Τόμος Β΄
Αποστόλου Ι. Παπαδημητρίου
Χορηγία Φιλοπάτριδων Γρεβενιωτών
Γρεβενά 2014, σελ. 459
Ο Απόστολος Παπαδημητρίου, ο συγγραφέας του βιβλίου: «Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών», που παρουσιάζω στο σημείωμα αυτό, είναι ηλεκτρολόγος -μηχανολόγος μηχανικός του Ε.Μ.Π. Για μια τριακονταετία ( από το 1974) εργαζόταν στη ΔΕΗ και για πολλά χρόνια κατείχε τη θέση του Διευθυντή στο κατάστημα της Κοζάνης. Για πολλά πάλι χρόνια ήταν Γενικός Γραμματέας του Συλλόγου Πολυτέκνων Κοζάνης και Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Κοζάνης. Σε τοπικό κανάλι παρουσιάζει την εκπομπή: ΜΑΡΤΥΡΙΑ». Σήμερα είναι συνταξιούχος.
Το βιβλίο αυτό δεν είναι το πρώτο που γράφει ο συγγραφέας. Στο ενεργητικό του έχει άλλα τέσσερα, που κυκλοφορούν στη βιβλιαγορά με τους τίτλους : «Επιστήμη, υλισμός και πίστη-Τόμος Α΄» (1984), «Επιστήμη, υλισμός και πίστη- Τόμος Β΄» (1990), «Ο κόσμος του λογικού όντος» (1999), «Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών-Τόμος Α΄» (2002). Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί, κατά καιρούς, σε περιοδικά κι εφημερίδες.
Οι «Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών», το νέο αυτό βιβλίο του Απόστολου Παπαδημητρίου, όπως καταλαβαίνει και ο αναγνώστης, είναι συνέχεια ενός άλλου, που κυκλοφόρησε το 2002, με τον ίδιο τίτλο. Όπως εκείνο, έτσι και τούτο είναι ιστορική μελέτη, που δίνει συνθετική την εικόνα της ιστορίας των Γρεβενών, με μαρτυρίες, τεκμηριωμένους σχολιασμούς κι άλλα ντοκουμέντα (φωτογραφίες, έγγραφα, ενθυμήσεις κλπ.).
Η περίοδος που εξετάζεται αναφέρεται, ειδικότερα: α) στον Ξεσηκωμό του Γένους, πριν και κατά την Επανάσταση του 1821, στην περιοχή των Γρεβενών (ανταρσία Αλή-πασά , Ζιακαίοι, δράση Αλβανών κλπ.), β)στην εκκλησιαστική και κοινωνική ζωή κατά την περίοδο 1821-1850 ( εξισλαμισμοί, νεομάρτυρες, ληστές κλπ.), γ) στην επαναστατική δράση 1853-1882( επαναστάσεις 1854 και 1878, μάχες: Φιλλουριάς., Καλαμπάκας και Σπηλαίου, μέτωπο Ηπείρου κλπ.), δ) στα εκκλησιαστικά κατά το Β΄ μισό του 19ου αιώνα και κατά τις αρχές του 20ου( Μητροπολίτες, ιερείς, ναοί, μοναστήρια κλπ.), ε) στην εκπαίδευση κατά το Β΄ μισό του 19ου αιώνα και κατά τις αρχές του 20ου(σχολεία, δάσκαλοι κλπ.), στ) στην κοινωνική ζωή κατά το Β΄ μισό του 19ου αιώνα και κατά τις αρχές του 20ου (πληθυσμός, οικισμοί, δημόσια έργα, υπηρεσίες, ήθη κι έθιμα, αδελφότητες, μετανάστευση κλπ.).
