Το δέντρο της προσφυγιάς… Παναγιώτη Μωυσιάδη

Πολλές φορές συνομιλώντας με τους πρεσβύτες της πρώτης γενιάς άκουγα να μου διηγούνται ιστορίες για τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς .. Πώς άρπαξαν τη σκαπάνη και την αξίνα οι παππούδες μας από την πρώτη μέρα, που πάτησαν το πόδι τους στην άγνωστη γη της Δυτικής Μακεδονίας… Από τις πάμπολλες αφηγήσεις αυτή που μου κέντριζε το ενδιαφέρον ήταν το δεντροφύτεμα .. Δεν υπήρξε πρόσφυγας, που να μην κουβάλησε λίγους σπόρους φυλαγμένους στους μποξάδες της προσφυγιάς ..
Ποιο στ’ αλήθεια συναίσθημα μνήμης και αγάπης τους έκανε να κουβαλήσουν στην πονεμένη τους ψυχή τους σπόρους της πατρίδας ;
Σίγουρα η μεγάλη αγάπη αλλά και η πεθυμιά να ξαναζωντανέψει στη νέα πατρίδα το αναστάσιμο δέντρο της αυλής.. Να ξεναγευτούν τους καρπούς του χωριού τους, που γι αυτούς ήταν ξεχωριστοί.
Δεν τους ήταν κάτι άγνωστο, γιατί την ίδια συνήθεια αναπαρήγαγαν μέσα στους αιώνες .φύτευαν το αγαπημένο τους δέντρο, όπου πήγαιναν, από τα πανάρχαια χρόνια ακόμα, όπου οι θεοί μάθαιναν στους ανθρώπους τη δεντροφύτευση . Αυτό έκανε η θεά Αθηνά φύτευε ελιές. Οι Κάβειροι φύτευαν σπόρους της πατρώας γης στους άγνωστους τόπους..
Οι πρόσφυγες παππούδες μας ήξεραν για το ΄΄καρύδ’ τη Γαβρά , τ’ απίδ’ τη Μουρούζ’ , το μήλον τη Μελίκ’. Κάθε παλιό δέντρο είχε το όνομα του γεννήτορα του..
Το ίδιο έκαναν και στο χωριό μου, το Ανατολικό, που ήταν βυθισμένο μέσα στα πράσινα καρποφόρα δέντρα. Το πρώτο δέντρο στην αυλή ή στο χωράφι ήταν μια συμβολική πράξη ριζώματος ,ευλογίας και ιδιαίτερα αισιοδοξίας, αφού η μυγδαλιά είναι σύμβολο ελπίδας και αναγέννησης..… Αυτές οι μυγδαλιές της προσφυγιάς όλως παραδόξως ποτέ δεν πάγωσαν παρά τα κρύα της περιοχής. Πάντα κατάφορτες έδιναν τους γλυκούς τους καρπούς στις πολύτεκνες οικογένειες του Πόντου..
Ένα τέτοιο δέντρο της προσφυγιάς πήγε να μου δείξει ο φίλος Ορέστης, λέγοντάς μου με περίσσιο καμάρι : Αυτή τη μυγδαλιά την φύτεψε ο παππούς μου το 1924, όταν ήρθε στο Ανατολικό… Είναι τ’ αμύγδαλον τ’ Ισραήλ΄΄΄….. Το σέβομαι, δεν πρόκειται να το κόψω ποτέ… είναι η αιώνια ψυχή του παππού μου..
Σιγή επικράτησε. Μόνο ο θόρυβος από το κινητό, που φωτογράφιζε την αιώνια ανθισμένη αμυγδαλιά του Κρωμέτε παππού Ισραήλ Βασιλειάδη, που έφερε λίγους σπόρους από τα φημισμένα αμύγδαλα του χωριού Νατσαράντων της Βαρενού της Κρώμης..
Ο Ισραήλ με τα τρία του παιδιά, βαφτισμένα όλα με αρχαία ελληνικά ονόματα, Καλλιόπη ,Φιλαρέτη, Ορέστης, στο διάβα της ζωής του έγινε ήδη για τετάρτη φορά πρόσφυγας.
Η ανθισμένη αμυγδαλιά μάς χαμογέλασε με τα πρώτα της άνθη.. σκορπίζοντας την ανεξάντλητη ευωδιά της και μας καλησπέρισε υποσχόμενη και πάλι μια πλούσια καρποφορία..
