uowm.gr
Η περιοχή του Βοΐου αποτελούσε κάποτε τμήμα του πυθμένα της αρχαιότερης θάλασσας, της Τηθύος. Η διαδικασία μεταβολής του πυθμένα μιας αρχαίας θάλασσας στο σημερινό τοπίο διήρκησε δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. Η υποχώρηση της Τηθύς θάλασσας περίπου πριν 20 εκ. χρόνια άφησε πίσω μια επίπεδη επιφάνεια άμμου. Εν καιρό, οι εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι άμμου που κάλυπταν την περιοχή παρασύρθηκαν από τα ρέματα, αποκαλύπτοντας μια τεράστια πέτρινη επιφάνεια ψαμμίτη. Με την πάροδο του χρόνου, η σύγκρουση των τεκτονικών πλακών της Αφρικής και της Ευρασίας ανύψωσαν την περιοχή, δημιουργώντας τα σημερινά βουνά. Όλοι οι ψαμμίτες δεν παρουσιάζουν την ίδια αντοχή που χρειάζεται για το χτίσιμο, αλλά ο ψαμμίτης του Δυτικού Βοΐου έχει μεγάλη ανθεκτικότητα, εξαιτίας της περιεκτικότητάς του σε χαλαζία, ένα από τα πιο ανθεκτικά ορυκτά στη Γη. Η ιδιαιτερότητα της περιοχής είναι, ότι δεν βρίσκονταν σε μεγάλα βάθη, αλλά κοντά στην ακτή, όπου ήταν φυσικό να αποτίθενται περισσότερα φερτά υλικά από τη γύρω αρχαία στεριά και υπολείμματα πολλών χερσαίων και θαλάσσιων οργανισμών. Η μακροχρόνια συμπίεσή τους από όλο και πιο νέα υλικά που κάθονταν από πάνω οδήγησε στη μορφή των σημερινών ιζηματογενών πετρωμάτων. Η έντονη παρουσία ασβεστόλιθου στα επίσης ιζηματογενή Όντρια είχε ως αποτέλεσμα τη γεωλογική διαφορά τους από το υπόλοιπο Δυτικό Βόιο, τη δημιουργία περισσότερο σκληρών πετρωμάτων, έντονου αναγλύφου και την εμφάνιση σπηλαίων και καταβόθρων.
Ολόκληρη η παραπάνω γεωλογική διαδικασία είχε ως αποτέλεσμα την παρουσία σπάνιων απολιθωμάτων σε πολλές περιοχές με πιο χαρακτηριστική τη ζώνη Σκαλοχωρίου – Νόστιμου – Ασπροκκλησιάς, όπου έχει δημιουργηθεί Μουσείο και Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους, μιας και αυτή η περιοχή πιθανό βρίσκονταν ακριβώς επάνω στην ακτή. Κοχύλια και απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών απαντώνται διάσπαρτα σε πολλές θέσεις, όπως στο Καραούλι του Βυθού.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του Βοΐου όρους είναι το πλήθος των κορυφών του, το χαρακτηριστικό γκρίζο χρώμα και το ιδιαίτερο σχήμα των βράχων τους, κάτι που οφείλεται στους μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Ο τρόπος που ανυψώθηκε οδήγησε τη διάταξη των πετρωμάτων του να είναι από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά, με αποτέλεσμα οι νοτιοδυτικές πλαγιές να είναι ιδιαίτερα απόκρημνες, ενώ οι βορειοανατολικές περισσότερο ομαλές. Έτσι το βουνό μοιάζει να έχει μέτωπο προς το Νότο και τη Δύση και γυρισμένη την πλάτη του προς το Βορρά και την Ανατολή. Οι ομαλότερες και πιο δασωμένες Ανατολικές πλαγιές ευνόησαν την κατοίκηση και τη δημιουργία των σημερινών κατάσπαρτων οικισμών. Οι πολλές φτέρες που υπάρχουν στα δάση αυτής της περιοχής αποτελούν τα υπολείμματα ενός μεγάλου αρχαίου δάσους, που κάλυπτε κάποτε ολόκληρο το Βόιο.
Οι βράχοι του βουνού πιθανό οφείλουν την ιδιαιτερότητα της μορφής τους και σε πιο πρόσφατα γεωλογικά φαινόμενα. Κάποιος από τους παγετώνες, οι οποίοι έκαναν διαδοχικά την εμφάνισή τους στην Ευρώπη πριν μερικές χιλιάδες χρόνια, ενδέχεται να έφτασε μέχρι και τη Βόρεια Πίνδο, να σμίλεψε έντονα τις πλαγιές του βουνού και να άφησε τις σημερινές οριζόντιες ρυτιδώσεις και τα εξογκώματα των βράχων, σκάβοντας περισσότερο τις κοιλάδες.
Αξιόλογο φαινόμενο αποτελούν επίσης οι κρύες ιαματικές πηγές του ρέματος Καψάλια, στη θέση Μπάνια του Πενταλόφου, με εξαιρετικά ευεργετικές ιδιότητες, καθώς και το γεωθερμικό πεδίο που εμφανίζεται στη Νεάπολη.
