ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ :Ο ΣΕΙΣΜΟς ΤΟΥ 1914 ΚΑΙ ΟΣΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΕΩΣ ΤΟ 1922 (320 νεκροί στις Ελληνικές γειτονίες μέσα στην πόλη). Σταύρου Π. Καπλάνογλου Σπάρταλη εκ πατρός .

ΑΡΘΡΟ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ’’ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (13/1/2022 )
Πρόλογος
Το άρθρο αυτό που συμπεριλαμβάνεται στις δημοσιεύσεις που αφορούν την ιστορία της Σπάρτης της Μ Ασίας, της πόλης που γεννήθηκε ο πατέρας μου έχει ξεχωριστεί συναισθηματική αξία για μένα.
Αφορά τον μεγάλο σεισμό που έγινε στην Σπάρτη το 1914 στις 4 Οκτωβρίου όταν ήταν μόλις 4 χρονών, στον οποίο επέζησε κάνοντας μια ενστικτώδη κίνηση ,μετακινούμενος στην απέναντι γωνία του δωματίου που βρισκόταν, στον 2 όροφο της κατοικίας , μαζί με τον αδερφό του Γιώργο και την μητέρα του και κατέρρευσε το πάτωμα και η οροφή
Ο αδερφός του σκοτώθηκε, η μητέρα του μέσα από τον ύπνο βγήκε έξω
Ο σεισμός έγινε στις 12,01 μετα τα μεσάνυχτα και ήταν σεισμός 7,1 της κλίμακας Rixter .
Τον κατέβασαν από το σημείο εκείνο τα ξημερώματα σώο και αβλαβή .
Οπότε αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι και ο γράφων, τα αδέρφια μου και όλα τα εγγόνια και δισέγγονα που ήρθαν μετά δεν θα είχαμε έλθει στην ζωή..
Όταν τον Σεπτέμβριο του 2021 άρχισα την ανάρτηση άρθρων για την Σπάρτη ο κ.Λουκάς Χριστοδούλου νυν πρόεδρος της Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας που εδρεύει στην Ν. Ιωνία στην Αθήνα μου έκανε την τιμή και μου ζήτησε να γράψω ένα θέμα δικής μου επιλογής για να μπει στο περιοδικό ‘’Σπάρτη της Ανατολής΄΄ του 2022 χρονιά που συμπληρωνόταν 100 χρονιά από την Μικρασιατική καταστροφή .Χωρίς καθόλου να το σκεφτώ επέλεξα τον’’ Σεισμό του 1914 ‘’πάρα το γεγονός ότι δεν είχα αρκετές πληροφορίες εκτός τις επαναλαμβανόμενες συζητήσεις με τον αείμνηστο πατέρα μου για πικρή ανάμνηση που είχε εκείνης της στιγμής ,τον αδερφό του Γιώργο που χάθηκε σε ηλικία 6 ετών,και όσα είχε ακούσει αργότερα από την μητέρα του και τους φίλους του στη Σπάρτη
Έτσι έκανα μια ξεχωριστή έρευνα για να έχω μια πλήρη εικόνα για το τι είχε συμβεί .
Το αποτέλεσμα δικαιολόγησε απολύτως την ασυναίσθητη εμμονή του Πάτερα μου μια και σε μια σεισμογενή περιοχή όπως είναι της Πισιδία ,αυτός ο σεισμός ήταν ‘’κατά γραφάς’’ο φονικότερος από όσους έπληξαν πότε την περιοχή αφήνοντας 2500 νεκρούς καταγεγραμμένους και για άλλους 4000 νεκρούς και αμέτρητους τραυματίες
Έγραψα το κείμενό συγκέντρωσα όσες φωτογραφίες μπόρεσα να βρω και τις έστειλα είχαν περάσει από τότε 107 χρονιά .