Το βιβλίο αντλεί το υλικό του, από πολλές πηγές. Στοιχεία πολύτιμα που μέχρι χτες ήταν ξεχασμένα σ’ απίθανες γωνιές βιβλιοθηκών κι αρχείων, έρχονται στο φως, για να τα μαθαίνουν και οι νεότεροι. Και πρέπει να τα μαθαίνουν, γιατί μόνο έτσι θα ξέρουν ποιοι είναι και πού είναι ο δρόμος τους να πάνε. Κι από τα στοιχεία αυτά ο συγγραφέας κρατάει μόνο τα «χρειώδη», δηλαδή ό,τι είναι καίριο και σημαντικό, ακολουθώντας στην ταξινόμησή του τη λεγόμενη συγκριτική μέθοδο, που πάει να πει πως αλλού χρησιμοποιεί την αφήγηση αλλού την περιγραφή κι αλλού την ανάλυση ή την ερμηνεία, χωρίς, ωστόσο, να παραλείπει να βάζει, όπου χρειάζεται, συμμέτοχες κι αυτές τις ίδιες τις πηγές.
Αυτό είναι το βιβλίο. Πρόκειται για μια πολύ καλή πηγή στην κατεύθυνση που κινείται. Κερδισμένη η τοπική ιστορία. Κι ευτυχώς που υπάρχουν οι πηγές αυτές…Ευτυχώς, γιατί αυτά τα μικρά αρχεία εθνικής μνήμης κι αυτογνωσίας, είναι που εμπλουτίζουν τη Γενική Ιστορία, ακριβώς, όπως οι παραπόταμοι το μεγάλο ποτάμι. Αποδέκτες του: οι απανταχού Γρεβενιώτες, οι ιστορικοί, οι ειδικοί και όχι μόνο…
Ντάγκας Ευάγγελος
Σχολικός Σύμβουλος ε.τ.
ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ
ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ
Πρεσβυτέρας Αφροδίτης π΄΄ Χρ. Μανάδη
Αρχιμ. Νικηφόρου π΄΄ Χρ. Μανάδη
Έκδοση Ιεράς Μονής Αγίου Κοσμά Αιτωλού
Αρδάσσης-Κρυόβρυσης
Πτολεμαϊδα 2013, σελ. 399
Μετά το βιβλίο του δασκάλου Λαμπρέτσα Ηλία, το «ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟ», που είδε το φως της δημοσιότητας, το έτος 2000, ένα νέο βιβλίο, για το χωριό αυτό, κυκλοφόρησε τα Χριστούγεννα του 2013. Είναι το βιβλίο: «ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ», που έγραψαν ο Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος π΄΄ Χρ. Μανάδης και η μητέρα του, πρεσβυτέρα Αφροδίτη π΄΄ Χρ. Μανάδη.
Το βιβλίο, από τον τίτλο του, φανερώνει το περιεχόμενό του. Το «ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ» δείχνει το «πού», δηλαδή τον τόπο, εδώ, το χωριό Μικρόβαλτο, ενώ το «ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ», το «τι», δηλαδή ποιο είναι το χωριό αυτό, σαν ιστορία, πολιτισμό ή παράδοση. Άλλωστε, το «περιλειπόμενα», σύμφωνα με τα Λεξικά, αυτό, ακριβώς, σημαίνει, δηλαδή κάτι που απομένει ή επιζεί, το υπόλοιπο ή το κατάλοιπο.
Το βιβλίο ανήκει σ’ αυτά που ονομάζουμε «μελέτες». Ειδικότερα είναι ιστορική και λαογραφική μελέτη. Το υλικό που κομίζει καλύπτει μια σειρά από θέματα, που σχετίζονται με το Μικρόβαλτο, όπως είναι η κοινωνική οργάνωση, οι ασχολίες των κατοίκων, τα εκλογικά, τα «μπρατίμια», η εκπαίδευση, τα εκκλησιαστικά, η Αστυνομία, το Σπίτι του Παιδιού, η Κοινότητα, τα ήθη και τα έθιμα, τα παιχνίδια, η λαϊκή ιατρική, το νοικοκυριό, οι παροιμίες, τα παραμύθια κλπ.
