ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ : Η ΤΑΠΗΤΟΥΡΓΙΑ & ΟΙ ΔΥΟ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΙΕΡΩΣΑΝ ΤΗΝ ΥΦΑΝΣΗ ΧΑΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ. (Όταν ξεκίνησαν το 1880 είχαν να αντιμετωπίσουν τους Οθωμανούς κληρικούς που απαγόρευαν στα νέα κορίτσια να υφαίνουν χαλιά γιατί λέει ήταν αμαρτία). Σταυρού Π. Καπλάνογλου Σπάρταλη εκ πατρός

Αν αναζητήσει κάποιος στις εγκυκλοπαίδειες τον ορισμό του όρου Ταπητουργία θα δει να γράφει :
<< Η Ταπητουργία αποτελεί ιδιαίτερο κλάδο της υφαντουργίας από επίπεδο οικοτεχνίας και βιοτεχνίας μέχρι και σύγχρονης βιομηχανίας. Αντικείμενο του κλάδου αυτού είναι η κατασκευή – ύφανση ταπήτων (κοινώς χαλιών) τόσο για επιστρώσεις δαπέδων όσο και για κάλυψη τοίχων για διακοσμητικούς ή ηχομονωτικούς λόγους. Η κατασκευή χαλιών με πέλος για επιδάφια στρώση αναπτύχθηκε από την αρχαιότητα.
Οι Αρχαίοι Έλληνες καθώς και άλλοι λαοί της Μεσογείου θεωρούσαν τους τάπητες ως είδος εξαιρετικής πολυτέλειας. Η δε Μίλητος υπήρξε για αρκετούς αιώνες το σημαντικότερο κέντρο ταπητουργίας της αρχαιότητας.
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους ελάχιστη ήταν η χρήση ταπήτων.
Η τέχνη αυτή διαδόθηκε στη Δύση από τους Σταυροφόρους.
Από τότε άρχισε και η διάκριση μεταξύ των ταπήτων και των υφαντών πετασμάτων καλούμενα ταπισερί. >> ( “Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica” τομ. 56ος, σελ.353. )
Η γέννηση της ταπητουργίας και ο τόπος καταγωγής του χαλιού, χάνεται στα βάθη των αιώνων .Υπάρχουν πολλές γραπτές μαρτυρίες από τον Ξενοφώντα και τον Όμηρο που εξυμνούν τα φημισμένα χαλιά της Αιγύπτου και της Φοινίκης.
Η τέχνη της κατασκευής χαλιών ενδεχόμενα να αναπτύχθηκε στην Κεντρική Ασία .
Οι νομάδες και οι κτηνοτρόφοι πιθανότατα είναι οι πρώτοι που δημιούργησαν και ύφαναν τα πρώτα χαλιά-κιλίμια μιας και αυτοί είχαν την πρώτη ύλη από τα κοπάδια αιγοπροβάτων τους..
Η ανάγκη να προστατευτούν από το κρύο όπως και την σκόνη που αιωρούνταν από την κίνηση τους μέσα στην σκηνή τους υποχρέωσε να ψάξουν ,να βρουν μια λύση όπου αυτή εκφράστηκε τελικά με την κατασκευή και δημιουργία του χαλιού, αντικαθιστώντας έτσι της επιδαπέδιες προβιές.
Αρκετοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι από τους Κινέζους και τους Ινδούς ήρθε η τέχνη του χαλιού στους Βαβυλώνιους και τους Πέρσες και από εκεί μεταφέρθηκε στη Μικρά Ασία.
Το 1947 ανακαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο Ρουτένκο το αρχαιότερο γνωστό χαλί ,το Παζυράκ σε ανασκαφές σε τάφο στην Σιβηρία , κατασκευασμένο προ 2,500 ετών
Είναι ολόμαλλο, οι διαστάσεις του είναι 200×183 εκ. και η πυκνότητά του είναι περίπου 360.000 κόμπους ανά τετραγωνικό μέτρο. Πιθανόν, κατασκευάστηκε στην Αρμενία και λόγω του μεγάλου στρώματος πάγου που ήταν καλυμμένο, διατηρήθηκε σε πολύ καλή κατάσταση.
Το χαλί εκθέτεται στο Μουσείο Ερμιτάζ, στην Αγία Πετρούπολη.