Στις 13/1/2022 πήρα ηλεκτρονικά το περιοδικό και πλησιάζοντας στο τέλος των αναρτήσεων για την ιστορία της πόλης Σπάρτης κάνω την ανάρτηση για τον σεισμό μεταφέροντας το κείμενό από το περιοδικό και δίνοντας την εμφάνιση των 5 σελίδων σε κολάζ(απομένουν εκτός απρόοπτου Για την ιστορία της πόλης ακόμη 4 ή 5 αναρτήσεις ) και φυσικά δεν τελειώνουμε μια και θα ακολουθήσουν και άλλες δημοσιεύσεις για τις πόλεις της Πισιδίας που είχαν Ελληνικές κοινότητες το 1922 περίπου 13 αλλά και πάρα πολλές Ελληνικές πόλεις της αρχαιότητος
Για το περιοδικό που εκδίδεται εδώ και πάρα πολλά χρονιά με εξαιρετική επιτυχία από την Ένωση Σπάρτης να πούμε ότι φέτος είναι αφιερωμένο στον επί 35 τελευταία χρόνια πρόεδρο του συλλόγου Χάρη Σαπουντζάκη (έως το 2019 ) που τόσα πολλά προσέφερε στην διατήρηση της μνήμης της αλησμόνητης πατρίδας στον οποίο οφείλω προσωπικά ευγνωμοσύνη μια και όταν ζήτησα βοήθεια για να γράψω τα κείμενα για τις εκπομπές που έκανα στην τηλεόρασή το 2011 για την ιστορία της Σπάρτης μου έστειλε τα απομνημονεύματα της Μωυσή των Σπαρταλήδων Παπαιωακείμ Πεσμαζόγλου και στην συνέχεια σε συνεννόηση με το συμβούλιο και τον Δήμο Ν,Ιωνίας με τίμησε επιβραβεύοντας την προσπάθεια μου στην τηλεόρασή. κάνοντας με επίτιμο μέλος του Συλλόγου
Νοιώθοντας φυσικά τιμή για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε ο Πρόεδρος κ. Λουκάς Χριστοδούλου με αυτή την ανάθεση αλλά κυρίως και για την όλη προσφορά του στο Σύλλογο της Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας αλλά και στο ΚΕ,ΜΙ,ΠΟ για την διατήρηση της μνήμης των Αλησμόνητων πατρίδων θα ήθελα και δημόσια να τον ευχαριστήσω . Σταύρος Π. Καπλάνογλου
***********************************************************
Η Σπάρτη της Ανατολής
Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, ΣΤΟ ΒΟΥΡΔΟΥΡΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟ 1914 ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΑΚΟΥΛΟΥΘΗΣΑΝ
του Σταύρου Π. Καπλάνογλου, Σπάρταλη εκ πατρός
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το 1914 ήταν μια δύσκολη χρόνια, όχι μόνον για την Σπάρτη και την γύρω περιοχή, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη Ήταν η χρόνια που ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμι ος Πόλεμος, που κράτησε, από τον Ιούλιο του 1914 ως τις 11 Νοεμβρίου 1918.
Οι Ενωμένες Δυνάμεις, καλούμενες και Δυνάμεις της Αντάντ, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ρωσία και ΗΠΑ νίκησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις καλούμενες και Τριπλή Συμμαχία, (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμα
νική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία).
Στο πλαίσιο της συμμετοχής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στον πόλεμο, έγινε επιστράτευση Χριστιανών, στην Σπάρτη, στις 27/7/1914, όπου κλήθηκαν άνδρες από 21-50 χρόνων.
Στην Σπάρτη, επιστρατεύθηκαν δια της βίας, 1.600 άνδρες, αλλά μετά από 4 χρόνια επέστρεψαν στην πα τρίδα τους οι μισοί , ενώ οι υπόλοιποι εξοντώθηκαν.
