ΤΙΤΥΑΣΣΟΣ ΠΙΣΙΔΙΑΣ. (Αλλα ονόματα Τιρυασός – Τιτυασός – Τιθιασσός – Ποταμιά – Bodamya – Bademli – Yenişar, Kızlar Pencere Tepesi) Σταύρου Π. Καπλανογλου Σπάρταλης εκ πατρός

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Τιτυασσός ήταν αρχαία Ελληνική πόλη στην Πισιδία που η ζωή της με βάσει των όσων είναι γνωστά μέχρι σήμερα ανάγεται στο διάστημα ανάμεσα στο 330 π.Χ και στον 12ο αιώνα μ.Χ.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Βρισκόταν στους πρόποδες της κορυφής, την οποία οι ντόπιοι αποκαλούν Kızlar Pencere Tepesi, (Kizlar Window Hill, ) για τους βράχους τάφους που βρέθηκαν στην περιοχή, στο Bademli. περιοχή του χωριού της σημερινής περιφέρειας Antalya/Akseki.
Νοτίως της λίμνης Κάραλλις (σημ. Beysechir )
— Άλλες πόλεις στην περιοχή
Τα πρώτα χρόνια ύπαρξης της Τιτυασού υπήρχαν τρεις σημαντικές Πισιδικές πόλεις-κράτη στην περιοχή του Ακσέκι που σήμερα ανήκει στην επαρχία της Αττάλειας.
1η) Κότεννα
Η Gotenna, ήταν , η πρώτη από τις 3 είναι η της οποίας το σημερινό όνομα είναι Gödene (Menteşbey)
, 2η).Έριμνα
Η δεύτερη ήταν η Erimna, της οποίας το σημερινό όνομα είναι Ormana (Ardıçpınar) και
3η) Ετέννα
Η Etenna ήταν η τρίτη πόλη της οποίας το σημερινό όνομα είναι İvgalı (Sinanhoca). Για την πόλη αυτή δημοσιεύσαμε ξεχωριστό άρθρο πριν από καιρό αναφερόμενοι στις πόλεις της Παμφυλίας όπου ανήκε για κάποιο διάστημα εκτός και από την Πισιδία
Η περιοχή συνδυάζεται με τα όρη Anamas, η οποία είναι η βόρεια επέκταση των βουνών Ταύρος, στα Νότιο δυτικά της λίμνης Beyşehir. Aksu στα δυτικά και
Şarkikaraağaç περιοχές στα βόρεια. Η περιοχή είναι 1150 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Έχει ένα κλίμα κοντά στο ηπειρωτικό κλίμα μεταξύ του μεσογειακού και του ηπειρωτικού κλίματος.
Στην αρχαιότητα η Τιτυασσός ανήκε στην Πισιδία
Απέχει 106 χλμ από την Σπάρτη , 148 χλμ από το Ικόνιο , 153 Xλμ από το Βουρδούρι και 194 χλμ από την Αττάλεια.
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
– Τιρυασός
Ενδεχόμενα ήταν η πρώτη ονομασία της πόλης
– Τιτυασός
Η ονομασια ενφανιζεται το 17 μ.Χ πολύ πιθανόν να είναι παράφραση της πρώτης ονομασίας
– Τιθιασσός
— Ποταμιά ( Bodamya)
Το σημερινό λεγόταν Ποταμια γιατί βρισκόταν κοντά στο ποτάμι Γιουρντούκαι . Δεδομένου ότι το όνομα Bodamya δεν έχει τουρκική σημασία , το όνομά του άλλαξε σε Bademli με την περίοδο μετά την Μικρασιατική καταστροφή
–Bademli,
Ήταν ονομασία του 1926 που δόθηκε μετά την εκδίωξη των Ελλήνων
— Kızlar Pencere Tepesi, ,
Το σημερινό όνομα του βράχου είναι εμπνευσμένο από αυτούς τους βραχώδεις τάφου
ΙΣΤΟΡΙΑ
Σύμφωνα με το Στράβωνα τα περίχωρά της Τιτυασσού κοντά στο σημερινό Βademli, όπου οι συνθήκες του γεωγραφικού αναγλύφου ήταν κατάλληλες, υπήρξε η σκηνή πολλών πολιτισμών σε όλη την ιστορία΄ κατοικήθηκαν πριν από 4000 π΄Χ..
.. Οι παλαιότεροι άνθρωποι που εγκαταστάθηκαν εδώ είναι οι Σόλιμοι, οι οποίοι αρχικά μιλούσαν τη δική τους γλώσσα, και αργότερα μιλούσαν την Πισιδίκη και συνεχεία την Ελληνική γλώσσα.