– Η αναφορά στα χαλιά πριν 2500 χρόνια στην Ελλάδα
Μια από τις πρώτες αναφορές στην Ελλάδα όσων αφορά την ύπαρξη χαλιών γίνεται στην τραγωδία του Αισχύλου «Αγαμέμνων», όπου για να τιμήσει η Κλυταιμνήστρα τον σύζυγο της, νικητή της Τροίας του έστρωσε χαλιά ,αυτός δίστασε να πατήσει πάνω στα χαλιά λέγοντας ότι αυτά (χαλιά) είναι προορισμένα για θεούς και όχι βασιλείς.
<<Δούλες τι στέκεσθε; πόχω το χρέος προστάξει να στρώσετε χαλιά στου δρόμου του τη στράτα; ευθύς ας γίνει πορφυρόστρωτος ο δρόμος κι ας τον φέρει στανέλπιστα παλάτια η Δίκη!>>
Ο Αγαμέμνονας αν και γνωρίζει ότι η πράξη αυτή αποτελεί ύβρη για του θεούς, πείθεται από την Κλυταιμνήστρα να βαδίσει πάνω στο πορφυρό χαλί, αγνοώντας ότι οδηγείται στο θάνατο
Το κόκκινο χαλί χρησιμοποιείται για να υποδεχτεί προσωπικότητες που θεωρούνται σημαντικές σε επίσημες τελετές , συμβολίζει τη δύναμη και τον πλούτο και η τοποθέτηση του παραπέμπει σε μεγαλοπρεπή υποδοχή.
Προφανώς από εκείνη την εποχή η χρήση των χαλιών και μάλιστα των πορφυρών έδειχνε ην μεγάλη τους αξία ,πάνω στα οποία μόνον οι θεοί μπορούσαν να βαδίσουν ,το πέρασμα ανθρώπων ακόμη με βασιλικούς τίτλους σήμαινε θάνατο μια και ήταν ύβρη στους θεούς
Στα βυζαντινά χρόνια πέρασε στα χέρια τα Ελληνικά, σύμφωνα με μαρτυρία του Μαροκινού ταξιδευτή Ibn Battuta, που το 1333 περιηγήθηκε στη Μικρά Ασία και κάνει λόγο για σπίτια στρωμένα με “καλούς Ελληνικούς τάπητες”.
Από τότε η τέχνη παρέμεινε στα ελληνικά χέρια μέχρι την Καταστροφή του 1922.
–Τα προϊόντα της Σπάρτας που την έκαναν διάσημη.
Την εποχή της παρουσίας των Ελλήνων για δυο προϊόντα ήταν διάσημη η πόλη της Σπάρτης το Ροδέλαιο και τα Χαλιά .
Μάλιστα η ζήτηση στην Ευρώπη ήταν μεγάλη και ιδιαίτερα για τα χαλιά τύπου ΄΄Σπάρτα΄΄ που ήταν χαλιά για όλο τον κόσμο ,μια και η τιμή τους ήταν προσιτή σε μεγάλη μάζα του κόσμου λόγω της τιμής του χωρίς να υπολείπονται σε ομορφιά, με ευχάριστα θέματα .
Στα 1860, έπειτα από μακρόχρονη σιωπή οι Έλληνες της Mικρασίας πρωτοστατούν κάτω από την παγκόσμια ζήτηση στην ανασυγκρότηση της ταπητουργίας.
Είναι η εποχή που έρχεται στο προσκήνιο η Σπάρτη (Σπάρτα) της Πισιδίας ως ταπητουργικό κέντρο μαζί με την Kαισάρεια και την Σεβάστεια που τα τυποποιημένα πια χαλιά τους παίρνουν τη θέση των παλαιότερων περίφημων χαλιών «Γκιόρντες», «Kούλα», «Mέγκρη» (Mάκρη), «Λαντίκ» (Λαοδικεία), «Oυσάκ» και «Περγκάμ» (Πέργαμος).
Eνα απέραντο εργαστήρι χαλιού γίνεται η Σπάρτη.
Η εξέλιξη της ταπητουργικής παραγωγής στη Σπάρτη (Ισπάρτα) της Πισιδίας ήταν ένα επίτευγμα του τέλους του 19ου αιώνα και οφειλόταν κυρίως στην εμπορική και επιχειρηματική δεινότητα των Ελληνορθοδόξων κατοίκων της Σπάρτης, κάποιοι από τους οποίους είχαν την ευκαιρία να σπουδάσουν στη Σμύρνη και σε άλλα κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και της Ευρώπης και να έρθουν σε επαφή με τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και με το εμπορικό κλίμα της εποχής .