Λένε, πως οι παλαιοί ήξεραν να τιμούν τα δέντρα και τα ζώα .Τα αγαπούσαν σαν παιδιά τους… Ήξεραν και τους συμβολισμούς για το κάθε ένα: για την Αμυγδαλιά έλεγαν, πως είναι σύμβολο μιας νέας αρχής της φύσης και της ζωής… της νέας χρονιάς και της ανάστασης .
Πίστευαν πως ήταν από τα αρχαιότερα δέντρα του κόσμου, χωρίς καμιά απαίτηση. Οι παππούδες μας στον Πόντο πίστευαν πως τα δένδρα ήταν κατοικίες νυμφών, γι’ αυτό τα τιμούσαν, τα πότιζαν ,τα κλάδευαν, τα μπόλιαζαν και μάζευαν τους καρπούς τους… Ιδιαίτερα τα τραγουδούσαν και τα υμνούσαν θαυμάζοντας την αγέρωχη κορμοστασιά τους.
Δύο δεντρόπα φύτρωσαν σην ψή μ’ και ‘ς σο καρδόπο μ’ τ έναν επαρερίζωσεν, θα σύρ’ και παίρ’ το ψόπο μ’.
Στα ακριτικά τραγούδια οι ερωτευμένοι συνομιλούν με τα δέντρα και αυτά τους κατανοούν.
Πουλόπο μ’, όντες πας ΄ς σ’ ορμάν κ’ εφτάς το γομαρόπο σ’ τα δέντρα ‘κ’ ερωτούν εσέν, πού έν’ το ζευγαρόπο σ’;
Απές ‘ς σ’ έναν τσιμένοπον να έμ’ν’ έναν ιτέαν κ’ έπλωνα τα κλαδόπα μου ,αρνί μ’, σ’ εσεν μερέαν..
Οι αρχαίοι Έλληνες χτύπαγαν τον κορμό του δέντρου και επικαλούνταν την προστασία των νυμφών . Οι Πόντιοι εύχονται το καλύτερο επικαλούμενοι τα ξύλα των δέντρων λέγοντας: Ο Θεόν ΄ς σα καλά κι η Παναγία ΄ς σα ξύλα..
Η Μυγδαλιά του παππού Ισραήλ στέκεται καμαρωτή ,μόνη χορεύτρια της φύσης. Προαναγγέλλοντας με τα άσπρα της μπουμπούκια τον ερχομό της άνοιξης… Την χαρακτήρισαν ως το δέντρο του έρωτα, γιατί πριν γίνει δέντρο ήταν μια όμορφη κοπέλα .. Είναι ακόμα δέντρο της θεογονίας γιατί αναφέρεται επτά φορές στην Αγία Γραφή…
Εκεί στον ίσκιο της ο άοκνος γέροντας του Πόντου ακόνιζε την κόσα χτυπώντας την στο αμόνι και ‘βλογούσε το δέντρο για τον παχιά σκιά, που του πρόσφερε..
Ο Ορέστης υποσχέθηκε, πως δεν θα την κόψει ποτέ, γιατί κάθε φορά που θροΐζουν τα κλαδιά της ακούει τη φωνή του παππού του να του λέει : ΄΄Δέβα αφ’κά ΄ς σο πατέμ’ και φέρον το λαϊν ας πίνω …εκαρδοκάγα.…΄΄ Ο Γουίλιαμ Μπλέηκ συμφωνεί διαλαλώντας : Ένα δέντρο μπορεί να φέρει δάκρυα χαράς σε κάποιους … και σε κάποιους δεν είναι παρά ένα τίποτα, που τους κόβει το δρόμο..!
Με την πεποίθηση ότι κάθε δέντρο διαιωνίζει την εικόνα του φυτευτή του , αφού καθίσαμε για λίγο κάτω από το σοφό δέντρο του παππού, τον μνημονεύσαμε για τις περίσσιες αγάπες, που είχε για την αρχαία ιστορία, την οικοδομική , την αμπελουργία…
Σιγοτραγουδήσαμε ένα δίστιχο του παππού Ισραήλ που γεννήθηκε το 1881 στη Βαρενού της Κρώμνης και πέθανε στο Ανατολικό της Πτολεμαΐδας το 1955..
Ψηλά ραχιά και πράσινα και δέντρα φυλλωμένα , κλισέστεν τα κλαδόπα σουν και κλάψτεν για τ’ εμένα.