Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, Καθηγήτρια MBA

Η νεότητα τέρπει ωστόσο το γήρας είναι η πραγματικότητα και είναι γεγονός ότι η Ελλάδα γηράσκει. Το 2015, ο πληθυσμός στην Ελλάδα που ήταν μεγαλύτερος των 60 ετών ανέρχονταν σε 27% και προβλέπεται να φθάσει το 33,2% το 2030 και το 40,8% το 2050, σύμφωνα με στοιχεία του Global AgeWatch Index 2015 (πιθανόν αυτά τα ποσοστά να μην συμπεριλαμβάνουν τους μετανάστες).

Το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού δεν είναι όμως αποκλειστικό προνόμιο της Ελλάδας αλλά όλου του πλανήτη.

Ιδιαίτερα ανησυχητικό όμως είναι αυτό που βιώνουν οι ηλικιωμένοι στην Ελλάδα. Η Ελλάδα χτυπημένη από την οικονομική κρίση, μειώνει διαρκώς τις συντάξεις ενώ το κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που οι ηλικιωμένοι είναι το τμήμα του πληθυσμού που τη χρειάζεται περισσότερο, αυξάνεται διαρκώς, οι κοινωνικές υπηρεσίες ήταν πάντα σχεδόν ανύπαρκτες ειδικότερα εάν συγκριθούν με αυτές των Σκανδιναβικών χωρών γιατί το κράτος μεταβίβαζε τις υπηρεσίες αυτές στην οικογένεια του ηλικιωμένου δηλαδή τα παιδιά αναλάμβαναν τη φροντίδα των γονέων ελλείψει δομών. Αυτά όμως πλέον καταρρέουν με την κρίση γιατί τα παιδιά πλέον δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να συντηρούν και τους γονείς.

Επιπλέον, λόγω της κρίσης, ο βαθμός ανεργίας στην ηλικία 50-62 ετών είναι ιδιαίτερα υψηλός. Στην Ελλάδα μόνο το 35% των ηλικιωμένων εργάζονται σε σύγκριση με τη Νορβηγία όπου το 70% των ανθρώπων ηλικίας 55-64 χρονών εργάζονται.

Η Ελλάδα επίσης καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις όσον αφορά την εκπαιδευτική εξέλιξη των ηλικιωμένων.

Σημασία όμως δεν έχει μόνο το ποσοστό των ηλικιωμένων σε έναν πληθυσμό αλλά και η ποιότητα ζωής που μπορεί να απολαμβάνει. Η Ιαπωνία που είναι κι αυτή μία άκρως ηλικιωμένη χώρα έχει και το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής για τους ηλικιωμένου όπου οι άνθρωποι ηλικίας 60 ετών προβλέπεται να ζήσουν άλλα 26 χρόνια ενώ στο Αφγανιστάν τα άτομα της ίδιας ηλικίας προβλέπεται να ζήσουν μόνο άλλα 16 χρόνια.

Η επιτυχία της Ιαπωνίας οφείλεται στο γεγονός ότι ήδη από τη δεκαετία του 1960, η χώρα έχει εφαρμόσει σύστημα συνταξιοδότησης και  ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους, ένα σύστημα αναδιανομής του πλούτου και προοδευτικής φορολογίας αλλά και χαμηλούς βαθμούς ανεργίας. 

Το χάσμα  της φτώχειας μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών όσον αφορά και τους ηλικιωμένους διευρύνεται συνεχώς. Ενδιαφέρον όμως είναι και το χάσμα μεταξύ δύο ηλικιακών ομάδων αυτών που είναι 66-75 ετών όπου το ποσοστό φτώχειας ανέρχεται σε 10% ενώ αντίστοιχα για τους άνω των 76 ετών ανέρχεται σε 13%. Όσο πιο ηλικιωμένος είναι κάποιος, λοιπόν, τόσο τιμωρείται με χειρότερη ποιότητα ζωής.

Εντυπωσιακό είναι ότι το χάσμα αυτό είναι ιδιαίτερα διευρυμένο σε δύο πολύ ανεπτυγμένες χώρες όπως είναι η Ελβετία και οι ΗΠΑ όπου διαπιστώνεται ότι η οικονομική τους ευμάρεια δεν είναι για όλους και σίγουρα όχι για τους ηλικιωμένους. Επιπλέον στις ΗΠΑ, το 13,4% των ενηλίκων  ηλικίας 50-64 χρόνων δεν είναι ασφαλισμένοι και η έλλειψη ασφάλειας εμποδίζει τη λήψη οικονομικών ιατρικών υπηρεσιών.

Είναι προφανές ότι στην Ελλάδα, τα νεοφιλελεύθερα μέτρα που επιβάλλει το ΔΝΤ και η ΕΕ έχουν ως στόχο τους ηλικιωμένους (οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι σε χειρότερη κατάσταση από τους άντρες) οι οποίοι θεωρούνται γηραιά άλογα που πρέπει να εξοντωθούν. Ποια είναι η διαφορά αυτής της αντίληψης για την οικονομία και την κοινωνία από τον φασισμό που όπως περιγράφει ο καθηγητής Ηλίας Θερμός (2013: 92) στο βιβλίο του «η Γερμανική ηγεμονία»  στηρίζεται στην αρχή ότι «η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων είναι ανέφικτη και ανεπιθύμητη γιατί υπονομεύει τη δυνατότητα των ισχυρών να επιβιώσουν και προστατεύει τους ανίσχυρους, που πρέπει να πεθάνουν».;