Κάτι ανάλογο έγινε σε όλες τις πόλεις, όπου υπήρχε Ελληνισμός. Το ίδιο συνέβη, εξάλλου, 2 χρόνια νωρίτερα, στους Βαλκανικούς πολέμους. Τότε, μόνο από την Σπάρ τη επιστρατεύθηκαν 800 άνδρες, από τους οποίους σκο τώθηκαν οι 300. Με αυτή την κατάσταση το 1914, στην πόλη, στις Ελληνικές οικογένειες είχαν μείνει μόνο ηλι κιωμένοι άνδρες και γυναικόπαιδα.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στις 22 προς 23 Σεπτεμ βρίου του 1914, με το παλιό ημερολόγιο ή 4 Οκτωβρίου, με το νέο ημερολόγιο, έγινε ένας τρομερός και φονικότα τος σεισμός λίγο μετά τα μεσάνυχτα, με επίκεντρο ανάμε σα στο Βουρδούρι και την Μικρασιατική Σπάρτη.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ
Ο σεισμός, που χτύπησε την περιοχή της Σπάρτης – Βουρδουρίου, αλλά και ολόκληρη την Πισιδία, στα επί σημα βιβλία της σεισμολογικής υπηρεσίας της Τουρκίας, αναφέρεται ως σεισμός του Burdur του 1914 (αλλά και σεισμός Afyon-Bolvadin). Έγινε στις 4 Οκτωβρίου του 1914, στις 00:07 τα μεσάνυχτα. Εκτιμήθηκε ότι ήταν 7,0- 7,10 R, στην κλίμακα μεγέθους επιφανειακού κύματος, με μέγιστη ένταση IX (Βίαιη ) στην κλίμακα έντασης
Mercalli και εστιακό βάθος 15χλμ. Αρχικά εκτιμήθηκε ως επίκεντρο του, η λίμνη Βουρδουρίου.
Νεότερα στοιχεία προσδιορίζουν το επίκεντρό του στο χωριό Sala,το οποίο το 1925 μετονομάσθηκε σε Halıcılar και αργότερα Karcılar, με συντεταγμένες GPS 37° 42’ 27’’ N – 30° 24’ 02’ E, που βρίσκεται δε στην μέση της απόστασης των 30 χλμ., που χωρίζουν την Σπάρτη και το Βουρδούριο. Ο σεισμός προκάλεσε σημαντικές ζημιές, σε 17.000 σπίτια.
Σε μια περιοχή μήκους 90 χιλ. και πλάτους 30 χιλ., κατέρρευσαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές, εκτός από τις κατοικίες, πολλά δημόσια κτίρια, χριστιανικές εκκλησί ες και τζαμιά. Σημειώθηκαν ακόμη ζημιές στην σιδηρο δρομική γραμμή, στο τμήμα Dinar-Ergidir και ένα τμήμα της νοτιοανατολικής ακτής, της λίμνης Burdur υπέστη καθίζηση έως και 150 εκατ. Η στάθμη της λίμνης Βάρη (Golkuk) έπεσε, για να επανέλθει 1 χρόνο μετά τον σεισμό. Ο επίσημος απολογισμός σε ανθρωπινά θύματα ήταν 2.344 νεκροί, (άλλες πηγές αναφέρουν πάνω από 4.000 νεκρούς ) και αναρίθμητοι τραυματισμοί.
ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΕΠΛΗΓΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΙΣΜΟ
*Το Πολυδώριο ή Βουρδούρι (Burdur)
Στο Πολυδώριο (Burdur) το 90% των σπιτιών και τα περισσότερα ιστορικά μνημεία, όπως και ο πύργος ρολογιού ύψους 22 μ. κατέρρευσαν ή υπέστησαν ζημιές. 657 κάτοικοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κάτω από τα ερείπια. Από αυτούς οι 501 σκοτώθηκαν στο κέντρο της πόλης Burdur και οι 156 στα γύρω χωριά. 110 άνθρωποι ανασύρθηκαν ζωντανοί από τα χαλάσματα. Ένα ρήγμα μήκους 40 χιλ., προσανατολισμένο ΝΔ-ΒΑ, που έτρεχε παράλληλα με την όχθη της λίμνης Burdur, άνοιξε στο έδαφος.
*Bolvadin και Cay,
Στην περιοχή μεταξύ Bolvadin και Cay, περίπου 100 σπίτια καταστράφηκαν και μια νέα θερμή πηγή σχηματί στηκε στα Λουτρά Heybeli Kizilkilise.
*Kilinc και το Keciborlu
Το Kilinc ισοπεδώθηκε και το Keciborlu έχασε το 85% των σπιτιών του.
Η Σπάρτη της Ανατολής | 11
*Οι ζημιές από τον σεισμό επεκτάθηκαν στην Απολ λωνιάδα (Oluburlu), στην Πρόστενα και το Νησί (Eğirdir,),στην Απάμεια (Dinar ) και σε άλλα χωριά, σε ακτίνα 60 χιλ.