ΟΙ ΔΥΟ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΙΕΡΩΣΑΝ ΤΗΝ ΥΦΑΝΣΗ ΧΑΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ.
ΠΙΑ ΗΤΑΝ Η ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΚΙΟΥΡΤΣΟΓΛΟΥ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΠΡΩΤΗ
Ποιο ήταν το πρόσωπο κλειδί για την καθιέρωση της ταπητουργίας στην Σπάρτη .
Σύμφωνα με την παράδοση των Ελληνορθοδόξων, ο πρώτος τάπητας στη Σπάρτη φέρεται να υφάνθηκε από την Κατίνα Στύλογλου, σε σχέδιο του αδελφού της, Ιορδάνη Στύλογλου, στα τέλη της δεκαετίας του 1880.
Όμως η πραγματικότητα είναι ότι πρωτοπόρος σε αυτή την προσπάθεια ήταν μια πανέξυπνη και πλούσια γυναίκα Ελληνίδα και αυτή , η Πολυτίμη Κιουρτσόγλου (Κιουρτσού ) κατά τους Τούρκους η οποία σε μια εποχή που οι γυναίκες θεωρούνταν πρόσωπα δεύτερης κατηγορίας και η ζωή τους εξαρτάτο από τις αποφάσεις των ανδρών και πριν ακόμη εμφανισθεί το Φεμινιστικό κίνημα με την δραστηριότητα ανάγκασε ένα Οθωμανικό κράτος όπως ήταν η τότε Τουρκία να συρθεί πίσω από τις επιχειρηματικές της κινήσεις και να την βραβεύσει κατ΄ επανάληψη.
Από ότι φαίνεται η Κατίνα Στύλογλου που θεωρείται κατά την παράδοση ότι ήταν το πρόσωπο που συνέβαλε ουσιαστικά για την εμφάνιση και εξέλιξη της Ταπητουργίας στην Σπάρτη κάποια στιγμή συνεργάσθηκε με την Πολιτύμη Κιουρτσόγλου , και θα μάθει από αυτή την τέχνη της υφαντικής
Η Κατίνα Στύλογλου ήταν σύζυγος του γιατρού Πρόδρομου Γρηγοριάδη από την Καισάρεια, περιοχή με μεγάλη ταπητουργική παράδοση.
Η γενική τάση της εποχής για οργανωμένη παραγωγή και για μια συνεργασία Μουσουλμανικού και Χριστιανικού στοιχείου συνέβαλε ώστε η κοινή προσπάθεια να έχει αίσιο αποτέλεσμα για την οικονομία της περιοχής.
— Πολύτιμη Κιουρτσόγλου (Kürkcü Politimi )
Η Σπάρτα ήταν 20 χρόνια η πρωταθλήτρια των εξαγωγών χαλιών στις Ευρωπαϊκές πόλεις Την επιτυχία αναμφισβήτητα στην δραστηριότητα της Πολιτύμης
Με την επιχειρηματικότητα της κατόρθωσε να είναι η πιο πολύτιμη φορολογούμενη του νομού της Σπάρτης.
Μάλιστα η εφορία της απένειμε κάθε χρόνο για 7 χρόνια μετάλλιο για τον λόγο αυτό
Όταν ξεκίνησε το 1880 είχε να αντιμετωπίσει τους Οθωμανούς κληρικούς που απαγόρευαν στα νέα κορίτσια να υφαίνουν χαλιά γιατί λέει ήταν αμαρτία.
Αγωνίστηκε και κατόρθωσε για να πετύχει τον σκοπό της (μέχρι και επιστολή έστειλε στον σουλτάνο)
Αρχικά οργανώνει και δημιουργεί οικιακά εργαστήρια χαλιών σε Ελληνικά Μουσουλμανικά και Αρμενικά σπίτια στο κέντρο και τις συνοικίες της Σπάρτης, και του Ουλούμπουρλου.
Αφού δεν μπορούσε να απασχολήσει γυναίκες σε βιοτεχνία, στράφηκε στην κατ’ οίκο εργασία και εκπαίδευση για να διδάξει ύφανση χαλιών σε νεαρά κορίτσια από φτωχές οικογένειες που είχαν ανάγκη.
