Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και Αλή Φαρμάκης
Με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, συνεχίζουμε να στοχαζόμαστε πάνω σε ζητήματα που αφορούν την ιδιοπροσωπεία του νέο-ελληνικού έθνους και το περιεχόμενο της ταυτότητας του. Το εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε στις 3 Φεβρουαρίου με το κείμενο «200 χρόνια μεταξύ Ανατολής και Δύσης». Ακολούθησαν το «Γαλλική Επανάσταση και Ελληνικό Έθνος» στις 17 Φεβρουαρίου και το «Ο Ρήγας και ο πρωτοπόρος Ελληνικός Διεθνισμός» στις 3 Μαρτίου. Στο παρόν σημείωμα, τέταρτο στην σειρά, θα ασχοληθούμε με το πολιτικό αντίκτυπο του μοναδικού σχεδίου που εκπόνησαν από κοινού οι οπλαρχηγοί Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και Αλή Φαρμάκης.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης προφανώς και δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Χωρίς υπερβολή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η ίδια η Επανάσταση. Όλοι τον αναγνωρίζουν ως φυσικό ηγέτη του Αγώνα, όλοι ομνύουν στην στρατιωτική ιδιοφυΐα του Γέρου. Όμως υπάρχει και μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή της συναρπαστικής αυτής προσωπικότητας που αφορά την πολιτική του παρακαταθήκη, την οποία πολλοί επιμένουν να αγνοούν επιμελώς (κυρίως οι σοβινίζοντες ιστορικοί).
Μετά την καταστροφή του Σουλίου από τον Αλή – Πασά το 1803, ο Σουλτάνος αναθέτει στον τελευταίο την εξόντωση των κλεφταρματολών της Πελοποννήσου. Ο Αλή στέλνει λοιπόν τον γιο του Βελή – Πασά και το περίφημο Αρματολίκι της Πελοποννήσου γνωρίζει μια καταστροφή άνευ προηγουμένου. Οι μεγάλοι οπλαρχηγοί Πετμεζάς, Ζαχαριάς και Γιαννιάς σκοτώνονται, ενώ ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης μόλις που καταφέρνει να γλυτώσει. Η μανία του Βελή αμέσως μετά στρέφεται εναντίον των μουσουλμάνων Αρβανιτών οι οποίοι συντρίβονται και αυτοί. Ο Αλή Φαρμάκης, ηγέτης των Λαλαίων, αντιστέκεται ηρωικά και κάποια στιγμή καλεί σε βοήθεια τον αδελφό του (αδελφοποιτό) Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (Κολοκοτρωναίοι και Λαλαίοι συνδέονταν με μακρόχρονη, δυνατή και στερεή φιλία). Τελικά το θρυλικό χωριό Λάλας της Ηλείας ισοπεδώνεται από τις ορδές του Βελή και οι δύο οπλαρχηγοί δραπετεύουν στην Ζάκυνθο.
Ο Σπυρίδων Τρικούπης, ένας από τους πιο έντιμους και αντικειμενικούς ιστορικούς, μας πληροφορεί ότι το 1809 Κολοκοτρώνης και Αλή Φαρμάκης, όντας ακόμα αυτοεξόριστοι στην Ζάκυνθο ύστερα από την πρόσφατη ήττα τους, αποφασίζουν την ίδρυση Ελληνοαλβανικού Βασιλείου, δίγλωσσου (ελληνικά και αρβανίτικα) και δίθρησκου (χριστιανικού και μουσουλμανικού). Ο Γάλλος διοικητής της Επτανήσου Δονζελότ όχι απλώς ευνοεί το σχέδιο αυτό, αλλά στο πλάνο που καταστρώνει από κοινού με τους δύο φοβερούς αυτούς οπλαρχηγούς δίνει 500 Γάλλους πυροβολητές, 5.000 Έλληνες που υπηρετούσαν ήδη στα Επτάνησα υπό τις διαταγές των Γάλλων, και άδεια για στρατολόγηση 15.000 επιπλέον Επτανήσιων. Παράλληλα με τις ενέργειες αυτές δεσμεύεται να στείλει ενημερωτική επιστολή στον Ναπολέοντα (ο οποίος απέχει 6 χρόνια ακόμα από το Βατερλώ).