Στο τμήμα Dinar-Egirdir, σημειώθηκαν ζημιές στο σιδη ρόδρομο και σε πολλά χωριά, μέχρι τη Λαοδίκεια (Denizli,) το Πολύβοτον (Bolvadin Afion Karachisar) την Αττάλει α(Antalya), Γιασικόι, İlyas, Gönen και Μπαρλά (Barla,), Ilgin, Aksehir, Seydisehir, Civril, Αλασεχίρ και Κιουτάχεια. *Σπάρτη. Ζημιές και θύματα
Στην Σπάρτη, σκοτώθηκαν 500 κάτοικοι. Το 55% των σπιτιών, κατέρρευσαν, μεταξύ άλλων και το Μεγάλο Τζαμί και άλλα δημόσια κτίρια. Τα περισσότερα θύματα, από την πλευρά των Μουσουλμάνων ήταν γυναικόπαιδα αφού οι άνδρες είχαν αλώνισμα και ήταν με τα ζώα στην ύπαιθρο. Λόγω των πολλών νεκρών δεν έγιναν κανονικές κηδείες, αλλά θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους
ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ
Να πως περιγράφει στα απομνημονεύματα του ο Μωυσής των Σπαρταλήδων, Παπαϊωακείμ Πεσματζό γλου.
«Σαν να μη έφταναν αυτά , συνέβη στην πόλη μας και κάτι τρομακτικό. Μια πρωτοφανής θεομηνία. Την 20η Σεπτεμβρίου 1914 μεσάνυχτα ακριβώς,νύχτα Κυριακής έγινε ο μεγάλος τρομακτικός ,καταστρεπτικός σεισμός. Οι συνοικίες που υπέστησαν τις πιο μεγάλες καταστροφές ήταν οι Χριστιανικές. Στις ενορίες των Εισοδίων και του Αγίου Γεωργίου γκρεμίστηκαν το 90% των σπιτιών ενώ σκοτώθηκαν 200 Χριστιανοί. Στην ενορία Ταξιαρχών (Θεμέλ ) γκρεμίστηκε το 60% των σπιτιών και έμειναν
12 | Η Σπάρτη της Ανατολής
κάτω από τα ερείπια 58 άνθρωποι. Μια γειτονιά που ζούσε ο πατέρας μου. Η ενορία της Μητροπόλεως έπαθε λι γότερη ζημιά έπεσε το 40% των σπιτιών και καταπλακώ θηκαν 42 άτομα. Η μόνη συνοικία που δεν έπαθε τίποτα
ήταν του Εμρίου. Έτσι συνολικά τα μισά σχεδόν σπίτια των Ελλήνων καταστράφηκαν και θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια 300 συμπολίτες μας.
Αλλά η καταστροφή ήταν μεγάλη και στα ευαγή καταστή ματα μας Οι εκκλησίες των Εισοδίων, της Μητροπόλεως, των Ταξιαρχών, του Αγίου Νικολάου, και του Αγίου Φιλίππου, καταστράφηκαν. Έμειναν οι εκκλησίες του Αγ. Γεωργίου ωοει δούς σχήματος, του Αγίου Ευσταθίου, (ξύλινη ) και της Κοιμή σεως της Θεοτόκου ο θόλος της εκκλησίας αυτής έμεινε άθικτος και ο θολίσκος του ιερού βήματος μόνον σκίστηκε».
Οι νεκροί στις Ελληνικές συνοικίες όπως ήταν φυσι κό ήταν κυρίως γυναικόπαιδα, αφού όπως είπαμε οι άνδρες ήδη είχαν εξοριστεί.
ΟΙ ΜΝΗΜΕΣ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ,
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΙΣΜΟ ΤΟΥ 1914
Ο πατέρας μου, Παντελής Καπλάνογλου, το γένος Ανδρέα Ουλκέρογλου, γεννημένος το 1910, ήταν 4 χρο νών, την ημέρα του σεισμού ενώ ο αδελφός του Γιώργος 6. Κοιμόντουσαν μαζί με την μητέρα τους, στον 1ο όρο φο του διώροφου σπιτιού, που διέμεναν στην ενορία των Ταξιαρχών (Θεμέλ). Η εμπειρία που έζησε ήταν τόσο τραυματική που δεν την ξέχασε ποτέ, μέχρι που έφυγε από την ζωή. Μου την διηγούνταν πολλές φορές, με τις όσες μνήμες είχε ο ίδιος όντας σε μικρή ηλικία, αλλά και όσα του είπε η μητέρα του.
