Τον πόλεμο στο Αρτσάχ δεν τον έχασε ο Πασινιάν. Τον έχασε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της Αρμενίας, διαχρονικά, επειδή άφησε ανοχύρωτη την χώρα. Ο Πασινιάν σταμάτησε εκεί που κατάλαβε ότι θα χάσει κι άλλο.
Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της πολιτικής του κατευνασμού, της μαλθακοαδράνειας, της υποχωρητικότητας, της εθελοτυφλίας, της μη επαφής με την πραγματικότητα.
Ο Αρμενικός Λαός ξύπνησε μια μέρα, έτσι ξαφνικά και διαπίστωσε ότι δέχεται στρατιωτική επίθεση.
«Και τι θέλετε να κάνουμε, πόλεμο; Σιγά μη γίνει πόλεμος». Έτσι έλεγαν κι εκεί μέχρι τότε. Τις ίδιες παραπλανητικές ερωτήσεις έθετε κι εκεί το πολιτικό κίνημα της αγαπολογίας.
Σας θυμίζουν κάτι όλα τα παραπάνω;
«Και τι να κάνουμε να το βυθίσουμε, τί θέλετε, πόλεμο;»
Μα δεν θα τους κάνουμε εμείς πόλεμο, ηλίθιοι. Αυτοί θα μας κάνουν!
Δεν είναι η δική μας επιλογή. Είναι η δική τους!
Η Αρμενία είναι μέχρι και σήμερα στην απόλυτη επιρροή της Ρωσίας ως αποτέλεσμα της δουλοπαροικίας χρέους.
Η Ρωσία ανάγκασε την Αρμενία σε ρευστοποιήσεις και υποθηκεύσεις της δημόσιας περιουσίας της σε βαθμό που αυτή περιήλθε εξολοκλήρου στα χέρια Ρώσων λομπιστών. «Ιδιωτικοποιήσεις ανάπτυξης» το είπανε κι εκεί. «Αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας. «Έχουμε την Ρωσία να μας προστατέψει» (όπως έχουμε κι εμείς την ΕΕ και την Γερμανία).
Ενώ η Ρωσία χάρισε δάνεια σε όλες τις χώρες, έκανε μεγάλα «κουρέματα» κυρίως σε τριτοκοσμικές χώρες (και στο Αζερμπαϊτζάν), δεν το έκανε ποτέ στην Αρμενία. Η Αρμενία δεν ήταν το μόνο πρώην σοβιετικό κράτος που χρωστούσε στη Ρωσία. Αλλά η Αρμενία ήταν το μόνο κράτος που είχε παραχωρήσει τόσο μεγάλο μέρος της οικονομικής του υποδομής στη Ρωσία (Βλ. The anatomy of Russia’s Grip on Armenia. Bound to persists? Aram Terzyan. 2018).
Όταν συνέβαιναν αυτά, παράλληλα, την ίδια χρονική περίοδο (2000 έως 2005) η Ρωσία διέγραψε χρέος ύψους περίπου 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς διάφορους στενούς φίλους (Τανζανία, Λάος, Μπενίν, Γουινέα-Μπισάου κοκ). Εννέα δισεκατομμύρια κουρεύτηκαν στο Βιετνάμ. Τέσσερα δις στην Αιθιοπία. (Βλ. How long-terms loyalty to Russia cost Armenia dearly. Jam News 2020). Δεν υπήρχε άλλωστε λόγος να υφίστανται λογιστικά χρέη, στα χαρτιά, τα οποία δεν θα μπορούσαν να εξοφληθούν ποτέ. Υποδομές προς εκποίηση δεν υπήρχαν εκεί άλλωστε. Τα χρέη ανταλλάχτηκαν έναντι πολιτικής επιρροής.
Εναλλακτικές διευθέτησης χρέους υπήρχαν, αλλά δεν εξετάστηκαν. Με την Ουκρανία και την Γεωργία, χώρες που χρωστούσαν στους Ρώσους περισσότερα από την Αρμενία, έγινε αναδιάρθρωση χρέους με ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής και μείωση επιτοκίων. Ακόμη και με το Αζερμπαϊτζάν συνέβη το ίδιο. Έστω και μετά από δικαστική διαμάχη συμφωνήθηκε στο τέλος συμβιβασμός διαγραφής χρεών (βλ. διευθέτηση χρεών μεταξύ ρωσικής Sberbank και International Bank of Azerbaijan).
Η Ρωσία απέκτησε εξολοκλήρου το έλεγχο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Αρμενίας (θερμοηλεκτρικός σταθμός του Hrazdan, έξι υδροηλεκτρικοί σταθμοί, πυρηνικός σταθμός Metsamor κοκ). Τα Ηλεκτρικά Δίκτυα της Αρμενίας έγιναν 100% θυγατρική της ρωσικής Inter RAO UES. Στο πρόγραμμα που ονομάστηκε «ιδιοκτησία έναντι χρέους» (2002), ερευνητικά ινστιτούτα, χημικά εργοστάσια, εργοστάσια τσιμέντου, η Armenian Airlines κοκ. μεταβιβάστηκαν στους Ρώσους. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Σιδηρόδρομοι, τα ορυχεία χρυσού και μολυβδαινίου , όλα έγιναν ιδιοκτησία των ρωσικών εταιρειών, Rosneft, Gazprom, Ρωσικοί Σιδηρόδρομοι κοκ. Τον Ιανουάριο του 2013, η Gazprom έγινε ο 100% ιδιοκτήτης των εγκαταστάσεων φυσικού αερίου της Αρμενίας.