Δημιούργησε και διένειμε στα οικιακά εργαστήρια χειρόγραφες οδηγίες για την ύφανση αλλά και δικά της σχέδιά ύφανσης σε χαρτί μιλιμετρέ, (κάτι που έγινε για πρώτη φορά στον κόσμο)
Λόγω των συχνών πολέμων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της επιστράτευσης ανδρικού πληθυσμού τα Τούρκικα νοικοκυριά που ήταν ακέφαλα είχαν πολλά οικονομικά προβλήματα
Τελικά επειδή « ανάγκας και οι θεοί πείθονται» οι δικαστές επέτρεψαν να αρθεί η απαγόρευσή αρχικά στη Σπάρτη και μετά στο Ουλουμπουρλού και να επιτραπεί στις Μουσουλμάνες να εργάζονται στην κατασκευή χαλιών μόνο στο σπίτι αλλά δεν επιτρέπουν τα κορίτσια τους να δουλεύουν στους Χριστιανούς.
Μετά από αυτά η Πολυτίμη στρέφεται σε οργανωμένα εργαστήρια και συνεργάζεται με διάφορους επιχειρηματίες.
Η ίδια κρατά για τον εαυτό της κυρίως το εμπόριο
Η Πολυτίμη Κιουρτσόγλου κατορθώνει να σπάσει και την απαγόρευση που είχαν οι Μουσουλμάνες για να εργάζονται σε βιοτεχνίες Ελλήνων
Κατ’ αρχήν πείθει μια μουσουλμάνα την Μελέκ Ανά να παρακούσει της απαγορεύσεις και να εργασθεί σε εργαστήριο της Σπάρτης.
Αυτή με την σειρά της ενθουσιάζεται από τις απολαβές και πείθει και την νύφη της την Guzide Buyukcan.
Η Guzide με
Σιγά σιγά οι μουσουλμάνες απελευθερώνονται μπρος το οικονομικό όφελος και κατακλύζουν τα εργαστήρια.
Το 1895 η Πολυτίμη Κιουρτσόγλου λαμβάνει μέρος με δικά της εκθέματα στην έκθεση χαλιών στην Προύσα.
Σε αυτήν την έκθεση, εκτίθενται δείγματα ύφανσης χαλιών και υφασμάτων που υφαίνονται στην Σπάρτα, το Ουλουβουρλού και τις γύρω περιοχές.
Εκθέτει τα χαλιά στην έκθεση με την επωνυμία , «Ispartalı Greek Kürkcü Politimi».
Για αυτή την πρωτοβουλία ο Σουλτάνος Αμπντουλχάιντ την απονέμει το εμπορικό, ηθικό επιχειρηματικό μετάλλιο.
Έτσι γίνεται η μοναδική γυναίκα που βραβεύθηκε για επιχειρηματικότητα σε όλη την διάρκεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
–Κατίνα Στίλογλου
Δέκα χρόνια πιο μπροστά η Πολυτίμη Κιουρτσόγλου ενθαρρύνει την συνεργάτιδα της Κατίνα Στίλογλου να ασχοληθεί επιχειρηματικά με την κατασκευή των χαλιών
Η Στίλογλου παίρνει οικονομική ενίσχυση από τον άνδρα της Πρόδρομο Γρηγοριάδη και στήνει την δική της βιοτεχνία.
Ο γιατρός Πρ. Γρηγοριάδης ασχολήθηκε ενεργά με την οργάνωση της ταπητουργικής παραγωγής στην πατρίδα της συζύγου του και, σε συνεργασία με τα αδέλφια της, Ιορδάνη και Δαμιανό, προχώρησαν σε τεχνολογικές καινοτομίες, στην καθετοποίηση της παραγωγής αλλά και σε εξασφάλιση της απορρόφησης των προϊόντων μέσω ενός καλά οργανωμένου εμπορικού δικτύου
Ο Ιορδάνης Στίλογλου αναλαμβάνει την σχεδίαση των νέων μοντέλων. Θεωρείται πρωτοπόρος στην ίδρυση της ταπητουργίας στη Σπάρτη Πισιδίας και ο εφευρέτης του σχεδιασμού των χαλιών σε χιλιοστομετρικό χαρτί
Οι δουλειές πάνε καλά και πολύ σύντομα δραστηριοποιείτε και στην εξαγωγή των χαλιών
.
Έτσι, τα χαλιά της Σπάρτης έφτασαν γρήγορα στην Ευρώπη όπου, εξαιτίας της σχετικά χαμηλής τους τιμής, βρήκαν άμεσα το αγοραστικό τους κοινό στην αναπτυσσόμενη μεσοαστική αλλά και στη μικροαστική τάξη.