Η οικογένεια του πατέρα μου, ένα χρόνο πριν, είχε ζήσει ένα δράμα, αφού έχασε το στήριγμά της, τον πατέ ρα της οικογένειας, το Σταύρο Καπλάνογλου, σε ηλικία 46 χρόνων. Συγκεκριμένα, επιστρέφοντας στην Σπάρτη, από το Βουρδούρι, μετά από επαγγελματικό ταξίδι, κα τέβηκε στον πλησιέστερο σταθμό, που εξυπηρετούσε την πόλη στο Kuleönü, 15 χλμ., από την Σπάρτη. Όντας ο μοναδικός επιβάτης, που αποβιβάσθηκε εκεί, ο μηχανο δηγός ξεκίνησε για το Εγκριδήρ, χωρίς να αντιληφθεί ότι το παλτό του Σταύρου πιάστηκε στις ρόδες. Το αποτέλε σμα ήταν ο παππούς μου να βρει τραγικό θάνατο, αφή νοντας ορφανά 5 παιδιά του και χήρα την τρίτη σύζυγο του και γιαγιά μου,την Ανδρονίκη, θυγατέρα Ανδρέα Ουλκέρογλου.
Με δεδομένο ότι η σιδηροδρομική γραμμή Σμύρνη Εγκιρντίρ τέθηκε σε λειτουργία την ίδια χρονιά (το 1912) ήταν το θύμα του πρώτου σιδηροδρομικού ατυχήματος της περιοχής. Μετά το δυστύχημα, η οικογένεια διαλύ θηκε: τα 3 παιδιά, από τις 2 προηγούμενες γυναίκες του (που είχαν πεθάνει στην γέννα) τα πήραν οι συγγενείς και έτσι η Ανδρονίκη έμεινε με τα 2 βιολογικά της παιδιά και φιλοξενούνταν από μια γηραιά κυρία. Ο σεισμός την βρήκε σε αυτό το σπίτι, όχι ιδιαίτερης γερής κατασκευής, με 2 πατώματα και οροφή με ντάμκα. Οι ντάμκες ήταν χωμάτινες οροφές, που για την κατασκευή τους είχαν χαμηλό κόστος, μιας και το υλικό ήταν χώμα (αργιλούχο), άχυρο και νερό αρκετά παχύ, που το πατούσαν με ένα κύλινδρο και δεν μπορούσε να το περάσει το νερό.
Η ισχυρή σεισμική δόνηση διέλυσε αυτό το στρώμα με αποτέλεσμα να καταπλακώσει όσους βρισκόταν κάτω από αυτό. Τέτοια σπίτια ήταν παλαιάς κατασκευής, ενώ οι ευκατάστατοι είχαν κεραμοσκεπές, στα καινούργια σπίτια τους.
Η Ανδρονίκη Καπλάνογλου, 44 ετών τότε, ξυπνά μέσα από το βαθύ ύπνο, την ώρα του σεισμού, τα χάνει και πετάγεται έξω από το σπίτι φωνάζοντας «Παιδιά ξυ πνήστε σεισμός». Ο Γεώργιος Καπλάνογλου ήταν 6 χρό νων, και τρέχοντας, ακολούθησε την μητέρα του. Βγαί νοντας όμως τραυματίζεται φαινομενικά ελαφρά από μια μικρή πέτρα και δεν του δόθηκαν οι πρώτες βοήθειες. Έτσι, πεθαίνει, 7 ημέρες μετά, από εσωτερική αιμορραγία. Ο πατέρας μου ξύπνησε και δεν πρόλαβε να βγει από το σπίτι. Έκανε όμως μια κίνηση, που όπως αποδείχτηκε του έσωσε την ζωή. Έφυγε από την γωνία, που κοιμόταν κοντά στο τζάκι και πήγε στην απέναντι γωνία του σπιτιού. Τελικά το σπίτι κατέρρευσε αλλά εκείνη γωνία με ένα μικρό τμήμα πατώματος με αυτόν επάνω, έμεινε όρθια.
