των Αλέξανδρου Δημητρακόπουλου* και Θέκλας Τσιτσώνη**

Οι δύο πρώτες δασικές πυρκαγιές για φέτος (στη Ρητίνη Πιερίας, στα Πιέρια Όρη, και στην Πύλη Βροντερού, στην περιοχή δυτικά των Πρεσπών) είχαν ασυνήθιστα χαρακτηριστικά που δημιούργησαν εύλογη ανησυχία στους ειδικούς επιστήμονες:

• Συνέβησαν στη Βόρεια και όχι στην παραδοσιακά πυρόπληκτη Νότια Ελλάδα
• Συνέβησαν σε μεγάλο υψόμετρο, άνω των 1.700 μέτρων
• Συνέβησαν νωρίς, πριν την επίσημη έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, και σε δασικά οικοσυστήματα (δάση μαύρης και δασικής πεύκης στην Πιερία) που δεν θεωρούνται εύφλεκτα

Όλες αυτές οι συνθήκες, μέχρι σήμερα, σηματοδοτούσαν υγρότερες και ψυχρότερες συνθήκες καύσης και λιγότερες εστίες ανάφλεξης.

Τι άλλαξε φέτος; Και στις δύο περιοχές είχαμε ήπιο χειμώνα με μειωμένες βροχοπτώσεις και υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ταχύτερη και εντονότερη ξήρανση της νεκρής κατακείμενης βλάστησης (πευκοβελόνες, φυλλοτάπητας), από ό,τι συνήθως αυτή την εποχή (αρχές άνοιξης). Έτσι, άρχισαν και εξαπλώθηκαν (στα Πιέρια όρη γύρω στα 2.500 στρέμματα και στις Πρέσπες 300-400 στρέμματα) πυρκαγιές επιφανείας στην υπόροφο βλάστηση χωρίς, ευτυχώς, να εξαπλωθούν στην κόμη των δασών της μαύρης και δασικής πεύκης στην Πιερία. Αφού παρατηρούνται τόσο νωρίς έντονες ξηροθερμικές συνθήκες στη Βόρεια Ελλάδα, θα πρέπει να αναμένονται πλέον έντονες στο περιβάλλον της Νότιας και νησιωτικής Ελλάδας.

Ευθύνεται η κλιματική αλλαγή για αυτό το φαινόμενο; Θα μπορούσε κάλλιστα αφού από τη δεκαετία του 1980 και μετά διανύουμε μια περίοδο υψηλών θερμοκρασιών και παρατεταμένων ξηρασιών κατά το θέρος και σχετικά ήπιων θερμοκρασιών και μειωμένων βροχοπτώσεων κατά την χειμερινή περίοδο, με αύξηση των ακραίων φαινομένων.

Τι πρέπει να περιμένουμε για φέτος το καλοκαίρι και στο μέλλον γενικότερα;

• Αύξηση της διάρκειας της αντιπυρικής περιόδου (Απρίλιος – Νοέμβριος)
• Περισσότερες πυρκαγιές σε περιοχές που μέχρι τώρα δεν ήταν πυρόπληκτες, όπως η Βόρεια Ελλάδα και η Θράκη
• Περισσότερες πυρκαγιές σε όλη την ελληνική επικράτεια
• Μεγαλύτερη σφοδρότητα καύσης και θερμικής έντασης των δασικών πυρκαγιών λόγω του ευεπίφορου πυρικού περιβάλλοντος
• Εκθετική αύξηση, χωρικά και εντατικά, του δασοπυροσβεστικού έργου.

Εστέ έτοιμοι, ο ‘εχθρός’ προ των Πυλών!

*Ο Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος είναι καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ

Πώς θα προετοιμαστούμε;

Υπάρχει τρόπος να σταματήσουμε αυτή τη δυσοίωνη εξέλιξη; Όχι εντελώς, αλλά θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να περιοριστεί το φαινόμενο με την εμπλοκή ολόκληρης της κοινωνίας. Εάν η ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι το ένα ζητούμενο το άλλο είναι η αλλαγή στρατηγικής από την πολιτεία. Η πρόληψη επιτέλους πρέπει να γίνει πράξη.

Η ανασυγκρότηση των δασικών υπηρεσιών είναι ουσιαστικό προαπαιτούμενο για την πρόληψη των πυρκαγιών και την αειφορική διαχείριση των δασών. Τμήμα των κονδυλίων που διατίθενται στην καταστολή των πυρκαγιών και στην αποκατάσταση των ζημιών μπορούν να στελεχώσουν πλήρως τις δασικές υπηρεσίες και να συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη.

Η υποστελέχωση των δασαρχείων, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, τις αλλαγές στη χρήση γης και την εγκατάλειψη της υπαίθρου έχουν καταστήσει τα δάση μας πιο εύφλεκτα, οδηγώντας σε όλο και μεγαλύτερες και πιο ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, που φτάνουν και καταστρέφουν παρακείμενους οικισμούς και χωριά. Η κατάρτιση διαχειριστικών σχεδίων σε όλα τα δάση της χώρας στα οποία περιλαμβάνονται οι αραιώσεις και η διαχείριση της βιομάζας μπορούν να περιορίσουν το φαινόμενο καθώς επίσης και η ατομική ευθύνη για τον καθαρισμό των ιδιοκτησιών, που βρίσκονται εντός ή πλησίον δασών και δασικών εκτάσεων, από εύφλεκτη βλάστηση και η δημιουργία σημείων υδροληψίας.

Το έργο με τίτλο «Πρόγραμμα Προστασίας Δασών – Antinero III» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη κυρίως στις περιοχές μίξης δασικής βλάστησης με τον αστικό ιστό ή πέριξ των αρχαιολογικών χώρων, των κτηριακών, βιομηχανικών και λοιπών εγκαταστάσεων και των αγροτικών εκμεταλλεύσεων που βρίσκονται εντός ή πλησίον αυτών.

Εκτός από τα παραπάνω μέτρα είναι γνωστό ότι στις περιπτώσεις έναρξης μιας πυρκαγιάς, μεγάλη σημασία έχει να την προλάβουμε εν τη γενέσει της ώστε να μην επεκταθεί και αυτό απαιτεί την παρουσία των δασοπυροσβεστών μέσα στο δάσος, και όχι να την περιμένουμε στις αντιπυρικές λωρίδες ή πέριξ των οικισμών. Για να σβήσεις τη φωτιά, πρέπει να μπεις στο δάσος, το οποίο γνωρίζουν πολύ καλά οι δασικοί υπάλληλοι οι οποίοι πρέπει να εμπλακούν πιο ενεργά στον ρόλο της πρόληψης και της κατάσβεσης.

**Η Θέκλα Τσιτσώνη είναι ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