Ο Κολοκοτρώνης (χριστιανός) και ο Αλή Φαρμάκης (μουσουλμάνος) που θα στρατολογούσαν το κυρίως στράτευμα στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν είναι ανόητοι. Αντιθέτως είναι δύο εξαιρετικά οξυδερκείς πολιτικοί ηγέτες. Πιστεύουν ότι στον αγώνα κατά των Τούρκων δεν πρέπει να συμμετέχουν μόνο οι χριστιανοί Έλληνες και οι χριστιανοί Αρβανίτες, που είναι και νιώθουν μεταξύ τους κάτι παραπάνω από αδέρφια (οι χριστιανοί Αρβανίτες κέρδισαν κυριολεκτικά με το σπαθί τους την ένταξη τους στον ελληνισμό και όποιος το αμφισβητεί σήμερα αυτό είτε ενεργεί εκ του πονηρού είτε είναι απλώς ηλίθιος). Πιστεύουν ότι ο μόνος τρόπος για να νικήσουν σίγουρα και άνετα τους Τούρκους είναι να προσεταιρισθούν και τους μουσουλμάνους Αρβανίτες, οι οποίοι είναι πολλοί, είναι γηγενείς και αμφιρρέπουν μονίμως ως γνήσιοι μισθοφόροι (μια ρημάζουν τουρκοχώρια, μια ελληνοχώρια, μια αρβανιτοχώρια, γενικώς σφάζουν αδιακρίτως). Είναι αυτοί που τα σχολικά μας βιβλία βάφτισαν εντελώς λανθασμένα «Τουρκαλβανούς».
Οι δύο σπουδαίοι αυτοί άνδρες έχουν αντιληφθεί μέσα στην αγραμματοσύνη τους και προσπαθούν με το κοινό τους παράδειγμα να δείξουν ότι ο πραγματικός εχθρός δεν είναι ο Αλλάχ ή ο Θεός, αλλά ο Σουλτάνος. Κι επομένως οι διαφορές πρέπει να αναζητηθούν πρωτίστως ανάμεσα στον δυνάστη και στον δυναστευόμενο, στον σκλάβο και στην Υψηλή Πύλη, κι όχι ανάμεσα σε ”γκιαούρηδες” και ”αγαρηνούς”, βάζοντας έτσι φρένο στο θρησκευτικό μίσος.
Το σχέδιο αποδεικνύει ακόμα περισσότερο την μεγαλοφυΐα των εμπνευστών του όσο αυτό ξεδιπλώνεται. Η κυβέρνηση του υπό ίδρυση Ελληνοαλβανικού Βασιλείου θα αποτελούνταν από ίσο αριθμό χριστιανών και μουσουλμάνων (12 και 12) και θα εφάρμοζε νόμους που θα ψηφίζονταν στην Κέρκυρα, η επιλογή της οποίας μάλλον δεν έγινε καθόλου τυχαία. Από τότε το νησί αυτό ήταν σχεδόν καθαρά Ευρωπαϊκό και θα μπορούσε να αποτελέσει την γέφυρα της Ελλάδας με την Ευρώπη. Έχουμε λοιπόν εδώ μια άτυπη πρόβλεψη ένωσης – προσέγγισης της Ελλάδας με την Ευρώπη, προτού η Ελλάδα γίνει καν κράτος! Όσο για την σημαία του νέου κράτους, σε αυτή θα απεικονίζονταν ο σταυρός στην μια άκρη και η ημισέληνος στην άλλη. Όλοι οι ιστορικοί μας βεβαιώνουν ότι το σχέδιο θα πετύχαινε, αν τον Σεπτέμβριο του 1809 οι Άγγλοι δεν καταλάμβαναν την Ζάκυνθο όπου ήταν και η έδρα της κυοφορούμενης επανάστασης. Ο Κολοκοτρώνης διαλύει το στράτευμα και το σχέδιο ναυαγεί οριστικά.