Από το υλικό αυτό δε λείπουν και οι φωτογραφίες, που το υποβαστάζουν και κάνουν το βιβλίο να είναι μαζί κι ένα μικρό λεύκωμα. Και τι φωτογραφίες; Απ’ αυτές που δε στοχεύουν στον εντυπωσιασμό, αλλά κατευθείαν στο αίσθημα και το συναίσθημα, που τις δένουν με τα πρόσωπα και τα γεγονότα που εικονίζονται σ’ αυτές. Παραπίσω δεν πάνε και τα ντοκουμέντα (έγγραφα, πίνακες, κατάλογοι, ενθυμήσεις, μαρτυρίες κλπ.), με την αξία του και τη σημασία του το καθένα, που περνούν μπροστά σου, σαν σε ταινία, για να σου δείχνουν το μονοπάτι που βγάζει κατά τη ρίζα σου. Και πρέπει να γυρίζει ο άνθρωπος πίσω, στα περασμένα, αν θέλει να πάει μπροστά. Γιατί χωρίς μνήμη, το παρόν είναι τυφλό και το μέλλον αβέβαιο. Κι αυτή τη μνήμη το βιβλίο δεν την αφήνει να χαθεί, για να περάσει και στους νεότερους, για να μπορούν να λένε οι Μικροβαλτινοί με καμάρι, πως έχουν χωριό, καταγωγή και πατρίδα.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι το βιβλίο σώζει από τη λήθη μοναδικές στιγμές ζωής, που ο χρόνος άφησε πίσω του. Και τις σώζει, για να μη χαθούν, σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Κι είναι σημαντικό αυτό, γιατί όταν ξέρεις από πού κρατάς, ξέρεις και πού είναι ο δρόμος να πας. Και τις φυλάγει και τις κρατεί τις παραδόσεις του ο Έλληνας. Και δεν είναι μόνο, γιατί είναι δικές του, κληρονομιά, πάππου προς πάππο, αλλά και γιατί ξεχωρίζουν από άλλες, σε ομορφιά, γνησιότητα και αλήθεια. Θέλω να πω ότι το παλιό εθιμικό στοιχείο της τοπικής ζωής, το σέβονται οι συγγραφείς και το παραθέτουν, όπως είναι, ανέγγιχτο. Και το βλέπεις αυτό να είναι διάχυτο στο βιβλίο και το βιώνεις, σαν να μετέχεις και ο ίδιος στα δρώμενα.
Κι αποδεικνύονται καλοί αφηγητές οι συγγραφείς. Οι ιστορίες τους έχουν μια απλότητα και μια ζεστασιά, που τις χαίρεσαι, όπως τις χάρηκαν, -πιστεύω-, και οι ίδιοι, όταν τις έγραφαν. Οι ιστορίες αυτές είναι γραμμένες στην ιδιωματική γλώσσα της παλαιότερης εποχής στο Μικρόβαλτο. Κι όλοι ξέρουμε πόσο βοηθάει η τοπική λαλιά στη δημιουργία ατμόσφαιρας, αφού μέσα στην τοπική φράση, η παλιά λέξη παίρνει φυσικότερη θέση, κάνοντας το κείμενο ζωντανό, σαν την ομιλία, με ό,τι σημαίνει αυτό: τεχνική, μουσική, νόημα.
Αυτό είναι το βιβλίο, ένα ζωντανό αρχείο της εποχής και του τόπου που αναφέρεται. Αποδέκτες του: οι Μικροβαλτινοί, όπου κι αν ζουν, στο χωριό ή μακριά απ’ αυτό, οι ιστορικοί, οι λαογράφοι, οι άλλοι ειδικοί, αλλά και ο καθένας μας…Όλοι κάτι θα βρούμε, κάτι θα θυμηθούμε, κάτι θα μάθουμε για την ιστορία του Μικρόβαλτου, τις ομορφιές του και τους ανθρώπους του… Σίγουρα…
Ντάγκας Ευάγγελος
Σχολικός Σύμβουλος ε.τ.
