Θαλλάσια φύκη: η χρήση από τον Ιπποκράτη, για την πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών. Μάρθα Στ. Καπλανογλου

Μέσα στον κατάλογο των βοτάνων που χρησιμοποιούσε ο Ιπποκράτης, εκτός από τα φυτά που χρησιμοποιούσε για την αντιμετώπιση διάφορων ασθενειών είτε σε άγρια μορφή, είτε καλλιεργήσιμα, υπήρχαν και φυτά, η ανάπτυξη των οποίων, γίνεται μέσα στο νερό και συγκεκριμένα στη θάλασσα.

Τα φύκη ή φύκια αποτελούν μεγάλο μέρος της θαλάσσιας χλωρίδας. Δεν κατατάσσονται στο βασίλειο των φυτών αλλά σε εκείνο των πρωτίστων.

Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται ως «Algae».

Είναι εξελικτικά κατώτερα φυτά που δεν έχουν ρίζες, βλαστούς και φύλλα, άνθη ή καρπούς.

Είναι κοινά στις Ελληνικές ακτές πάνω στα βράχια της θάλασσας. Συνήθως δεν ξεπερνάνε τα 20-30 εκατοστά. Διαθέτουν ποικιλία χρωμάτων.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 600 είδη φυκιών τα οποία μπορούμε να τα κατατάξουμε σε 3 κατηγορίες.

Οι 3 κατηγορίες φυκιών είναι:

α) χλωροφύκη , που είναι τα πράσινα φύκη που βρίσκονται σε χαμηλά βάθη, σε επιφανειακά νερά,

β) ροδοφύκη, που ζουν σε μεγαλύτερα βάθη,

γ) φαιοφύκη ή καστανά φύκη.

Είναι τα καφετί και μεγάλα φύκη αναπτύσσονται σε καθαρές θάλασσες.

Tα φύκη είναι οργανισμοί των οποίων τα κύτταρα περιέχουν οργανωμένο πυρήνα και άλλα οργανίδια,

Τα τελευταία χρόνια, τόσο ορισμένα φύκη όπως τα φύκη Ποσειδωνία, που βρίσκονται και στις Ελληνικές ακτές, χρησιμοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως δείκτες καθαρότητας των νερών της Μεσογείου.

Τα φυτά που χαρακτηρίζονται ως δείκτες καθαρότητας των νερών είναι κυρίως ορισμένα είδη φυκών και άλλα συγκεκριμένα υδρόβια φυτά.

Η παρουσία ορισμένων ειδών φυκών, που ευδοκιμούν μόνο σε καθαρά νερά, χρησιμοποιείται από τους επιστήμονες ως βιοδείκτης για τον έλεγχο της ποιότητας του νερού. Επίσης, η ύπαρξη κάποιων υδρόβιων φυτών υποδεικνύει υγιή οικοσυστήματα, ενώ η απουσία τους ή η κυριαρχία άλλων μπορεί να σηματοδοτήσει ρύπανση.

Τα Φύκη εκτός από τις ποσότητες οξυγόνου που παράγουν προσφέρουν τροφή και ενδιαίτημα, σε πλήθος θαλάσσιων οργανισμών.

* Το γένος και το είδος Ποσειδώνια.

Το γένος Posidonia, ανήκει στην κατηγορία των θαλάσσιων φανερόγαμων, είναι ενδημικό της Μεσογείου, δηλαδή βρίσκεται μόνο σ’ αυτή τη θάλασσα.

Υπολογίζεται ότι τα λιβάδια Ποσειδωνίας, που σχηματίζονται στις παράκτιες ζώνες της Μεσογείου, σε βάθη από 3 μέχρι 50 μέτρα, καλύπτουν μια έκταση μεταξύ 25.000 και 50.000 km²(το 2% του υποθαλάσσιου βυθού της).

Τα φύλλα της μπορεί να φτάσουν το 1 μέτρο και είναι πράσινα.

Όταν γεράσουν πέφτουν, και παρασυρόμενα από το κύμα, θα εκβραστούν στην αμμουδιά, και ουσιαστικά πρόκειται για αυτές τις καφέ κορδέλες που συναντάμε συχνά στις παραλίες.

* Άλλα ενδιαφέροντα είδη στις Ελληνικές θάλασσες.

Στην Μεσόγειο, αλλά και στις ελληνικές θάλασσες απαντώνται και άλλα 4 είδη θαλασσίων φανερογάμων

Zostera marina,

Zostera noltii,

Cymodocea nodosa και

Halophila stipulacea).

Απορροφούν θρεπτικά συστατικά από τις ρίζες (όπως τα χερσαία φυτά), αλλά και από τα φύλλα.

Σχηματίζουν λιβάδια και παράγουν τεράστιες ποσότητες διαλυμένου οξυγόνου.

Επιπλέον, προστατεύουν τις ακτές από την διάβρωση, αφού αλλοιώνουν την δράση των παράκτιων κυμάτων και ρευμάτων.

Αναπτύσσεται αποκλειστικά σε καθαρά νερά, συνεπώς όπου υπάρχει,

τόσο η παραλία, όσο και η θάλασσα, είναι κατάλληλες για κολύμβηση.

Από βοτανικής άποψης, υπάρχουν περίπου 65 είδη θαλάσσιων φανερόγαμων, που κατατάσσονται σε 12 γένη και 5 οικογένειες, οι οποίες ανήκουν στις τάξεις Αλισματώδη (Alismatales) και Potamogetonales. 

• Τάξη Potamogetonales:

Οικογένεια Potamogetonaceae

Οικογένεια Posidoniaceae (π.χ. το είδος Posidonia oceanica) ◦

Οικογένεια Cymodoceaceae

Οικογένεια Zosteraceae

• Τάξη Hydrocharitales:

◦ Οικογένεια Hydrocharitaceae (π.χ. τα γένη Halophila, Thalassia, Enhalus) 

Η ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΦΥΚΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε φύκια και θαλασσινό νερό για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών.

Στην αρχαία ελληνική ιατρική, ο Ιπποκράτης (και άλλοι γιατροί στην Ιπποκρατική Συλλογή) αναφέρεται ότι συνιστούσαν λουτρά με θαλασσινό νερό και φύκια, για διάφορες παθήσεις, ιδιαίτερα χρόνιες δερματικές παθήσεις. Αυτές οι χρήσεις καταδεικνύουν ότι, αν και η χημική γνώση της σύγχρονης ιατρικής δεν ήταν άμεσα διαθέσιμη εκείνη την εποχή (για παράδειγμα, η υψηλή περιεκτικότητα σε ιώδιο των φυκιών και η επίδρασή της στη θεραπεία της βρογχοκήλης), οι θεραπευτικές ιδιότητες των θαλασσινού νερού και των φυκιών, ήταν γνωστές μέσω της παρατήρησης.

Ο Ιπποκράτης υιοθέτησε μια προσέγγιση που επικεντρώθηκε στις φυσικές αιτίες των ασθενειών και έδινε έμφαση στη φυσική θεραπεία.