Βρισκόμαστε 11 χρόνια πριν από την έναρξη της Επανάστασης και η ιστορία θα δικαιώσει πανηγυρικά τον τεράστιο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Οι μουσουλμάνοι Αρβανίτες θα αφεθούν να πέσουν οριστικά στην αγκαλιά των Τούρκων (λόγω θρησκεύματος) οι οποίοι βρίσκουν επί τόπου έναν σύμμαχο και δεν χρειάζεται να μεταφέρουν στρατεύματα από πολύ μακριά με το παραμικρό. Άλλωστε οι Τούρκοι πάντοτε στήριζαν τις τελευταίες τους ελπίδες στους μουσουλμάνους Αρβανίτες («Τουρκαλβανούς») οι οποίοι ήταν επαγγελματίες στρατιώτες πρώτης διαλογής.
Οι πρακτικές συνέπειες της στρατηγικής που οραματιζόταν ο Κολοκοτρώνης και προωθούσε συνεργασία Ελλήνων και «Τουρκαλβανών» κατά των Τούρκων θα αποδειχθούν ξεκάθαρα στις λίγες περιπτώσεις που ο θρυλικός Γέρος του Μοριά μπόρεσε να την εφαρμόσει: η Τριπολιτσά πέφτει τον Σεπτέμβριο του 1821 ύστερα από συμφωνία που συνάπτει ο Γέρος με τους 3.000 έγκλειστους «Τουρκαλβανούς» να εγκαταλείψουν την πόλη πριν αρχίσει η μάχη. Όντως φεύγουν ανενόχλητοι και οι εναπομείναντες Τούρκοι αδυνατούν να την υπερασπιστούν αποτελεσματικά και σύντομα καταρρέουν. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε και στην πολιορκία του φρουρίου της Ακροκορίνθου. Πάλι αξιοποίησε ο Γέρος τους παραδοσιακούς διαύλους επικοινωνίας που είχε με τους «Τουρκαλβανούς», εκείνοι του παρέδωσαν το κάστρο και αυτός τήρησε για άλλη μια φορά την υπόσχεσή του και τους άφησε να φύγουν ανενόχλητοι. Μάλλον το ίδιο σκηνικό θα είχε επαναληφθεί και στην πολιορκία των Πατρών αν δεν ανάγκαζαν οι προεστοί τον Γέρο σε λύση της πολιορκίας.
Ίσως τελικά αν ήταν ενωμένοι όλοι οι υπόδουλοι ασχέτως θρησκείας να νικούσαν από μόνοι τους. Γιατί όπως πολύ καλά γνωρίζουμε οι Έλληνες, δηλαδή οι χριστιανοί Έλληνες και οι χριστιανοί Αρβανίτες, δεν νίκησαν τελικά τους Τούρκους μόνοι τους παρά τον συγκλονιστικό, ηρωικό τους αγώνα. Λίγο πριν την ναυμαχία του Ναυαρίνου σχεδόν κάθε επαναστατική εστία σε Μοριά και Ρούμελη έχει σβήσει. Έχει φροντίσει για αυτό ο Ιμπραήμ, γιος του Μωχάμετ Άλυ, ενός Αλβανού από την Καβάλα που βρέθηκε διοικητής της Αιγύπτου. Η επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, έχει ως συνέπεια την πλήρη εξάρτηση της Ελλάδας από εξωγενείς παρεμβάσεις μέχρι και σήμερα. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε χωρίς υπερβολή ότι η εξωτερική πολιτική του Ελληνικού κράτους είναι κυριολεκτικά εξωτερική: πάντα σχεδιάζεται και εκπονείται στο εξωτερικό.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, η εντελώς εκπληκτική αυτή προσωπικότητα που καθόλου τυχαία δεν έγινε ο υπ’ αριθμόν ένα ηγέτης της επανάστασης, ήταν από τους λίγους που πίστευαν και διακήρυτταν σε όλους τους τόνους ότι ”εμείς μόνοι μας, πρέπει και μπορούμε μόνοι μας”. Δεν πειράζει. Άφησε βαριά κληρονομιά. Η Επανάσταση συνεχίζεται!
Πινόπουλος Σοφοκλής.
eleytheroipoliorkimenoi.wordpress.com/2021/03/17/θεόδωρος-κολοκοτρώνης-και-αλή-φαρμάκ/