Στην κατασκευή τους 7000 Έλληνες κάτοικοι της Σπάρτης όλοι σχεδόν ασχολούνταν με την ταπητουργία. Ούτε ένα σπίτι χωρίς αργαλειό, ούτε μια γυναίκα που να αγνοούσε την τέχνη.
ΟΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΤΑΠΗΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ
Τα χαλία Isparta κυκλοφόρησαν σε τυπική ποιότητα, γεγονός που ενίσχυσε την εμπορική τους αξία και ζήτηση
. Κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν το βαμβακερό υφάδι και η χρήση ασύμμετρων κόμπων
– ΧΑΡΤΙ ΜΙΛΙΜΕΤΡΕ
Προκειμένου να κατασκευασθεί ένα χαλί ,σχεδιαζόταν σε ένα απλό χαρτί έμπαινε το χρώμα και ο καλλιτέχνης καθοδηγούσε τις υφάντριες βάσει του σχεδίου – ζωγραφιας το χρώμα του νήματος που θα χρησιμοποιήσει, με τα χρόνια τέτοιοι πίνακες γινόταν ένα βιβλιαράκι που η χρήση του ήταν απαραίτητη για να κατασκευασθεί ένα χαλί. Και ενώ μέχρι τότε ο γέρο παππούς, βλέποντας την εικόνα , καθοδηγούσε τις γυναίκες στην εκτέλεση του σχεδίου μέσα από το παμπάλαιο βιβλιαράκι του,
ο Σπάρταλης Iορδάνης Στύλογλου έγινε ο καινοτόμος στην τέχνη του χαλιού.
«Eφεύρε την μέθοδον της χιλιοστομετρικής διαιρέσεως επί εντύπου σχεδιαγράμματος, εν όψει της οποίας η εργάτρια οδηγούμενη εξ αυτού εργάζεται επιθέτουσα τους κόμβους του νήματος συμφώνως προς τας γραμμάς του σχεδίου. Διά της μεθόδου αυτής ανεπτύχθη η κατασκευή των ταπήτων επιστημονικώς συστηματοποιηθείσα υπό τεχνικής και καλλιτεχνικής απόψεως».
Οι Σπαρταλήδες αποδέχθηκαν και ανέπτυξαν σύντομα την έμπνευση του συμπατριώτη τους Στύλογλου με αποτέλεσμα να αποκτήσουν ένα συγκριτικό αποτέλεσμα με ανταγωνιστές από άλλες πόλεις και να επιβληθούν στην αγορά.
Τα εργαστήρια κατασκευάζουν χαλιά μεγάλης ακρίβειας εξαλείφοντας την ύπαρξη σφαλμάτων. Τα παραδοσιακά σχέδια είτε τα νέα που δημιουργούσαν αποτυπωνόταν σε χαρτί μιλιμετρέ. Και ο τεχνίτης συμβουλευόταν το υφαντικό σχέδιο .
Στις οργανωμένες ταπητουργίες ο υφαντής διαβάζει το σχέδιο σαν να διαβάζει νότες στο πεντάγραμμο. Όλες οι διαδικασίες πριν, κατά την διάρκεια και μετά την ύφανση γίνονται βάση προδιαγραφών.
ΒΑΦΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
Η βαφική τέχνη, εργασία λεπτή και περίπλοκη που είχε μεγάλη σπουδαιότητα.
Στα πρώτα χρόνια ύφανσης χαλιών, η μόνη μέθοδος βαφής μαλλιού ήταν με την παρασκευή φυσικών βαφών από βρασμένα λαχανικά και ρίζες φυτών. Έχουμε ήδη αναφέρει την παραγωγή φυτικών χρωμάτων και τα φυτά από τα οποία προέρχονται .
Να επαναλάβουμε εν συντομία τα φυτα αυτά και το χρώμα που δίνουν
Το Ριζάρι ( Rubia tinctorum ) έδινε κόκκινο χρώμα το ίδιο χρώμα έδινε και τα βρασμένα κρεμμύδια
Η Καρυδιες (Juglans regia ) έδιναν το καφέ χρώμα το ίδιο χρώμα έδινε και ο φλοιός της βελανιδιάς (επιστ. Δρυς, Quercus)
Η Καρυδια επίσης έδινε το μπεζ χρώμα όπως και η φλούδα ροδιού (Punica granatum).
Η Χένα ( Lawsonia inermis ) έδινε το πορτοκαλί χρώμα το ίδιο έδινε και το ριζάρι.
Ο Κρόκος (Crocuw sativuς ) , τα αμπελόφυλλα και τα ροδιά έδινα τα κίτρινα χρώματα.