Τον πατέρα μου Παντελή τον βρίσκουν μερικές ώρες αργότερα, να κλαίει. Πάρα το ότι ήταν μόνο 4 χρονών, στη μνήμη του αποτυπώθηκε η φωνή της μάνας: «Παιδιά βγεί τε έξω, σεισμός». Αυτή η γωνιά του κατεστραμμένου σπιτιού, έμενε πεισματικά όρθια, για να τον σώσει. Από την οικο γένεια της μητέρας του, ο μεγάλος αδερφός της Μιχάλης, Ουλκέρογλου ο οποίος έλειπε από την Σπάρτη σε επαγ γελματικό ταξίδι, έμελλε να χάσει όλη την οικογένεια του. Επιστρέφοντας την άλλη μέρα βρίσκει το σπίτι ισοπεδω μένο, τα 4 παιδιά του και την γυναίκα του, νεκρούς. Βλέ ποντας τα αυτά, σαλεύουν τα μυαλά του. Νεκρή από τον σεισμό κατέληξε και η μεγάλη της αδερφή, Σόφια.
ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ
Οι επόμενες μέρες του σεισμού βρίσκει τις γυναίκες, που έχουν απομείνει στην Σπάρτη, μόνες, μια και όλοι οι άνδρες από 18 χρονών και άνω είχαν σταλεί στα τάγμα
Η Σπάρτη της Ανατολής | 13
τα εργασίας. Αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα με την ταφή των νεκρών και την περίθαλψη των τραυματιών τους. Οι νεκροί ήταν τόσοι πολλοί, που οι αρχές τους έθαψαν σε ομαδικούς τάφους, χωρίς θρησκευτική τελετή.
Έτσι, δεν έγινε ακριβής καταγραφή των νεκρών με αποτέλεσμα, να μην υπάρχει ακριβές νούμερο. Οι κάτοικοι έζησαν για ένα 1 χρόνο, σε πρόχειρα καταλύματα, αφού δεν έγιναν επισκευές σε όσα σπίτια μπορούσαν να επισκευασθούν, λόγω της συνέχισης των μετασεισμών. Μετά την θεομηνία, η ακμάζουσα κι ανθούσα, στο εμπό ριο, την παιδεία, και την βιοτεχνία, Ελληνική Χριστιανι κή κοινότητα της αγαπημένης μας πατρίδας, της Σπάρτης, άρχισε να παρακμάζει, με τη συμβολή και της συμπερι φοράς των Τούρκων.
Η Ανδρονίκη, με 1 παιδί πλέον, τον πατέρα μου, κα ταφεύγει και φιλοξενείται στο Ελμαλί, από συγγενείς (160 χλμ., μακριά από την Σπάρτη). Μετά όμως από ένα διάστημα και αφού είχαν σταματήσει οι μετασεισμοί, επιστρέφει στην Σπάρτη. Ο μισός σχεδόν πληθυσμός της Σπάρτης εγκατέλειψε και εκπατρίστηκε οριστικά. Πολλοί πήγαν στην Σμύρνη, άλλοι στο Αϊδίνι, στο Ναζλί, στην Αττάλεια, στην Αλεξανδρέττα και αλλού. Παρέμειναν στην πόλη 700-800 Ελληνικές οικογένειες.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, σιωπηρά, οι Τούρκοι άρχισαν να εφαρμόζουν το μποϋκοτάζ. Οι οικογένειες των στρατολογημένων λιμοκτονούσαν. Εκποιούσαν ό,τι κο σμήματα είχαν, έπιπλα κλπ., για να ζήσουν οι ίδιοι και για
14 | Η Σπάρτη της Ανατολής
να στείλουν χρήματα στους άνδρες τους. Επιπλέον, ενέ σκηψε μεγάλη κρίση στην Ταπητουργία και γενική χαλά ρωση στο εμπόριο. Και όπως αναφέρει ο Παπαϊωακείμ, τα γεννήματα της περιφέρειας επιτάχθηκαν από την Τουρκι κή κυβέρνηση, για να σταλούν στον Γερμανικό στρατό, με αποτέλεσμα μια συγκεκριμένη ποσότητα, ενώ έκανε 25 – 30 γρόσια, να φτάσει απότομα στα 300-400 γρόσια.