Εγκαταστάθηκαν οι Χετταίοι μέχρι περίπου το 1200 π.Χ ακολούθησαν οι Φρυγείς το
οι Ίωνες το 800 π.Χ., οι Λυδοί το 600 π.Χ., και το 547 π.Χ., οι οι Πέρσες
– Ο Αλέξανδρος
Ο Αλέξανδρος εισέβαλε το 334. μ.Χ με στόχο να εξασφαλίσει τα νότα του για να προχωρήσει απρόσκοπτα προς την πρωτεύουσα των Αχαιμενιδών και συγχρόνως να προστατεύσει του Έλληνες της της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες
— Βασίλειο της Περγάμου
Κάποια στιγμή του χρόνου αργότερα ο βασιλιάς της Περγάμου Β’. Ο Άτταλος (159-138 π.Χ.) είδε τη στρατηγική του σημασία και ίδρυσε πόλη και ναυτική βάση γύρω από την Αττάλεια.
– Ρωμαίοι
Όταν το Βασίλειο της Περγάμου έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων το 133, η περιοχή Ακσέκι πέρασε στην κυριαρχία των Ρωμαίων.
Επί Ρωμαίων εγκαταστάθηκαν στην περιοχή φυλές με το όνομα Homanand και Sedaseis. Δεν βρέθηκαν νομίσματα που να ανήκουν στους Homanands. Γιατί αυτή η κοινότητα ζούσε διασκορπισμένη.
Οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν την περιοχή από τα ανατολικά του ποταμού Manavgat μέχρι το Akseki ως Manaua ή Manavua και οι άνθρωποι ονομάζονταν Manavuas. Σήμερα οι κάτοικοι αυτής της περιοχής ονομάζονται ακόμη μανάβηδες. Ίσως το όνομα της περιοχής Manavgat να προέρχεται από αυτή τη λέξη. Πολύ πιθανόν οι Τούρκοι που κατέλαβαν την περιοχή μετά τον 11ο αιώνα να πήραν την λεξη σα δάνειο από τους Ρωμαίους και στην συνεχεία οι νεότεροι Έλληνες δάνειο από την Τουρκική γλώσσα ΚΑΙ
Όσοι πουλάνε φρούτα και λαχανικά στη Μικρά Ασία αλλά και την Ελλάδα ονομάζονται μανάβηδες.
Η περιοχή Ακσέκι βρίσκεται στο ορεινό τμήμα κοντά στον ποταμό Αρχαίο Μελά .
Κάποτε τα σύνορα της Ψιδίας (Πισιδία ) εκτείνονταν σε αυτό το μέρος. Αυτό το τρίγωνο, όπου τα σύνορα της Κιλικίας από τα ανατολικά και της Παμφυλίας από τα νότια και τα δυτικά πλησιάζουν το ένα το άλλο, είναι προφυλαγμένο εδώ και πολύ καιρό.
– Βυζάντιο
Μέτα τον διαχωρισμό της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα η περιοχή εντάχθηκε στο ανατολικό όπου κυριαρχούσαν απο το 395 μ.Χ οι Βυζαντινοί.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέχονται στον ιστότοπο Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας , η πόλη της Τιτυάσου υπήρχε μεταξύ 330 π.Χ. και 300 μ.Χ., δηλαδή κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο.
Το γεγονός όμως ότι στην Τιτυασο υπήρχε Επισκοπή από την Παλαιοχριστιανική εποχή έως τον 12ο αιώνα δείχνει ότι η ζωή της πόλης δεν σταμάτησε το 330 μ.Χ αλλά συνεχίστηκε μέχρι τον 12ο αιώνα,
Συγκεκριμένα από την εκκλησιαστική ιστορία ξέρουμε ότι:
Η Παλαιοχριστιανική Περίοδος είναι η περίοδος πριν από τη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ.
Επισκοπικό κέντρο που επιβίωσε την περίοδο αυτή ήταν η πόλη της Τιτιάσου.
Άλλα από ότι φαίνεται μέχρι τον 12ο αιώνα υπήρχε μια και μέχρι τότε καταγράφεται η Επισκοπή της Τιτυασού στην βιβλιογραφία.
Μέχρι τα τελευταία χρόνια υπήρχε μεγάλη αμφιβολία για την ακριβή τοποθεσία της πόλης
Ο William Mitchell Ramsayy [ Ουίλιαμ Μίτσελ Ράμσεϊ) 1851–1939 , ήταν Σκοτσέζος αρχαιολόγος το 1890 μιλούσε για την αβεβαιότητα της τοποθεσίας της Τιτυασού που νωρίτερα, πρότεινε ότι βρισκόταν στο Yenisechir Bademli (Νέα πόλη Bademli ) που βρισκόταν Νοτιοδυτικά της λίμνης κάποια χιλιόμετρα από το παλιό Bademli το Ακσεκι.