Το αποτέλεσμα ήταν η ραγδαία αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου. Διπλασιασμός τιμών! Σαν να μην έφτανε αυτό, το 2015 ξέσπασαν διαδηλώσεις στην Αρμενία, όταν τα «αρμενικά» δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας ανακοίνωσαν επιπλέον αύξηση στην τιμή ρεύματος κατά 150%.
Ενώ το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ήταν το χαμηλότερο στον μετασοβιετικό χώρο, ωστόσο, οι πληρωμές των αρμενικών νοικοκυριών και επιχειρήσεων ήταν υψηλότερες από εκείνες των γειτονικών χωρών (βλ. Jams News).
Αν προσπαθείτε να βρείτε ομοιότητες με άλλο κράτος, μάλλον δεν θα δυσκολευτείτε και πολύ –υπάρχει τουλάχιστον ένα- αν και η ειρωνεία βέβαια είναι ότι οι φαντασμένοι ρωσολάγνοι οπαδοί του «ξανθού γένους» είναι ταυτόχρονα και οι πιο φανατικοί αντίπαλοι της πολιτικής που επέβαλε η Γερμανία στην Ελλάδα.
Όλα τα παραπάνω χαρακτηρίστηκαν τότε ως άμυνα για το Αρτσάχ. Θεωρήθηκε ότι η στρατηγική οικονομική συνεργασία με την Ρωσία είχε εθνική και επί της ουσίας αμυντική σημασία.
Μέχρι που διαπίστωσαν ότι είναι μόνοι τους.
«Είχαμε αυταπάτες» δεν ίσχυε μόνο για τους Αρμένιους.
Όταν συνέβαιναν τα παραπάνω, παράλληλα, η Ρωσία υπέγραφε αμυντική συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν και πώληση όπλων ύψους τεσσάρων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Για να αντιληφθείτε το μέγεθος, το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας περιουσίας της Αρμενίας εκποιήθηκε έναντι του ποσού των εκατό εκατομμυρίων δολαρίων. Τόσο εκτιμήθηκε η αξία της. (Βλ. Russia tightens Grip on Armenia with debt agreements. Emil Danielyan. 2003). Βέβαια, πριν βιαστείτε να γελάσετε με τα «χάλια» των άλλων, θα πρέπει να αναλογιστούμε ίσως το γεγονός ότι υπάρχουν και χειρότερα, όπως το παράδειγμα χώρας που υποθήκευσε την δημόσια περιουσία της για 99 χρόνια με αντάλλαγμα 8 μήνες παράτασης στην μείωση συντάξεων.
Άλλωστε ούτε και στην Ελλάδα ενοχλήθηκε κανείς για το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή ναυπηγούνται από τους «δανειστές» μας έξι υποβρύχια και ότι η Γερμανία συζητά με την Τουρκία για την Λιβύη με την Ελλάδα απούσα.
Δεν χρειάζεται κάποιο μαγικό ραβδί, μια εθελόδουλη κυβέρνηση που να μπορείς να ελέγχεις, αρκεί.
Η βίαιη απολιγνιτοποίηση στην Δυτική Μακεδονία δεν είναι τίποτε άλλο παρά ιδιοκτησιακή μεταβίβαση του κλάδου της ενέργειας από τις εταιρίες που παράγουν ρεύμα με λιγνίτη στα χέρια εκείνων ακριβώς των εταιρειών που παράγουν φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες. Δεν μεταβιβάζονται περιουσιακά στοιχεία σε αυτή την περίπτωση βέβαια, αλλά μεταβιβάζεται η μορφή παραγωγής ενέργειας. Εκροές κεφαλαίων ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ για εισαγωγή τεχνολογίας ΑΠΕ. Δεν εξετάστηκε η περίπτωση της Πολωνίας που διεκδίκησε και πήρε παράταση μέχρι το 2040. Ούτε βέβαια εξετάζουμε ποιες πολιτικές οικογένειες βρίσκονται πίσω από το promotion των ΑΠΕ στην Ελλάδα ως μεσάζοντες πώλησης φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών. Λεπτομέρειες.
Ο Πασινιάν έκανε την μεγάλη στροφή, το άνοιγμα προς την Δύση. Αυτό πλήρωσε.
