- Δώστε έμφαση στις δικές σας προσκολλήσεις: Μήπως επιλεκτικά ανταποκρίνεστε και αποδέχεστε μόνο πληροφορίες, που απηχούν το ήδη διαμορφωμένο σύστημα αξιών και πεποιθήσεων σας; Πώς σχηματίστηκαν οι γνώμες και τα επιχειρήματα σας; Είναι προϊόν λογικής επεξεργασίας ή εδράζονται βαθιά στο θυμικό, σε απωθημένα και τραύματα; Επηρεάζεστε δυσανάλογα από ερεθίσματα, που προέρχονται από πρόσωπα της έσω-ομάδας σας ή συγγενείς σας; Έχετε βασιστεί σε μέντορες, σε πρότυπα και στους σημαντικούς άλλους; Μπορείτε να αποδεχτείτε γνώσεις, που οι καταβολές τους βρίσκονται σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, έχουν διαπολιτισμική χροιά ή έτερους ερμηνευτικούς πόλους;
- Σε ποιο βαθμό η αυτογνωσία σας μπορεί να σας οδηγήσει σε πολλαπλή θέαση του κόσμου; Ποιες πνευματικές διαδικασίες είναι για σας κατάλληλες, ώστε να αναγνωρίσετε, να αποθηκεύσετε, να ανακαλέσετε, να κατανοήσετε, να συγκρίνετε και να εφαρμόσετε τα περιεχόμενα των πληροφοριών; Μπορούν οι γνώσεις σας να αποτελέσουν τον ευχερέστερο μηχανισμό προσαρμογής στις νέες καταστάσεις; Τα γνωστικά σας σχήματα διατηρούν τη δυνατότητα να ενσωματώνουν και να προσαρμόζονται σε καινά δεδομένα;
- Η κριτική σκέψη οδηγεί σε δικά σας ανεξάρτητα και ανεπηρέαστα συμπεράσματα. Θα σας καταστήσει «πολιτικό» και συμμετοχικό πρόσωπο, που δεν φοβάται να αρθρώσει εμπεριστατωμένο λόγο.
- Το πιο ισχυρό ναρκωτικό για τον εγκέφαλο, το μυστικό της ρώμης και της μακροημέρευσης, το ελιξίριο της νεότητας του νου είναι η πρόσκτηση νέων γνώσεων και ο συνδυασμός τους με την προϋπάρχουσα εμπειρία. Μάθετε μια ακόμη επιστήμη, αποκτήστε δεξιότητες, αντλήσετε πληροφορίες από πολλά διεθνή μέσα και συλλέξετε δεδομένα από αντιθετικές δεξαμενές σκέψεις. Μην μηρυκάζετε ή επαναπαύεστε σε όσα ξέρετε και μην πέφτετε θύματα απλοϊκών δοξασιών και παρανοήσεων. Το παρόν μας έχει διαμορφωθεί χρόνια πριν από τους επαΐοντες, ενώ η πλειοψηφία το παρατηρεί αμέτοχη και ανυποψίαστη.
- Μελετήστε Ψυχολογία και Κοινωνιολογία, ώστε να κατανοήστε τα κίνητρα, τις συμπεριφορές, την προσωπικότητα, την επίδραση των ομάδων, τις θεωρίες συμμόρφωσης, την διαμόρφωση και αλλαγή των στάσεων, τις δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων και διαπραγμάτευσης και τους μαιάνδρους του ανθρώπινου ψυχισμού.
- Εμβαθύνετε σε κείμενα και αναλύσεις διεθνώς αναγνωρισμένων συγγραφέων. Φτιάξτε περιλήψεις των απόψεων τους, απαριθμήσατε τα επιχειρήματα τους και τις επαγωγές της σκέψης τους, αντιπαραθεσετε την κοσμοθεωρία άλλων διανοητών και αντιτάξετε τη δική σας. Ποιες οι συνέπειες των θεωριών αυτών στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων και στον πολιτισμό;
- Διατυπώστε υποθέσεις και ελέγξτε τις ρεαλιστικά. Μάθετε να συνδέετε με διαφορετικούς τρόπους τις εμπειρίες και τις γνώσεις σας, έτσι ώστε να αναγεννηθεί η δημιουργικότητα. Εντυπώστε νοητικά σχεδιαγράμματα και χάρτες. Σταδιακά, εγκαθιδρύετε συνήθειες και μοντέλα μάθησης, που θα διευκολύνουν τη σκέψη.
- Μοιραστείτε την αποκτηθείσα γνώση και επικοινωνήστε, αποφεύγοντας ρητορικές ή διαξιφισμούς, που αντλούν την ορμή τους από το δογματισμό και την εμμονική προσήλωση. Η αλληλεπίδραση είναι η μόνη μέθοδος για την απόκτηση ευκαμψίας, πνευματικής πλαστικότητας και ευελιξίας.
- Αναγνωρίστε την προπαγάνδα. Να θυμάστε ότι η προπαγάνδα δημιουργεί ανάγκες ή επιτείνει τις υπάρχουσες, δραματοποιεί λανθάνοντα ή υπαρκτά συναισθήματα, αναζωογονείται με την επανάληψη της είδησης, γίνεται πιστευτή, όταν εκπέμπεται από πολλές πηγές, που αλληλοσυμπληρώνονται, είναι αποτελεσματικότερη όταν προβάλλει τα μηνύματά της σε φαινομενικά ουδέτερο πλαίσιο, γίνεται περισσότερο πετυχημένη όταν τα νοήματά της δεν είναι διεκδικητικά ή απαιτητικά, αλλά φαντάζουν ως λογικά αποκυήματα της σκέψης των πολιτών, δηλητηριάζει τον κριτικό λόγο, όταν ενσωματώνει τα αντίθετα επιχειρήματα με τέτοιο τρόπο, ώστε να τα γελοιοποιήσει, κάνοντας την κοινή γνώμη να υποθέσει πως μετέχει μιας δημοκρατικής αντιπαράθεσης.
Οι προπαγανδιστές εκτροχιάζουν την ορθή σκέψη παρουσιάζοντας ψευδή δεδομένα ή αποσιωπώντας άλλα. Για παράδειγμα εμφανίζουν μια ιδέα, ως πολύ πιο διαδεδομένη απ’ ό,τι πραγματικά είναι, έναν υποθετικό κίνδυνο ως απειλή, οδηγούν την κοινή γνώμη σε εκβιαστικά διλήμματα του τύπου «πτώχευση ή ξεπούλημα των βασικών δικαιωμάτων», «ανοχή στους μετανάστες ή διασάλευση της δημόσιας ασφάλειας», χωρίς να την εκθέτουν σε ενδιάμεσες πιο μετριοπαθείς λύσεις
ΗΜΕΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
6 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024
« Επαγγελματική Συμβουλευτική, Τεστ Επαγγελματικού Προσανατολισμού για μαθητές Γυμνασίου Λυκείου, τεστ Προσωπικότητας, Σύνταξη Μηχανογραφικού και διαχείριση άγχους εξετάσεων
– Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας για ενηλίκους»
Δωρεάν Διαδικτυακή Ημερίδα μέσω zoom 6/3/2024 18.00 έως 21.00
Φόρμα εγγραφής:
6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2024
1ο Πανελλήνιο Διαθεματικό Συνέδριο Ειδικής Αγωγής
Πληροφορίες- Εγγραφές
17 ΜΑΪ́ΟΥ 2024
Κέντρο Ψυχοθεραπείας «Κοχλίας»
Συνέδριο
«Οι πολυπαραγοντικές διαστάσεις του τραύματος»
Πληροφορίες Εγγραφές:
