Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι,
κι όταν είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι, πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
Κ.Π.Καβάφης
Το παρόν δεν αποτελεί ένα αμερόληπτο και ψυχρό επιστημονικό άρθρο. Δεν είναι καν μία ανιστόρηση των ούτως ή άλλως, λίγο-πολύ γνωστών γεγονότων. Αυτό δεν σημαίνει πως τα όσα γράφονται εδώ είναι μυθεύματα ή προϊόν προπαγάνδας. Η προπαγάνδα άλλωστε υπήρξε χαρακτηριστικό εργαλείο τόσο εκείνων που βρέθηκαν απέναντί του, όσο και εκείνων που τον πρόδωσαν. Θεωρούμε την ιστορία δεδομένη και δεν αρνούμαστε τη θέση. Το κείμενο αυτό είναι φόρος τιμής σε μία πολιτικό-στρατιωτική ιδιοφυΐα, έναν φυσικό ηγέτη που σημάδεψε την σύγχρονη ιστορία των Ελλήνων. Αγαπήθηκε και μισήθηκε. Και ακόμη ενοχλεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εχθροί του στάθηκαν με σεβασμό απέναντί του. Σε πολλές άλλες πασχίζουν ακόμη μέχρι σήμερα να τον διαβάλουν με ανόητα, άτοπα και ανήθικα ψεύδη. Η χυδαιότητα χαρακτηρίζει μόνο τους ίδιους, όπως φάνηκε από την κατάληξη του σκηνώματος και της κεφαλής του. Η μνησικακία δηλώνει ανασφάλεια και αποτελεί παραδοχή κι απόδειξη πως δεν νίκησαν ποτέ ηθικά την Αντίσταση. Όσον αφορά τον ίδιο τον Άρη, πρακτικά δεν τον νίκησαν ούτε υλικά, καθώς δεν τον έπιασαν ποτέ ζωντανό..
Ο Θανάσης Κλάρας υπήρξε το κατεξοχήν παράδειγμα ενός θέσει επαναστάτη. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση του είναι η επιλογή. Επέλεξε να ενταχθεί στο λαϊκό κίνημα και να αγωνιστεί στην πρώτη γραμμή. Επέλεξε να υπογράψει δήλωση και να συνεχίσει τον αγώνα, δεν κρύφτηκε και δεν πέρασε απέναντι. Επέλεξε να ανέβει στο βουνό, να φτάσει ως το τέλος και να μην παραδώσει τα όπλα -η Ιστορία τον δικαίωσε δυστυχώς και για αυτό-. Τέλος επέλεξε να μην εγκαταλείψει τη χώρα και να αυτοκτονήσει, τηρώντας και τιμώντας τον άγραφο κανόνα των ανταρτών στην ελληνική παράδοση. Το ακόμη σπουδαιότερο (και τραγικότερο) της επιλογής, την οποία δεν απέφυγε ενώ μπορούσε, ήταν η διορατικότητα και η ικανότητα να προβλέπει. Η απόσταση μας από την εποχή του μας επιτρέπει να ξέρουμε πως τελικά η ιστορία των δικαίωσε και αυτό του προσδίδει ακόμα περισσότερη αίγλη και προκαλεί μεγαλύτερο δέος. Όπως έγραψε ο μέγας Καβάφης: περισσότερη τιμή τούς πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν).. ο Άρης προέβλεψε την τροπή τόσο της δική του πορείας (θρυλική έχει μείνει η φράση του ραντεβού στα γουναράδικα), όσο και της χώρας ολόκληρης και δεν εγκατέλειψε τις Θερμοπύλες.
Γεννήθηκε στην αυγή του 20ου αιώνα σε μία χώρα που ακόμα δεν είχε περάσει το κατώφλι του μοντέρνου κόσμου. Προερχόταν από περιβάλλον αστικό. Στην εποχή εκείνη το χάσμα μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικών τάξεων ήταν εντονότατο και ο διαχωρισμός δεν ήταν μόνο οικονομικός, αλλά και χωροταξικός (αστικά κέντρα-ύπαιθρος), μορφωτικός και κοινωνικός. Είχε όλες τις δυνατότητες και προδιαγραφές, που του παρείχε η εύπορη και ευυπόληπτη οικογένεια του και το περιβάλλον της. Εκείνος επέλεξε να σταθεί δίπλα στους από τα κάτω και έγινε αποστάτης της τάξης του. «Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι…»
Αρνήθηκε το μέλλον του κτηματία ή του κρατικού υπαλλήλου καριέρας. Από αυτή τη θέση παραιτήθηκε νωρίς και κατέβηκε στην Αθήνα, όπου εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα για να συμμετάσχει στην πάλη των τάξεων με την πλευρά των από τα κάτω. Μη όντως προλετάριος είχε να χάσει περισσότερα από τις αλυσίδες του και το έκανε. Θυσίασε την ατομική του ελευθερία, την σωματική του ακεραιότητα και τέλος τη βιολογική του ύπαρξη. Τάχτηκε στον αγώνα υπέρ των πολλών, εκείνων που λέμε λαό ή κοινωνία, αυτών που αποτελούν το έθνος, για το οποίο τόσο πολλά ψέματα λένε εκείνοι που το επικαλούνται ως άλλοθι των υλικών τους συμφερόντων.
Εκείνος επέλεξε να μην συμμετάσχει σε αυτό το ψέμα, ενώ θα μπορούσε να το κάνει αβίαστα και να ζήσει υγιής, ασφαλής, πλούσιος και ευυπόληπτος, αποκτώντας οικογένεια ως ένας νοικοκύρης κτηματίας και γιατί όχι να ανεχθεί την μελλούμενη Κατοχή του τόπου για το «καλό» του κοινωνικού καθεστώτος, του οποίου θα ήταν μέτοχος και θεματοφύλακας. Εκείνος -δυστυχώς για τους θεματοφύλακες και ευτυχώς για τον λαό και την τιμή του- επέλεξε να ενταχθεί στο κίνημα και το υπηρέτησε με αυτοθυσία μέχρι τέλους, χαρίζοντας στην ελληνική ιστορία μερικές από τις πιο λαμπρές τις στιγμές. Άλλο αν οι νικητές, που γράφουν την ιστορία τον αφήνουν απέξω ή λερώνουν το όνομα του, ευνοημένοι ενίοτε κι από την ένοχη σιωπή…Ο Άρης ανέδειξε τη μεγάλη υπόθεση της αξιοπρέπειας και της Αντίστασης, την πήρε πάνω του και την σήκωσε πιο ψηλά από κάθε άλλον στην εποχή του και μετα από αυτόν.
Η παιδεία και η ευφυΐα του φάνηκαν έμπρακτα. Κατάφερε να παντρέψει τη θεωρία με την πράξη. Μπορούσε να σκέφτεται και να κρίνει πολιτικά, επιμένοντας από την αρχή στην ανάγκη δημιουργία αντάρτικου στην ύπαιθρο, προβλέποντας τη στάση των Άγγλων και της κυβέρνησης του Καΐρου, και παράλληλα να μιλά στη γλώσσα του λαού. Έδεσε το εθνικό με το ταξικό γιατί είδε πως λαός που δεν ορίζει την τύχη του ο ίδιος δεν μπορεί να έχει και δικαιοσύνη εσωτερική, δηλαδή ταξική. Δεν είδε το έθνος σαν μεταφυσικό σύμβολο και σαν τσιφλίκι, δε χάρισε σπιθαμή γης από αυτή που πατούν οι φτωχοί και οι πολλοί σε εκείνους που έρχονται μόνο για να πάρουν και πάντα συνεργάζονται με τον παλιό ή νέο εχθρό: Τούρκο, Γερμανό, Άγγλο.
Γνώριζε καλά την ιστορία του τόπου και την ιδιοσυγκρασία του λαού, τα ήθη και τις παραδόσεις, τις αξίες και τα σύμβολα του. Κεφαλαιοποίησε αυτή την γνώση και απευθύνθηκε με σεβασμό και εξυπνάδα στο αγωνιστικό πνεύμα της υπαίθρου. Μίλησε στην γλώσσα του λαού που είναι τραχιά και ατόφια, απλή και καθαρή κι ο λαός κατάλαβε για αυτό τον ακολούθησε στον δύσκολο αγώνα, ξυπόλυτος. Δεν χάιδεψε όμως τα αυτιά του λαού, όπως οι κοτζαμπάσηδες και οι κομματάρχες. Δεν έθρεψε αυταπάτες στον εαυτό του, ούτε καλλιέργησε στον λαό. Τον αντιμετώπισε σαν πρώτος μεταξύ ίσων. Ένας φυσικός ηγέτης. Για αυτό όσοι τον γνώρισαν, αναγνώρισαν στο πρόσωπο του τον ηγέτη τους και τον ακολούθησαν. Οι φτωχοί δεν έχουν να χάσουν παρά το πεζούλι, στο όποιο μοχθούν, για αυτό μόνο οι φτωχοί έχουν πατρίδα. Γιατί αυτοί είναι δεμένοι με τη γη που πατούν και πονούν και ζούσαν εκεί με τη λαχταρά της συνέχισης των αδικαίωτων πόθων του 21 που σιγόκαιγαν.