.Άλλος ερευνητής γράφει : Ότι η βυθισμένη πόλη στην λίμνη στο Mındıras είναι η Τιτιάσος, αφού δεν έχει βρεθεί μέχρι τώρα, αν και ήταν το κέντρο της επισκοπής.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Εκ των νομισμάτων συνάγεται η πίστη στην μητέρα των θεών την Κυβέλη και βεβαία στον αρχηγό του δωδεκάθεου Δία.
Έκτος από την Κυβέλη και τον Δία στα νομίσματα υπάρχουν οι μορφές του Ερμή του Ηρακλή και της θεάς της Τύχης.
Σοβαρές ενδείξεις ότι θρησκευτικό πιστεύω των Τιτυασσέων είναι ιδιο με αυτό που κυριαρχούσε και στην υπόλοιπη Ελλάδα πριν από την έναρξη της πίστης στο δωδεκάθεο μαζί με τους ημίθεους του .
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Ήταν η έδρα της επισκοπής τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Η Τιτυασός η καταγεγραμμένη στους επισκοπικούς καταλόγους της Αντιοχείας και αναφέρεται ως επισκοπικό κέντρο στο Συνέκδημο του Ιερικλέους ( Ι.Σ.)
Καταγράφεται μέχρι τον 12ο αιώνα
Επιπλέον ο επίσκοπος της πόλης Στέφανος συμμετείχε στην σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 692 μ.Χ.
Και επίσης ότι ο Πέτρος εκπροσώπησε την πόλη στην σύνοδο της Νίκαιας το 787 μ.Χ.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
–Θέση Ακσεκι /Μπαντεμλι
Σε απόσταση 1χλμ από το Bademli υπάρχουν ιστορικά ερείπια και μικρά σπήλαια της ελληνιστικής περιόδου (αρχαία πόλη ), γνωστά ως Kizlar Window Hill που θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε σε παράθυρο των κοριτσιών.
Διακρίνουμε:
*Ακρόπολη & τείχη
Σε απόσταση 1 χλμ από την περιοχή Bademli ο λόφος Κιζιρπενσε.. μοιάζει με μια ακρόπολη περιβάλλεται από τείχη ,
Η περιοχή καλύπτει 150 στρέμματα
*Διώροφος πύργος
στην μέση αυτής της ακρόπολης υπάρχει ένας διώροφος πύργος του οποίου το κάτω μέρος ήταν λαξευμένο πάνω στο βράχο και διατηρήθηκαν καλά τα πέτρινα σκαλιά.
*Τάφοι
Τέσσερις βραχώδεις τάφοι ήταν λαξευμένοι στον απόκρημνο βράχο στα νότια της ακρόπολης και ένας στην ανατολική πλευρά.
* Αρχαία κτίρια
Υπήρχαν κτίρια στην αρχαιότητα στις παρυφές της ακρόπολης που καταστράφηκαν από κατολισθήσεις ,από κάποια τμήματα αυτών των κτιρίων που διασώθηκαν φαίνεται να ανήκουν στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο.
Δυο από αυτά βρίσκονται σε μια υψηλή βεράντα στα βορειοανατολικά.
Η εντύπωση που υπάρχει από τους ειδικούς είναι ότι στα δυτικά υπάρχει είναι ναός και το άλλο ένα ηρώον που μοιάζει με ημικύκλιο. Πολλά αρχιτεκτονικά κομμάτια που κύλισαν στην πλαγιά του λόφου είναι αυλακωτοί κίονες διαμέτρου 96 εκατοστών ,μια βάση αγάλματος με ένα ανάγλυφο ασπίδας στην μια πλευρά, και δυο τρόπαια με ασπίδα και κράνος επίσης ανάγλυφα
Δεν βρέθηκε καμιά ένδειξη ότι κάποια από αυτά τα κτίρια άνηκαν στην Βυζαντινή περίοδο.
