Τα λεφτά μας πίσω, ρε…

Στο ευαγγέλιο του οικονομικού φιλελευθερισμού ο Ανταμ Σμιθ έγραφε ότι «η συνετή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, με τη χρήση του χαρτιού ως υποκατάστατου μιας μεγάλης ποσότητας χρυσού κι αργύρου, ανοίγει έναν δρόμο στον ουρανό».

Πράγματι, η εξάπλωση των «διατακτικών», όπως ονομάζονταν τα πρώτα ιδιόγραφα χαρτονομίσματα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της Δύσης. Τόσο που «οι ιστορικοί της οικονομικής επιστήμης» ακόμη διαφωνούν κατά πόσον η ανάπτυξη της τραπεζικής αγοράς μετά τον 17ο αιώνα μπορεί να συνδεθεί με την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης, που ξεκίνησε στη Βρετανία στα τέλη του 18ου αιώνα (…) Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η χρηματοοικονομική επανάσταση προηγήθηκε της βιομηχανικής» (Νάιαλ Φέργκιουσον, «Η εξέλιξη του χρήματος» εκδ. Αλεξάνδρεια).

Εχει ενδιαφέρον να δει κανείς τα πρώτα χαρτονομίσματα που εκδόθηκαν. Τα «τραπεζογραμμάτια» της Εθνικής Τράπεζας τυπώθηκαν το 1841· τότε δεν υπήρχε Τράπεζα της Ελλάδος και η μετέπειτα «Εθνική» είχε το εκδοτικό προνόμιο. Το χαρτί έγραφε το ποσό των δραχμών συνοδευόμενο με την υπόσχεση: «πληρωτέαι εις μετρητά τω κομιστή εις την εμφάνισιν».

Παρόλο που η τότε ιδιωτική «Εθνική» πλήρωνε και το χαρτί και τα τυπογραφικά για την έκδοση των χαρτονομισμάτων, δεν παρασιτούσε επί των πελατών της. Δεν ζητούσε προμήθεια για την υπηρεσία που προσέφερε, η οποία ήταν να μην κουβαλάει ο πελάτης μαζί του τον χρυσό και το ασήμι. Η τράπεζα κρατούσε τα λεφτά, τα δάνειζε σε άλλους που τα χρειάζονταν, κέρδιζε από τη διαφορά των επιτοκίων. Λειτουργούσε, δηλαδή, το αόρατο χέρι της αγοράς, που είναι παίγνιο θετικού αθροίσματος για όλους· κάθε παίκτης «καθοδηγείται από ένα αόρατο χέρι να επιδιώξει έναν σκοπό που δεν αποτελούσε μέρος των προθέσεων του. Επιδιώκοντας το δικό του συμφέρον συχνά προωθεί αυτό της κοινωνίας πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι όταν πραγματικά επιδιώκει να το προωθήσει».

Σήμερα κυκλοφορεί μια κατ’ όνομα «φιλελεύθερη» θεωρία που λέει ότι οι τράπεζες μας κάνουν χάρη που κρατούν τα λεφτά μας. Συνεπώς, πρέπει να μας χρεώνουν όποτε τα ζητήσουμε πίσω. Δεν αρκούνται στην απομύζηση των πελατών τους, δίνοντας επιτόκια, τα οποία είναι μεταξύ 1/5 και 1/7 του πληθωρισμού, χρεώνουν και την «υπηρεσία» που προσφέρουν να πληρώνουν «τω κομιστή εις την εμφάνισιν» στο ΑΤΜ. Εχουν δημιουργήσει ένα πολύπλοκο ολιγοπωλιακό σύστημα, που τρέφει τα μεγαλοστελέχη τους. Επινοούν διαρκώς κόλπα –χρηματοοικονομικά και άλλα– έτσι ώστε να φουσκώνουν την παρασιτική τους κερδοφορία για να παίρνουν παχυλά μπόνους, ή «χρυσά αλεξίπτωτα» όταν χρεοκοπούν τα ιδρύματά τους.

Θα συνεχίσουμε…