Ήξερε ποιοι είναι οι εχθροί του λαού μέσα και έξω από την Ελλάδα, με ή χωρίς μάσκες και τους χτύπησε αμείλικτα. Δεν χαρίστηκε ούτε στους δυνατούς, ούτε στους δικούς του. Επέβαλε πειθαρχία. Μετέτρεψε τον λαό και την αγροτιά σε επαναστατικό υποκείμενο για να μπορέσει μαζί με το ΕΑΜ να πολεμήσει για εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία, για το δίκιο του στον τόπο που κερδίζει τη ζωή με τον ιδρώτα του προσώπου του. Ανέβηκε μαζί του στα βουνά, εκεί που επιβίωνε ακόμα η Κλεφτουριά και έκανε τους αγράμματους ληστές κοινωνικούς επαναστάτες. Τα ίδια αυτά βουνά είναι ακόμη σπαρμένα με θραύσματα από τα τεμένη των αρχαίων θεών, ανάμεσα τους και του Άρη, του θεού του Πολέμου.
Όποιος και αν είναι ο λόγος, που τον οδήγησε στην απόφαση να υπογράψει την δήλωση μετανοίας τον Ιούνιο του ΄39, το γεγονός είναι πως μετά την υπογραφή δεν ιδιώτευσε, αλλά αντιθέτως πήγε στο ελληνο-ιταλικό μέτωπο και κυρίως πως αμέσως μετά πρωταγωνίστησε στην Εθνική Αντίσταση. Αυτά αρκούν για να καταστήσουν έωλο το επιχείρημα περί λιποψυχίας. Ως άλλος Γαλιλαίος είπε στους ανόητους εκβιαστές-ιεροεξεταστές του Μανιαδάκη εκείνο που ήθελαν να ακούσουν και γλίτωσε τη ζωή του, όχι προς ίδιον όφελος, αλλά για να την αφιερώσει στον αγώνα. Και ευτυχώς! Την κρίσιμη στιγμή ο Άρης ήταν εκεί για να προωθήσει και να στηρίξει με όλη του την δύναμη την ανάγκη για δημιουργία αντάρτικων σωμάτων στο βουνό. Και ευτυχώς ήταν εκεί και ο Ανδρέας Τζήμας για να τον στηρίξει. Ως γνήσιος ρεαλιστής θα τόνιζε κι ο ίδιος συχνά αργότερα το χρέος του αγωνιστή είναι απέναντι στον ίδιο τον αγώνα και τον Λαό. «Ποτέ από το χρέος μη κινούντες…»
Δεν κινούμαστε στα πλαίσια της μυθολογίας και της μεταφυσικής ώστε να μιλήσουμε για προορισμό και για νομοτέλειες. Δεν γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να ξέρουμε σε ποιον βαθμό είναι δυνατόν να γνώριζε και από πότε ποιος θα ήταν ο δικός του ρόλος. Γνώριζε πάντως ποιο ήταν το χρέος, το οποίο ακολούθησε πιστά και με τόση συνέπεια. Το σίγουρο είναι πως, όπως και άλλες ηγετικές μορφές στο διάβα της ιστορίας, ο Άρης υπήρξε ο κατάλληλος άνθρωπος στον κατάλληλο χρόνο. Με την οξύνοια και τη διορατικότητα του ανέλαβε τελικά ένα ρόλο που μπόρεσε να σηκώσει και χωρίς παλινωδίες τον κράτησε μέχρι τέλους.
Ως επίλογο θα αρκεστούμε να παραθέσουμε δύο φράσεις του αρχιμανδρίτη Γερμανού Δημάκη, γνωστού και ως Ανυπόμονου ή «παπά του Άρη», που μιλώντας χρόνια αργότερα για τον σύντροφο και αρχηγό του, υπήρξε λιτός και σαφής σχετικά με την παρακαταθήκη και το αποτύπωμα του:
«Ο Άρης υπήρξε ο ΈΝΑΣ, με κεφαλαία γράμματα.
Εκείνος, ο οποίος ήξερε να αξιοποιεί την προσφορά των πολλών.
Οι πολλοί υπάρχουν παντού και πάντοτε.
Ο ένας λείπει από παντού. Αυτός ήταν!
…………………………………………….
Εγώ ένα πράμα ξέρω, ότι ο Άρης ο Βελουχιώτης, είτε μας αρέσει είτε δε μας αρέσει, είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, έγινε τραγούδι και παραμύθι. Κι ότι κάνει ο λαός παραμύθι μένει. Τα άλλα είναι…»
Ιάσονας Γαβριηλίδης, Τρίτη, 15 Ιουνίου 2021
https://eleytheroipoliorkimenoi.wordpress.com/
eleytheroipoliorkimenoi.wordpress.com/2021/06/15/ένας-φόρος-τιμής-στον-άρη-βελουχιώτη/
