Ρέμα Γκιόλι: Ένας Πολύτιμος Βιότοπος στη Δυτική Μακεδονία-Σύνδεση της Λίμνης Ορεστιάδας με τον Αλιάκμονα

Ένα μικρό ρέμα της Δυτικής Μακεδονίας που ουσιαστικά αποτελεί την διέξοδο των νερών της λίμνης Ορεστιάδας της Καστοριάς προς τον ποταμό Αλιάκμονα. Η ονομασία Γκιόλι προέρχεται από την τουρκική λέξη «γκιόλ» που σημαίνει λίμνη, ενώ σε κάποιες περιοχές της χώρας συναντούμε την λέξη «γκιόλα» που σημαίνει μικρή λιμνούλα ή τρύπα με νερό. Το ρέμα βρίσκεται στα νότια της λίμνης, περίπου 1,85 χλμ. από το χωριό Δισπηλιό και περνάει κάτω από την επαρχιακή οδό Δισπηλιού-Σιδηροχωρίου. Στα 550 μέτρα από την ακτογραμμή της λίμνης έχει κατασκευαστεί ένα ηλεκτρικό θυρόφραγμα με το οποίο παροχετεύεται στο ρέμα το περίσσευμα των νερών της Ορεστιάδας. Στη συνέχεια το ρέμα κινείται με μαιανδρισμούς προς τα νότια, όπου μετά από περίπου 10 χλμ. και κοντά στο χωριό Νέο Κωσταράζι, εκβάλλει στον Αλιάκμονα. Η κοίτη του ρέματος, στο μεγαλύτερο μήκος της, είναι αρκετά στενή σε πλάτος και έτσι συχνά σε εποχές μεγάλων παροχών και υπερχείλισης της λίμνης, το ρέμα πλημμυρίζει με αποτέλεσμα να κατακλύζονται οι γύρω περιοχές. Γι’ αυτό το λόγο κατά καιρούς γίνονται διάφορες επεμβάσεις στη κοίτη του που έχουν με τα χρόνια αλλοιώσει τη φυσιογνωμία του ρέματος. Το παραπάνω μαζί με την σχετική ρύπανση από τις κοντινές βιοτεχνίες και τα λύματα των κατοικιών, δίνουν στο ρέμα Γκιόλι τον χαρακτήρα ενός σχετικά επιβαρυμένου βιοτόπου. Εντούτοις, η άγρια ζωή, που ξέρει πάντα πώς να επιβιώνει ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, είναι παρούσα και εδώ. Το ενδιαφέρον με το ρέμα Γκιόλι είναι ότι αποτελεί έναν ιδιαίτερο βιότοπο, μια φυσική διώρυγα επικοινωνίας της λίμνης Ορεστιάδας και του Αλιάκμονα και έτσι συγκεντρώνει ένα μεγάλο πλούτο από είδη της ιχθυοπανίδας των εσωτερικών υδάτων που ανεβοκατεβαίνουν το ρέμα ανάλογα με την εποχή και το είδος.

Το ρέμα κινείται σε μια περιοχή όπου απλώνονται καλλιέργειες και παλιά χωράφια και μόνο σε μια στενή λωρίδα στις όχθες του υψώνονται δέντρα που σχηματίζουν ένα μικρό παρόχθιο δάσος. Τα δέντρα της περιοχής είναι τα σκλήθρα, οι ιτιές, οι φράξοι, οι φτελιές, τα καβάκια και οι λεύκες και η βλάστηση συμπληρώνεται με βατομουριές και αγριοτριανταφυλλιές. Κοντά στη λίμνη αναπτύσσονται καλαμιώνες, ψαθιά και βούρλα, αλλά και πολλά υδρόβια και υδροχαρή φυτά, όπως το νεροκάστανο Trapa natans, η Najas marina, η Azolla filiculoides, τα κερατόφυλλα Ceratophyllum demersum και C. submersum, το Polygonum amphibium, το Myriophyllum spicatum, η Lemna gibba, η Spirodella polyrrhiza, κ.ά. Κοντά στο ρέμα φυτρώνουν ενδιαφέροντα είδη, όπως η ίριδα Iris pseudacorus, η Ajuga chamaepitys, η Consolida regalis paniculata, το Verbascum phoeniceum, η σιληνή Silene alba divaricata, η κλιματσίδα Clematis viticella, το Polygonum arenarium, ο Erigeron acer, η Malva sylvestris, ο κονβόλβουλος Convolvulus holosericeus, το Alisma plantago-aquatica, το Lythrum salicaria, το Galium palustre, η Veronica anagalis-aquatica, η Mentha aquatica, το Nasturtium officinale, κ.ά.