Ο ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ & ΚΑΙ Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ
Εκεί που οι κάτοικοι έχουν ανάγκη βοηθείας για την οργάνωση και επισκευή των καταστραμμένων σπιτιών, με την βοήθεια και των ανδρών, τον Απρίλιο του 1915, εκτοπίζονται 45 πρόκριτοι της Σπάρτης. Το 1916 ξεσπά ένας υπέρμετρος πληθωρισμός, δεκαπλασιάζονται και εικοσαπλασιαζόντουσαν οι τιμές, λόγω απόσυρσης των χρυσών και αργυρών νομισμάτων και την κυκλοφορία χαρτονομισμάτων, ενώ στην ζάχαρη, στο πετρέλαιο και στον καφέ οι τιμές εκατονταπλασιαζόντουσαν, επικρα τώντας γενική απελπισία και φτώχεια.
ΕΚΛΕΙΣΑΝ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Με την κατάσταση, που βρέθηκαν μετά τον σεισμό, τα σχολεία με τους δάσκαλους στην εξορία, επόμενο ήταν τα Ελληνικά σχολεία να πάψουν να λειτουργούν και η εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων να σταματήσει. Κάποια στιγμή και το πληγωμένο από τον σεισμό αρρεναγωγείο,
παρόλο, που μπορούσε να επισκευασθεί, καίγεται από άγνωστη αιτία.
Η ΛΕΥΚΗ ΣΦΑΓΗ
Ξεσπά ένα φοβερό οικονομικό μποϋκοτάζ και παρε μποδίζονται οι συναλλαγές με χριστιανούς εμπόρους, ροπαλοφόροι μπροστά στα καταστήματα εμποδίζουν την είσοδο των πελατών. Στην Σπάρτη, μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχε φύγει, λόγω του μεγάλου σεισμού, ενώ οι εναπομείναντες αναγκάζονταν να προσφέρουν όλα τα τρόφιμα, που έχουν μαζί με νήματα και βαμβάκια, για τις ανάγκες του στρατού, καθώς και οικιακά σκεύη στα νοσοκομεία και ορφανοτροφεία.
Η αγορά, με το πρόσχημα της επίταξης λεηλατείται, στρατιωτικοί αρπάζουν χρυσαφικά και ό,τι άλλο είδος τους γυαλίσει στο μάτι, για ίδιο πλουτισμό. Απαγορεύθηκαν οι μετακινήσεις εκτός πόλης και αν κάποιος συλληφθεί, εκτε
λείται. Ακόμη, απαγορεύθηκε η κυκλοφορία την νύχτα. Με πρόφαση εξωραϊσμού της πόλης, θα ξεκινήσει να κατασκευ άζεται, δήθεν, πλατεία, που ποτέ δεν έγινε, ενώ κατεδαφί σθηκαν πάρα πολλά καταστήματα, χωρίς να επιτραπεί στους ιδιοκτήτες να πάρουν τα εμπορεύματά τους
Η ΑΝΑΚΩΧΗ
Στις 23/10/1918 γίνεται ανακωχή. Επιστρέφουν πίσω, δυστυχώς μόνο οι μισοί από τους αποσταλμένους στην εξορία και εμφανίζεται ένας μεγάλος αριθμός κρυμμένων Ελλήνων, που και με την βοήθεια Μουσουλμάνων, πέρα
σαν τα 4 χρόνια εξαφανισμένοι σε απίθανα σημεία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η περιοχή της Πισιδίας και όλη η Νοτιοδυτική Μικρά Ασία είναι μια περιοχή, με έντονη σεισμική δραστηριό τητα. Αυτό συμβαίνει, γιατί βρίσκεται στο σημείο σύ γκρουσης τριών τεκτονικών πλακών: της Αφρικανικής, της Αραβικής και της πλάκας της Ανατολίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• “Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica” ,Τόμος 14ος, Πάπυρος, Αθήνα 2006
• Τεύχη του περιοδικού Σπάρτη της Ανατολής Εκδόσεις της Ενώ σεως Σπάρτης Μ. Ασίας
• Β.Η.Βογιατζόγλου «Η Πισιδία της Μ. Ασίας», Ένωση Σπάρτης Πισιδίας, Αθήνα 1978
• Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου “Αναμνήσεις από την πατρίδα μου, την Σπάρτη Μ. Ασίας”, Ένωση Σπάρτης Μ. Ασίας, Αθήνα 1990
• 1914 DEPREMİ VE İKDAM GAZETESİNİN HABERLERİ • AFAD TR ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩTΕΡΙΚΩΝ Αντιμετώπιση Κατα στροφών και Εκτάκτων Αναγκών Προεδρία Τμήμα Σεισμών 03/10/1914
Στο όριο συνάντησης των πετρωμάτων των πλακών, τα πετρώματα υφίστανται ισχυρή εσωτερική συμπίεση και όταν αυτά σπάζουν, προκαλείται σεισμική δόνηση. Όσο μεγαλύτερο το σπάσιμο και η τριβή των πλακών, τόσο πιο μεγάλος και ο σεισμός που προκαλείται. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και στην Ελλάδα, σημεία της οποίας βρίσκονται στα όρια της σύγκρουσης της Αφρικανικής και της Ευρασιατικής τεκτονικής πλάκας. Αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα και Μ . Ασία να είναι από τις πιο σεισμο γενείς περιοχές.
