Πυξός – Ράχοβα Πρεσπών: Οι Λαρισαίοι δούλοι του Σαμουήλ και η ιστορία ενός χαμένου χωριού
Πυξός Πρεσπών(Ράχοβα ή Ράχοβο ή Ορέχοβο ή Οροβο),8 χλμ από το κατοικημένο Βροντερό προς το όρος Τρικλάριο!Οι κάτοικοι προέρχονταν από Λάρισα, έλληνες δούλοι του Αποστάτη Σαμουήλ! Το 1930 το χωριό είχε 350 κατοίκους, ενώ υπήρχε συνεχής ματανάστευση σε Αμερική!Το 1912 οι Γάλλοι μηχανικοί αγγάρεψαν τους κατοίκους να γίνει ο δρόμος Κούλα Πρεσπών-Κορυτσά!Οι κάτοικοι συμμετείχαν στην Μικρασιατική Καταστροφή και στον πόλεμο του 1940!Μετά τη Γερμανική Κατοχή το χωριό είχε τελωνείο με Αλβανία,Χωροφυλακή,Διμοιρία ΤΕΑ,Δημοτικό Σχολείο με 110 παιδιά και Νηπιαγωγείο!Εκκλησία του χωριού ήταν ο Αγιος Νικόλαος! Το χωριό ήταν γεωργοκτηνοτροφικό κι οι κάτοικοι ήταν επιπλέον κυνηγοί και μανιταράδες,ενώ στα ορεινά λιβάδια του χωριού νοίκιαζαν τα καλοκαίρια σαρακατσάνικα τσελιγκάτα! Μάλιστα οι κάτοικοι νοίκιαζαν και αγρούς σε έδαφος της σημερινής Αλβανίας,μέχρι επί Εμβέρ Χότζα, μιας και υπήρχαν 14 ελληνικά χωριά των Πρεσπών,που σήμερα βρίσκονται στο Αλβανικό Εδαφος: Βερνίκι,ΖαγραδέτσιΑνω και Κάτω Γκορίτσα,Λέσκα,Πούτστετς, Ρακίτσα, Γκλομποτσάνη,Ζαρόσκα,Σούλες,Καπέσνιτσα,Σούετς,Τέρστενικ και Τσέριε,με κατοίκους τότε μουσουλμάνους,προ ανταλλαγής πληθυσμών!Το 1947 το χωριό καταλήφθηκε από τους αντάρτες στον εμφύλιο, που είχαν το αρχηγείο τους στην κοντινή Πύλη Πρεσπών!Οι άνδρες έτυχαν αναγκαστικής στρατολόγησης,κι οι γυναίκες τέθηκαν επικεφαλής του παιδομαζώματος!Μετά το 1949 οικάτοικοι έφυγαν στην Αλβανία και τα ανατολικά κράτη,λίγοι μόνο διασώθηκαν στα λοιπά χωριά της Πρέσπας!Το χωριό πυρπολήθηκε από τους αποχωρούντες,΄σημερα υπάρχει μόνο η εκκλησία και 1 μνημείο υπέρ των γυναικών του Δημοκρατικού Στρατού,που στήθηκε στις μέρες μας από το ΚΚΕ!