Η περιοχή είναι σημαντική για την ορνιθοπανίδα καθώς στα δέντρα και στους θάμνους του ρέματος βρίσκουν προστασία από τα ανοιχτά χωράφια πολλά είδη, ενώ η γειτνίαση με τη λίμνη εμπλουτίζει με άγρια ζωή και το ρέμα. Τα αρπακτικά που συναντάει κανείς είναι ο γερακαετός, ο τσίφτης, ο καλαμόκιρκος, ο λιβαδόκιρκος, ο χειμωνόκιρκος, η γερακίνα, το ξεφτέρι, το κιρκινέζι, το μαυροκιρκίνεζο, η τυτώ,  η κουκουβάγια, κ.ά. Μέσα στο ρέμα μπαίνουν συχνά για να ψαρέψουν αργυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, μικροτσικνιάδες και κορμοράνοι. Στην αρχή του ρέματος κολυμπάνε φαλαρίδες, νερόκοτες και νανοβουτηχτάρια. Ο πλούτος της ορνιθοπανίδας που κινείται μέσα και κοντά στο ρέμα συμπληρώνεται με είδη, όπως λευκούς πελαργούς, χαβαρόνια, κόρακες, κάργιες, κούκους, διάφορες σταχτάρες και χελιδόνια, τσαλαπετεινούς, μελισσοφάγους, σταρήθρες, κατσουλιέρηδες, ψαρόνια, νεροκελάδες, ψευταηδόνια, τσιχλοποταμίδες, κιτρινοσουσουράδες, τρυποφράχτες, καστανολαίμηδες, γαλαζοπαπαδίτσες, αετομάχους, καρδερίνες, σκαρθάκια, σπίνους, κοκκοθραύστες, σιρλοτσίχλονα και τσιφτάδες.

Τα αμφίβια του ρέματος περιλαμβάνουν λοφιοφόρους τρίτωνες, πρασινόφρυνους, βαλκανοβάτραχους και δεντροβάτραχους. Από τα ερπετά εδώ ζουν βαλτοχελώνες, πρασινόσαυρες, τοιχόσαυρες, τυφλίτες,  σαπίτες, λαφίτες, αγιόφιδα, λιμνόφιδα και νερόφιδα. Από τα θηλαστικά στο ρέμα κυνηγάνε βίδρες, ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι στη περιοχή ζούνε και ξενικά αμερικάνικα μινκ που έχουν δραπετεύσει από τις βιομηχανίες γούνας της περιοχής από ανεύθυνες απελευθερώσεις ευαισθητοποιημένων «οικολόγων». Τα αμερικάνικα μινκ είναι ιδιαίτερα επεκτατικά και προσαρμοστικά είδη με αρνητικές επιδράσεις στους πληθυσμούς των αυτόχθονων ειδών της λίμνης, όπως βίδρες, ευρωπαϊκά μινκ, νεροαρουραίους, μυγαλές, αλλά και δεκάδες είδη πουλιών. Η πανίδα των θηλαστικών συμπληρώνεται από αγριόγατες, ασβούς, νυφίτσες, αλεπούδες, ασπάλακες και σκαντζόχοιρους.

Η ιχθυοπανίδα του ρέματος είναι ιδιαίτερα πλούσια με πολλά είδη που ζούνε στη λίμνη της Καστοριάς και στον Αλιάκμονα. Εδώ ζούνε σε μεγάλους αριθμούς τούρνες (Esox lucius), γληνιά (Tinca tinca), τσιρώνια (Rutilus rutilus), βαβούκια (Rhodeus meridionalis), χέλια (Anguilla anguilla), ηλιόψαρα (Lepomis gibbosus), μακεδονικοί ποταμοκέφαλοι (Squalius vardarensis), μακεδονικές μπριάνες (Barbus macedonicus), βαλκανικές μπριάνες (Barbus balcanicus), ευρωπαϊκά τσιρωνάκια (Alburnoides bipunctatus), μαλαμίδες (Vimba melanops), ψευδορασμπόρες (Pseudorasbora parva) και μαυροτσιρώνια (Pachychilon macedonicum).