Η Ρεσέντα ( reseda odorata ) έδινε το γκριζωπό πράσινο
Το Λουλάκι ( Indigofera tinctoria) ,τα αμπελόφυλλα (Vitiς vinifera ) και η Ροδιά εδιναν διάφορες αποχρώσεις του πράσινου.
Το Λουλάκι ( Indigofera tinctoria) & η Χένα ( Lawsonia inermis ) έδιναν το μαύρο χρώμα
Αυτές οι φυσικές βαφές, παράγουν πολύ συχνά θαυμάσια ποικιλία από τόνους χρωμάτων και αποκτούν μια γλυκιά αίσθηση με το πέρασμα του χρόνου.
Κατά το στήσιμο του χαλιού στον αργαλειό, χρησιμοποιείται υφάδι και στημόνι άβαφο αλλά η μάλλινη κλωστή για τους κόμβους, βάφεται.
Σε πολύ λίγα μόνο σημεία της Ανατολής χρησιμοποιούνται πια φυσικές βαφές και δυστυχώς, σήμερα χάνεται πια αυτή η ρομαντική αλλά και δύσκολη τέχνη,
ΠΛΥΣΙΜΟ
Σύμφωνα με τους ειδικούς το τελευταίο και δραματικότερο στάδιο του χαλιού αποτελεί το πλύσιμό του με καυστική σόδα και άφθονο νερό για να δώσει λάμψη και ζωντάνια στα χρώματα και να αναδείξει τα σχέδια.
Tο ποτάμι της Σπάρτης, το περίφημο Tσάι, που διέσχιζε τις συνοικίες των Χριστιανών, ήταν ο πολύτιμος βοηθός τους στην τελειωτική εργασία, ενώ οι όχθες του γίνονταν το ι- δανικό εκθετήριο στην ακατάλυτη ευλογία του ήλιου, που ξέβαφε έντεχνα τα χρώματα, τα ημέρευε και τα εξευγένιζε.
Το χειροποίητο χαλί, πλένεται, αφού φυσικά βγει από τον αργαλειό.
Οι μέθοδοι πλυσίματος ποικίλουν. Το χαλί, μπορεί να πλυθεί σε ρυάκι και να στεγνώσει στον ήλιο αλλά μπορεί να πλυθεί και με χημικά, . Το πλύσιμο είναι αναγκαίο στο χαλί, για να γίνουν τα χρώματα από έντονα, απαλά. Το χημικό πλύσιμο, έχει τα πλεονεκτήματα της αντισκωρικής ιδιότητας και αντοχής στη βρωμιά και στους λεκέδες.
ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ
Στη Σπάρτη με προεξάρχουσα τη βιοτεχνία του I. Στύλογλου και του γαμπρού του γιατρού Πρόδρομου Γρηγοριάδη που στέγαζε σχεδιαστήριο με 40 σχεδιαστές, πλυντήριο και βαφείο,
Μεγάλα εργοστάσια χαλιού είχαν δημιουργήσει οι
Σωκράτης και Δαμιανός Kαχραμάνογλου, Φίλιππος N. Kαχραμάνογλου,
Φίλιππος E. Kαχραμάνογλου, (Kιουτσούκ (ο) μικρός), Φιλιππάκης (πατέρας του Xάρη Kαχραμάνογλου) , ο Mηνάς Kεχαγιόγλου, οι Θόδωρος και Iωάννης Παπάζογλου,
ο Aθαν. Πεσματζόγλου, ο Nικόλαος Σουτσόγλου, ο Iορδάνης Δουρμπέογλου, ο Xαράλαμπος Aθανάσογλου, ο Δαμιανός Bασιλειάδης, ο Δανόπουλος και ο Παγιασλής.
H «Oriental carpet» ήταν η μόνη ξένη εταιρεία που είχε ιδρύσει εργοστάσιο με προσωπικό όμως Έλληνες και Αρμένιους.
Ακμή στον κατάλογο αναφέρεται ένας Τούρκος ο Tαχίρι Aμάμογλου που, όμως χρηματοδοτούσε μόνο τον Σουτσόγλου.
Στη Mικρασία το 90% των ταπητουργών ήταν Έλληνες, το 8% Αρμένιοι και μόνο το 2% Τούρκοι. O Παπα-iωακείμ αναφέρει ότι υπήρχαν 4000 αργαλειοί συγκροτημένοι σε 16 βιοτεχνίες και διάσπαρτοι στα σπίτια Χριστιανών και Τούρκων.