Σας θυμίζει και αυτό ίσως κάτι;
Όταν ο Σημίτης είπε «ανήκουμε στην Ευρώπη», έγιναν τα Ίμια. Ο Πάγκαλος διεμήνυσε στους Αμερικάνους, μην ανακατευτείτε, είμαστε στην ΕΕ, θα βρούμε εκεί την λύση. Όταν ο Κολ αρνήθηκε κάθε ανάμειξη, τότε ήρθε και ο Χόλμπρουκ και τα «ευχαριστώ στους Αμερικάνους». Αυτό έκανε κι ο Πασινιάν, είπε ευχαριστώ στους Ρώσους μετά την ήττα κι έκατσε στ’αυγά του.
Ο πόλεμος στο Αρτσάχ μπορεί να χάθηκε, αλλά ο Λαός δεν λάκισε. Τον έχασε το διαχρονικά διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα εξουσίας της Αρμενίας, αλλά όχι ο Αρμενικός Λαός. Αυτό που συνέβη τότε ήταν, ειδικά για μένα προσωπικά, ένα ανατριχιαστικό και συγκινητικό μάθημα ζωής.
Κανένα κύμα προσφύγων. Ξεριζώθηκαν κατά χιλιάδες στο Αρτσάχ, αλλά καραβιές από την Αρμενία δεν ήρθαν.
Ούτε ένας!
Ένα ατέλειωτο κομβόι αυτοκινήτων όδευε με κατεύθυνση προς το μέτωπο, μία ανεπανάληπτη ανταπόκριση εθελοντών της αρμενικής διασποράς, μια πανστρατιά με άνδρες όλων των ηλικιών, με γυναίκες που δήλωναν παρούσες και στήνονταν στις ουρές για να πολεμήσουν. Ένα πανηγύρι, όπου οι νέοι έφευγαν για το μέτωπο με χειροκροτήματα, με τις ευχές των γονιών τους, με δάκρυα συγκίνησης και χαράς, με τραγούδια και χορούς.
Στον πόλεμο που χάθηκε, καίγανε τα σπίτια και το βιός τους για να μην πέσουν στα χέρια των μιαρών εισβολέων, άνοιγαν τους τάφους κι έπαιρναν τα οστά των δικών τους ανθρώπων, σκότωναν τα ζωντανά κι έκαιγαν τα σπαρτά.
Στο ίδιο έργο θεατές. Εδώ και δεκαετίες, εδώ και αιώνες, όπως και τότε, έτσι και τώρα.
Ο πόλεμος αυτός απέδειξε την τεράστια σημασία της τεχνολογίας σήμερα στο σύγχρονο πεδίο των μαχών. Έχασαν γιατί δεν είχαν drones και spike.
Ας γίνει μάθημα και σ’εμάς. Η ασφάλεια της χώρας είναι ζήτημα σοβαρής πολιτικής. Ακόμα συζητάμε για το ποια θα είναι η νέα φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού. Ακόμη να αποφασίσουν, αυτοί που πληρώνονται για να αποφασίζουν. Εύχομαι να διαψευστώ αλλά θα κωλυσιεργούν όσο χρειαστεί μέχρι η γνωμοδότηση του ανώτατου συμβουλίου του ΠΝ να αλλάξει υπέρ της αμερικάνικης πρότασης. Αν είχε συμβεί αυτό, θα είχαν ήδη πέσει οι υπογραφές.
Η Αρμενία είναι δεμένη χειροπόδαρα, ούτε μπρος ούτε πίσω. Γυρνάει γύρω της να δει και βλέπει, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία, Γεωργία κι αν βγει λίγο παραπέρα θα πέσει πάνω στην Τσετσενία. Προσπαθεί να ανοίξει τους αγκώνους, να πάρει αέρα, αλλά η γεωγραφία είναι αμείλικτη.
Ένας περήφανος Λαός που δεν κατάφερε να πάρει ανάσα. Αιώνες κάτω από τον οθωμανικό ζυγό, δεκαετίες κάτω από την σοβιετική μπότα, ένα σκιώδες προτεκτοράτο της Ρωσίας, προσπαθεί να βρει τον βηματισμό του και να καταλάβει πού βρίσκεται.
Αν δεν διδαχτούμε από τα λάθη μας και τα λάθη των άλλων, θα είμαστε καταδικασμένοι να υποστούμε την ίδια ιστορία.
Στο τέλος θα είμαστε πάντα μόνοι μας. Αυτό είναι το πραγματικό δεδομένο.
Αν όμως μείνουμε μόνοι μας χωρίς εθνική ανεξαρτησία και ακηδεμόνευτη εξωτερική και αμυντική πολιτική, τότε αυτό που θα εισπράξουμε στο τέλος θα είναι η ταπεινωτική γεωγραφική και εθνική συρρίκνωση και μάλιστα… μετά ευχαριστηρίων.
Δεν ξέρω πόσο σας καθησυχάζει η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα… εμένα καθόλου.
Επιμύθιο: «Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα ή καταστάσεις είναι συμπτωματική και ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα». Αυτά βέβαια… στον κινηματογράφο.
Στην νέα κυβέρνηση της Αρμενίας, εύχομαι με όλη την δύναμη της ψυχής μου
καλή επιτυχία.
Ανδρέας Τσιφτσιάν
Οικονομολόγος