Στην Μ. Ασία ο μεγαλύτερος σεισμός μεγέθους 7,5 R έγινε στο Kocaeli/Golcuk, στον κόλπο της Νίκαιας, το 1999. O σεισμός του 1914, στο Βουρδούρι – Σπάρτη ήταν 7,1.
Μεγάλοι σεισμοί, που έγιναν πριν το 1914 στην Πι σιδία ήταν: Μεγέθους 6,9 R στις 3/5/1875, μεγέθους 5,2 R στις 14/5/1890 και μεγέθους 6,4 R, το 1901.
Μεταξύ αυτών των ιστορικών σεισμών είναι αυτός, που στις 3/10/1914, με μέγεθος 7,0- 7,10 R προκάλεσε τις περισσότερες απώλειες ζωών και ζημιών, σε σχέση με τους 3 προηγουμένους, αλλά και ο χειρότερος που έγινε μέχρι σήμερα στην Πισιδία, τουλάχιστον ως προς το μέρος της απώλειας ανθρώπινων ζωών. Αυτός ο σεισμός του 1914, επέφερε περισσότερες ζημιές στις περιοχές Isparta, Burdur, Dinar, Gönen και Atabey και πολλούς άλλους οικισμούς κοντά στο κέντρο του σεισμού. Μετά το 1914, μέχρι τις μέρες μας είχαμε δεκάδες σεισμούς, που συνέβησαν στην περιοχή της Πισιδίας και την γύρω περιοχή μετά το 1914. Σεισμοί μεγέθους 5,9 R το 1925, 6,0 το 1933, 5,7 το 1964, 5,9 το 1971, 6,1 το 1995 και 6,4 το 2002 και πολλούς άλλους.
Ο συγκεκριμένος σεισμός ήταν ο φονικότερος της περιοχής. Κυρία αιτία η κατασκευή των κατοικιών των φτωχών νοικοκυριών, αλλά και η ώρα που εκδηλώθηκε Και βεβαίως, για τους Έλληνες, οι συνέπειες ήταν ακόμη μεγαλύτερες λόγω της χρονικής συγκυρίας και της εφαρμογής της λευκής σφαγής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• 3 EKİM 1914 BURDUR DEPREMİ – AFAD Deprem Cemal SEZER* 1914 ISPARTA-BURDUR DEPREMİNDE HİLÂL-İ AHMER
• CEMİYETİ’NİN YAPMIŞ OLDUĞU YARDIMLAR Osman KOÇIBAY 1914 Burdur Depremi ile İlgili Bir Hatıra • Στ. Καπλάνογλου, *Εκπομπή “Προγονικές εστίες Σπάρτη Μ. Ασίας”, Flash TV, 2012-2013.
• https://docplayer.gr/208614154-I-sparti-tis-anatolis ekdosi-tis-enoseos-spartis-mikras-asias.html
• https://docplayer.biz.tr/4092418-1914-isparta-burdur depreminde-hilal-i-ahmer-cemiyeti-nin-yapmis-oldugu yardimlar.html
• https://www.academia.edu/35068588/
Hat%C4%B1ratlarda_1914_Burdur_Isparta_Depremi