–Νεκρόπολη
Βραχώδεις τάφοι στην κορυφή της Τιτυασσού , μιας αρχαίας πόλης στο λόφο ακριβώς δίπλα στην πόλη Bademli. Τα βραχογραφήματα, που ονομάζονται το παράθυρο των κοριτσιών στην πόλη, έχουν ονομαστεί ως παράθυρο ή επιφυλακή λόγω της παρερμηνείας του ανθρώπου για χρόνια. Βρίσκεται στις επιφανειακές πλαγιές των βράχων στις άκρες της κορυφής. Είναι φαρδύ και αρκετά μακρύ για να μπει άνθρωπος. Στο εσωτερικό των τάφων υπάρχουν λάκκοι στα πλαϊνά. Αυτά είναι τα μέρη όπου αφήνονται τα οστά του προηγούμενου νεκρού σε περίπτωση δεύτερου θανάτου, δηλαδή ο πατέρας πεθαίνει και θάβεται εδώ. Σε περίπτωση θανάτου συζύγου ή παιδιού, τα οστά του πρώτου νεκρού παραμερίζονται πριν από την ταφή για να τοποθετηθούν εδώ
– Η ΣΠΗΛΑΙΑ ΜΕ Τις ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕς
Σχεδόν σαν ένα μικρό σπήλαιο σταλαγματόπετρας, παρουσιάζει μια εικόνα υψηλού θεάματος με τη διαφορετική ατμόσφαιρά του που αποτελείται από μακριές σταγονίδια και ασβεστόλιθους. Έχουν συμβουλευτεί σχετικές μονάδες για το βάθος του και έχουν ξεκινήσει μεγάλης κλίμακας έρευνες πεδίου και μελέτες για την αξιολόγηση του ως τουρισμού δραστηριότητα.
Τιτυάσος (Παράθυρο Κοριτσιών)
Υπάρχουν 5 βραχώδεις τάφοι στη θέση του Kızlar Pencere Tepesi ( παραθύρου των κοριτσιών, )που είναι μια αρχαία πόλη.
ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ
Βρέθηκαν Ελληνικές επιγραφές στην θέση του αρχαίου οικισμού
Έχουμε υπόψιν τις παρακάτω επιγραφές που αντιγράφτηκαν το 1970 από τον Μιτφορντ όταν εντοπίσθηκαν σε ημικυκλική κατασκευή .
Δυστυχώς η ημικυκλική κατασκευή έκτοτε έχει καταστραφεί και οι βράχοι που ανέγραφαν τις επιγραφές εξαφανίσθηκαν. Εξασφαλίσαμε μια φωτογραφία εκείνης της εποχής που εμπεριέχει μια από τις 3 επιγραφές και την συμπεριλάβαμε στους κολάζ που αναρτήσαμε.
1. .Σε μια από τις τιμητικές επιγραφές που αντέγραψε ο ο Τ.Β. Midford υπάρχει η δήλωση<< Οι άνθρωποι της Τιτυασού τίμησαν τον Σετα τον γιο του Ιππόμαχου (με άγαλμα ) για όλη του την αρετή και την καλή του θέληση προς τον λαό >>
2.{…..}
<<Ετοιμησάν Βίωνα Νέστορος Τιτυασσεα, άνδρα σεμνήν και αγαθόν παρασχόμενον αυτοις εύνοιαν τε πάσαν διηνεκές και χαρισάμενον μεγαλοψύχως πολλά χρήματα (folium?)ε ξ ων εδάνεισεν εις τας επείγουσας χρείας γενόμενον δε και εν τοις λοιποί ς ευεργέτην αυτών κοινή { και ιδία … }
Στην επιγραφή αυτή αναδεικνύεται ένα γεγονός:Ότι ο Βιων του Νέστωρα ήταν ένας κάτοικος της πόλης που διέθετε αρκετά χρήματα που πάντα δάνειζε τους συμπολίτες του όταν έβλεπε ότι είχαν αναγκες.
Μια ανάλογη επιγραφή που αναφέρεται σε αυτό τον άνθρωπο της ιδίας εποχής βρέθηκε στην γειτονική πόλη Άδαδα (βρίσκεται νότια από την Τιτυασσό ) για την οποία ήδη μιλήσαμε ,στα ερείπια της Τασκαπι της Αδαδα που μιλά για την ανάλογη δράση του.
3. Και η τρίτη επιγραφή αναφέρεται στην δράση του Βίωνα έχοντας άλλο κείμενο αλλά παραπλήσια δραστηριότητα.
«[…] τίμησε τον Βίων, τον γιο του Νέστορα της Τιτιάσου, τον σεβάσμιο και καλό άνθρωπο που έδειχνε ακατάπαυστα στο λαό όλη του την καλοσύνη, και τιμητικά πρόσφερε πολλά χρήματα ως δώρο από όσους είχε στην κατοχή του στους επείγοντες, που ήταν ευεργέτης τους σε οικονομικές ανάγκες και άλλα…]»
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Βρέθηκαν αρκετά αρχαία νομίσματα στην Τιτυασό
Αρχαία Νομίσματα που έχουμε μοιραστεί παρακάτω είναι οι εικόνες των Αρχαίων Νομισμάτων που κόπηκαν στην αρχαία πόλη της Τιτυάσσου [Τιτυάσσος]
Στα νομίσματα που είδαμε εξάγουμε τα παρακάτω συμπεράσματα
– Χρονολόγηση
Ανήκουν στην εποχή του Αδριανού στο 78-138 μ.Χ. έως την εποχή της Ετρουσκίλλα το 251 μ.Χ. ,πολλά από αυτά του 196 -217 μ.Χ.