H παραγωγή στα σπίτια γινόταν κάτω από την εποπτεία του εργοστασιάρχη, που διέθετε τα σχέδια και τα απαραίτητα υλικά.
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΛΙΟΥ ΤΥΠΟΥ
Τα χαλιά Σπάρτα κυκλοφόρησαν σε τυπική ποιότητα, γεγονός που ενίσχυσε την εμπορική τους αξία και ζήτηση
Κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν το βαμβακερό υφάδι και η χρήση ασύμμετρων κόμπων
O τύπος του χαλιού Σπάρτα, ήταν ένα τυποποιημένο δημιούργημα του 19ου αιώνα, ήταν χαλί χαμηλότερης ποιότητας υφασμένο με νήματα δίκλωνα και λιγότερους κόμπους, ( Τα χαλιά ποιότητας Σπάρτα παρουσιάζουν περίπου 70.000 – 90.000 κόμπους/τετραγωνικό. Χαλιά άλλων τύπων φτάνουν τους 125.000 έως και 170.000 κόμπους/τετραγωνικό. ) ενώ τα σχέδιά του είναι τα γνωστά Μικρασιάτικα χαρούμενα, με κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στα σχέδια
ΕΜΠΟΡΙΑ ΧΑΛΙΩΝ
Η άνθηση της ταπητουργίας υπήρξε τόσο ραγδαία που για 50 χρόνια ολόκληρη η Πισιδία κάλυπτε μόνη της το ένα πέμπτο της συνολικής παραγωγής της M. Aσίας, με κύριο βέβαια κέντρο τη Σπάρτη.
Τα χαλιά προωθούνταν στη Σμύρνη και από εκεί εξάγονταν κυρίως στις αγορές του Παρισιού και του Λονδίνου.
Η ΠΑΡΑΚΜΗ
Η παραγωγή και εμπορία των χαλιών αναμφισβήτητα ήταν στα χέρια των Ελλήνων σε όλη τη Μικρά Ασία και μάλιστα σε ποσοστό 90% Έλληνες, 8% Αρμένιοι και μόνο 2% Τούρκοι. Ώσπου το 1914 ένας σεισμός ξεκλήρισε τη Σπάρτη, ενώ στη Σμύρνη βρήκε όλους τους βιομηχάνους η συμφορά της Μικρασιατικής τραγωδίας.
Με το μεγάλο σεισμό του 1914, που έφερε στη Σπάρτη μεγάλη καταστροφή και τα χαλιά χρησίμευαν για αντίσκηνα, όπως θυμούνται οι παλιοί, οι περισσότεροι Σπαρταλήδες εργοστασιάρχες (Στύλογλου, Kαχραμάνολγου, Παπάζογλου) μετέφεραν τις δραστηριότης τους στη Σμύρνη, ενώ δεν έπαψε η παραγωγή των χαλιών και στη Σπάρτη.
Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΑΛΗΔΩΝ ΣΤΟ ΧΑΛΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Οι Μικρασιάτες με τον ερχομό τους στην Ελλάδα το 1922, ανέδειξαν και διέδωσαν την υφαντουργία, κλωστοϋφαντουργία και την ταπητουργία. Η ταπητουργία στην ανατολή αλλά και στην Ελλάδα δουλευόταν και με μορφή οικοτεχνίας προσφέροντας εργασία και εισόδημα στην οικογένεια, υπό την εποπτεία των ταπητουργών εμπόρων.
Tο 1924 ιδρύεται ο πρώτος ταπητουργικός Συνεταιρισμός στη Nέα Iωνία με την επωνυμία «Σπάρτη της Πισιδίας».
Τα έμπειρα χέρια των προσφύγων προκάλεσαν την ίδρυση στη Νέα Iωνία των μεγάλων εργοστασίων της «Ελληνικής Ταπητουργίας», της «Ανατολικής Ταπητουργίας» και του «Σπάρταλη» με ντόπιους γνωστούς επιχειρηματίες που συνεταιρίστηκαν με πρόσφυγες.
Ακόμη οι Σπαρταληδες Oι Kαχραμάνογλου,ο Xατζησταθόγλου, ο Δουρμούσογλου, η Xαλιτζού Σοφία (Γαβριηλίδου), ο Δημ. Kιοτσέκογλου, ο Π. Kιουρτσόγλου, ο K. Mωραλόγλου, ο Δημήρης Eφραίμογλου ίδρυσαν τα εργοστάσιά τους στον οικισμό της Nέας Iωνίας,
Ενώ άλλοι σε άλλες συνοικίες, όπως οι Mωραλόγλου και Σινανίδης στο Bύρωνα,
Ο I. Παπάζογλου στο Περιστέρι,
Οι Παγιασλής, Δανόπουλος, Oυζουνόγλου, Aθανάσογλου και Kυρ. Kαχραμάνογλου στη Nίκαια.
