Το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας 2024. Toυ Αθανάσιου Μάρκου Μπαγκατζούνη*
«Βόμβα» για την ομαλή λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά και την εγγύηση των συνταξιοδοτικών παροχών, αποτελεί το πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης της χώρας, η οποία αντιστοιχεί σε πέντε συνταξιοδοτήσεις έναντι μιας γέννησης.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μέχρι το τέλος του 2024 υπολογίζεται να συνταξιοδοτηθούν 230.000 εργαζόμενοι, αριθμός-ρεκόρ των τελευταίων ετών και, αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, με δεδομένο το μεγάλο «μπαμ» συνταξιοδοτήσεων μεταξύ 2027 και 2031, οπότε αναμένεται να φύγουν από την ενεργό εργασία όλοι οι απασχολούμενοι της δεκαετίας 1984-1990, ενώ αναμένεται να αυξηθεί το κόστος συνταξιοδότησης κατά 3% του ΑΕΠ. (Ακαθάριστο εγχώριο Προιόν)
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, (Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών)_ την περίοδο 2011-2021 ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 441.000 και οι γεννήσεις υποχωρούν ήδη από το 1980. Ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδα ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970. Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες. Στα 8,1 εκατ. προβλέπεται να υποχωρήσει ο πληθυσμός έως το 2100, στο σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών-Πίνακας 1.
Οι δημογραφικές εξελίξεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνία, ενώ υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συντάξεων. Κατ’ επέκταση, το δημογραφικό επηρεάζει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, με το βασικό σενάριο του ΙΟΒΕ για το 2100 να προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά €58 δισ. (ή 31%) σε σχέση με το 2019.
Βραχυπρόθεσμα προκαλείται τεράστια εκροή πόρων για την καταβολή των συντάξεων. Ζήτημα που προκαλεί ανισορροπίες στη διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης (τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων στον προϋπολογισμό, προκειμένου να πληρωθούν τα δάνεια του παρελθόντος, καθώς και των ασύδοτων ταμειακών ανοιγμάτων που δημιουργηθήκαν στη διάρκεια της πανδημίας).
Τα μέτρα αντιμετώπισης που προτάθηκαν χωρίζονται σε 2 κατηγορίες.
Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται μεταξύ άλλων μέτρα που αφορούν την ενίσχυση των νοικοκυριών με παιδιά, όπως η παροχή επιδόματος γέννας, η ενίσχυση των οικογενειακών επιδομάτων, η επέκταση των επιδομάτων μητρότητας χρονικά και ποσοτικά, η αύξηση του αριθμού των διαθέσιμων θέσεων σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς αλλά και η μη φορολόγηση παροχών των επιχειρήσεων σε παιδιά εργαζομένων τους.
Στη δεύτερη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται μέτρα όπως η δημιουργία του νέου επικουρικού ταμείου ΤΕΚΑ, που δεν υπόκειται στον δημογραφικό κίνδυνο, η αναπροσαρμογή των ποσοστών αναπλήρωσης ώστε να επιβραβεύεται η μακροχρόνια συμμετοχή στην αγορά εργασίας και η άρση των αντικινήτρων για την απασχόληση συνταξιούχων, καταργώντας την περικοπή του 30% της σύνταξής τους.
Η πρόκληση για την χώρα μας… καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη διαχείριση του γηράσκοντος πληθυσμού και την ανάγκη για οικονομική ανάπτυξη, με μακροχρόνιες στρατηγικές που αφορούν τόσο το συνταξιοδοτικό όσο και το σύνολο της οικονομίας.
Πίνακας 1.
*O Αθανάσιος Μάρκου Μπαγκατζούνης είναι Πτυχιούχος Οργάνωσης & Διοίκηση Επιχειρήσεων & ΟργανισμώνΕάπ – Hellenic Open University Μέλος Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