–Οι απεικονίσεις
*Υπάρχουν οι απεικονίσεις Της Κυβέλης της Μητέρας των Θεών και το μπροστινό μέρος του ναού Metroon που χτίστηκε στο όνομα της Κυβέλης. Το Metroon ή στα αρχαία ελληνικά Μητρῷον ήταν ένας αρχαίος ελληνικός ναός αφιερωμένος σε μια μητέρα θεά . Ήταν συχνά αφοσιωμένοι στην Κυβέλη , τη Δήμητρα ή τη Ρέα . )
Σε κάποια άλλα στη μία πλευρά είναι μια προτομή του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου και στην άλλη η Κυβέλη κάθεται στον θρόνο της με δύο λιοντάρια.
*Στη μία πλευρά είναι μια προτομή του αυτοκράτορα Καρακάλλας και στην άλλη πλευρά τετράστυλος ναός της Κυβέλης Mētrō̂on
* Στο μπροστινό μέρος κάπρος και στην άλλη ο τετράστυλος
ναός και φίδι αριστερά’
–Το εθνικόν όνομα των κατοίκων
Το εθνικόν όνομα των κάτοικων που εμφανίζεται στα νομίσματα σε συντομογραφία ήταν ΤΙΤΥΑΑSS – TITTYACCEΟN
Χάρις σε αυτά τα νομίσματα αλλά και άλλα που οι παραστάσεις αναφέρονται στην βιβλιογραφία , βγάζουμε το τελικό συμπέρασμα ότι η Κυβέλη είναι η θεά της πόλεως.
Έκτος από την Μητέρα Θεό Κυβέλη που σε κάποια νομίσματα στην πίσω πλευρά εμφανίζεται ένα φίδι που σκαρφαλώνει στον τοίχο ενός ναού και το όνομα της θεάς αναφέρεται στα Λατινικά << ΜHTROS>>
μεθερμηνευόμενο << Μητέρα Θεά >>
Στα νομίσματα απεικονίζονται και ο Δίας,ο Ηρακλής , ο Ερμής κ.α.
Ακόμη σε πολλά νομίσματα αναφέρεται ότι υπάρχει συνήθως
η μορφή του εκάστοτε αυτοκράτορα στην μπροστινή πλευρά όπως και σε κάποιες περιπτώσεις η μορφή ενός αγριόχοιρου
ΣΗΜΕΡΑ
Η Ποταμιά (Bodamya ) Bademli
Το Bademli είναι ένας οικισμός της περιοχής του Άκσεκι της επαρχίας Αττάλειας με φθήνοντα πληθυσμό που ενώ το 2000 είχε 2230 κάτοικους το 2014 κατέβηκε σε 401 μόνον κατοίκους
Το Bademli βρίσκεται στην επαρχία της Αττάλειας και το Bademli, που βρίσκεται στην περιοχή των χωριών Akseki, συνδέεται με την περιοχή Akseki. Η τοποθεσία του χάρτη Bademli είναι 37° 18′ 22,4640” Βόρεια και 31° 44′ 0,3300” Ανατολικές συντεταγμένες gps. Το Bademli απέχει 29 χιλιόμετρα από το κέντρο της περιοχής Akseki, στο οποίο ανήκει.Και απέχει περίπου 101 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αττάλειας. Ιδρύθηκε σε μια απόκρημνη, δασώδη γη ανάμεσα στουςβραχίονες των βουνών του Ταύρου που συνδέει τις περιοχές της Μεσογείου και της Κεντρικής Μικράς Ασίας.
Περιβάλλεται από το βουνό Imaçalı στα βορειοανατολικά, το Koyun Grazing Hill στα νότια και το Karadağ στα νοτιοδυτικά.
Η οικονομία του χωριού βασίζεται στη γεωργία και την κτηνοτροφία, είναι επίσης κωμόπολη που παράγει ξύλινα κουτάλια. Στην περιοχή Ακσέκι, είναι γνωστός ως ο «Πείρος του κουταλιού με αμύγδαλο». Ο οικισμός αναπτύχθηκε γύρω από μια πηγή νερού που καταλήγει στο διπλανό παραπόταμο.