H στατιστική εικόνα στα 1926 μας παρουσιάζει, σε σύνολο 36 βιομηχανικών επιχειρήσεων στις προσφυγικές συνοικίες της Αθήνας
Μέχρι το 1929 η Ταπητουργία αναπτυσσόταν ραγδαία και έφθασε σε επίπεδο εθνικής βιομηχανίας. Το κραχ όμως της Μερικής που απορροφούσε την εποχή εκείνη το 99% των εξαγωγών την οδήγησε σε ραγδαία πτώση.
Όσα ταπητουργεία κατάφεραν να κρατηθούν μεταφέρθηκαν στην επαρχία σε αναζήτηση εργατριών, ενώ το εργατικό δυναμικό της Αθήνας στράφηκε στην υφαντουργία.
Στην προσπάθεια ανασύστασης της ταπητουργίας, γύρω στα 1932, πάλι Σπαρταλήδες πρωτοστάτησαν.
O Xάρης Kαχραμάνος ως το θάνατό του, σχεδιάζει νέα σχέδια χαλιών στην ποιότητα Σπάρτα, εμπνευσμένος από το ελληνικό πνεύμα και φως, δημιουργώντας ένα ολόκληρο κίνημα. O πόλεμος όμως του 1940 έδωσε το καίριο κτύπημα στην ταπητουργία.
Μετά τον πόλεμο οι περισσότεροι Σπαρταλήδες άλλαξαν δραστηριότητες.
Σήμερα μετά την απολυτή βιομηχανοποίηση της κατασκευής χαλιών εξαφανίσθηκε η παραδοσιακή χειροποίητη κατασκευή χαλιών
Και βέβαια το άνοιγμα της αγοράς με την παγκοσμιοποίηση, την εισαγωγή χαλιών από χώρες με φθηνό μεροκάματο αλλά και κατασκευαστών χωρίς εργατικά δικαιώματα και διακίνηση χαλιών αμφιβόλου ποιότητος ,εξοβέλισαν οποιαδήποτε σκέψη κατασκευής και διάθεσης χαλιών από Ελληνικά χέρια
Βέβαια αργαλειοί Σπαρταλήδων στήθηκαν όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και σε αλλά μέρη της Ελλάδος.
Έτσι στη Θεσσαλονίκη όπου εγκαταστάθηκαν αρκετοί Σπαρταλήδες ασχολήθηκαν με το χαλί ,στην ιστορία έμεινε η Δέσποινα Χ. Ευθήμογλου σε πολλά σπίτια σε γειτονίες της Θεσσαλονίκης αργαλειούς, προμήθευε τις υφάντριες όλα τα απαραίτητα υλικά (νήματα και σχέδια κ.α. ) παραλάμβανε τα χαλιά και τα προωθούσε στο εμπόριο .
Πολλές γυναίκες που συνεργάσθηκαν μαζί της ακόμη την θυμούνται γιατί εκτός των άλλων ήταν από τους λίγους επιχειρηματίες που κολλούσε ένσημα με αποτέλεσμα όλες να συνταξιοδοτηθούν .
Στην Κοζάνη αρκετοί αργαλειοί στήθηκαν από Σπαρταληδες στην Νέα Σπάρτη (Βουχωρίνα ) Τσοτυλιού και στην Νέα Νικόπολη (Σκαφιδι ) Κοζάνης
Επίσης στις Σπέτσες όπου αρκετοί Σπαρταλήδες που εκδιώχθηκαν μαζί με το Παπαιωακείμ από την πατρίδα τους το 1922 εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο νησί και δημιούργησαν τον’’ Ταπητουργικό συνεταιρισμό της Ανατολής΄΄ ,εργάσθηκαν οι ίδιοι και έδωσαν δουλειά σε πολλούς ντόπιους .
Σίγουρα εκτός από τις περιπτώσεις που προαναφέραμε για αρκετά χρόνια χαλιτζήδες από την Σπάρτη δούλεψαν και σε αλλά μέρη στην Ελλάδα βοηθώντας οικονομικά τις οικογένειες τους αλλά και την εθνική οικονομία.