Από το βιβλίο του τ. Γυμνασιάρχη Παναγιώτη Ζ. Παπαδόπουλου
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΒΑΛΤΑΔΩΡΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Στις 17 Νοεμβρίου 1896 πεθαίνει στο Βουκουρέστι ο Λάμπρος Βαλταδώρος. Συγχρόνως διαδόθηκε η είδηση ότι ο αποθανών με διαθήκη του δωρίζει το ποσό των 500 εικοσόφραγκων για την ανέγερση γυμνασίου. Η Σχολική Εφορεία, που αποτελείται από τους Γεώργιο Ν. Τσιμηνάκη, Κωνσυαντίνο Δρίζη, Αθανάσιο Χασάπη, Παυσανία Πολυζούλη και Πέτρο Η. Βαμβακά ζητεί πληροφορίες από το Βασίλειο, αδελφό του αποθανόντα, αν αληθεύει η φήμη για τη δωρεά αυτή. Ο Βασίλειος με την από 7 Δεκεμβρίου 1896 επιστολή του προς την Εφορεία διαβεβαιώνει ότι πράγματι τα 500 εικοσόφραγκα είναι εξασφαλισμένα. Το Σεπτέμβριο του 1897 και ενόσω ο δραστήριος μητροπολίτης Κωνστάντιος βρίσκεται στο Άγιο Όρος, υπό την ιδιότητα του εξάρχου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, συναντάται με το Βασίλειο Βαλταδώρο και μαζί του κάνουν τα σχέδια της οικοδομής του σχολείου. Ο μητροπολίτης ύστερα από συνεννόηση με την Εφορεία υποβάλλει σχετική αίτηση στο Πατριαρχείο για την έκδοση του σχετικού σουλτανικού φιρμανίου που να επιτρέπει το κτίσιμο και τη λειτουργία του ιδρύματος. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου έρχεται και πάλι στην Κοζάνη ο Βασίλειος και συναντάται με την αντιπροσωπεία της Κοινότητας. Στη συνάντηση αυτή γνωστοποιεί ότι στα 500 εικοσόφραγκα του αδελφού του Λάμπρου προσθέτει και ο ίδιος άλλα 50, σαν πρώτη δόση, και ότι με τ’ αδέρφια του Γεώργιο και Κωνσταντίνο δωρίζει και το οικόπεδο, στο οποίο επρόκειτο να κτιστεί το διδακτήριο του σχολείου, εμβαδού 1185 τ.μ. Στο οικόπεδο αυτό συμπεριλαμβανόταν και το πατρικό μερίδιο-προίκα της Ελπίδας Στερ. Βαλταδώρου, ανεψιάς των χορηγών του γυμνασίου και συζύγου Κων/νου Δ. Δελιβάνη, που η αξία του εκτιμήθηκε σε 268 εικοσόφραγμα. Ο Μιχ. Παπακωνσταντίνου προσθέτει άλλα 114 τ.μ. γειτονικού του οικοπέδου, ως δωρεά. Έτσι το συνολικό εμβαδόν του οικοπέδου είναι περίπου 1300 τ.μ. και το σχέδιο έτοιμο που προβλέπει οικοδομή μήκους 28 μ., πλάτους 20 μ. και ύψους πε΄ριπου 10,50 μ. Αργότερα, μετά το κτίσιμο του διδακτηρίου, ο Εμμανουήλ Βούβλιας δώρισε κομμάτι οικοπέδου στη βόρεια πλευρά, εκεί όπου κτίστηκε το σύγχρονο κλειστό γυμναστήριο του σχολείου. Στις 12 Οκτωβρίου 1897 ο Βασίλειος Βαλταδώρος, με πληρεξούσιο έγγραφό του, διορίζει τον ανιψιό του Κωστάκη Βαλταδώρο ως αντιπρόσωπό του και του δίνει 200 εικοσόφραγκα για την προμήθεια των υλικών κατασκευής του κτιρίου. Η αντιπροσωπεία με την Εφορεία προβλέποντας ότι η ίδρυση και λειτουργία του γυμνασίου θα απαιτούσε δαπάνες για τη συντήρησή του άρχισαν δραστήριες ενέργειες για την εξοικονόμηση πόρων. Έτσι στις 22 Φεβρουαρίου του 1898 με εισήγηση του Δημ. Μπλιούρα αποφασίζουν τη σύσταση «Κεντρικού Γραφείου» με σκοπό την εκκαθάριση των λογαριασμών και την είσπραξη των καθυστερούμενων τόκων που προέρχονταν από την ενοικίαση κτημάτων της εκκλησίας και της κοινότητας και είχαν διατεθεί υπέρ των σχολείων. Συγχρόνως εξασφαλίζουν το ποσό των 100 λιρών που το προσφέρει ως δωρεά ο Γεώργιος Γκορτσούλης. Η Αικατερίνη Τσιμηνάκη δωρίζει 15 λίρες, ως μνημόσυνο για το θάνατο της κόρης της Όλγας. Τελικά, αφού ολοκληρώθηκαν οι απαιτούμενες διαδικασίες, στις 12 Απριλίου 1899, έρχεται η ευχάριστη είδηση ότι εκδόθηκε το σουλτανικό φιρμάνι και ότι πολύ σύντομα θα μπει ο θεμέλιος λίθος της οικοδομής του γυμνασίου. Αυτό πράγματι και έγινε. Στις 7 Ιουνίου 1899 τίθεται ο θεμέλιος λίθος, με λαμπρή τελετή, στην οποία συμμετείχε όλος ο λαός της Κοζάνης με μεγάλο ενθουσιασμό. Αρχιτέκτονας είναι ο Ευάγγελος Γκαγκής και έφοροι οι Γεώργιος Τσιμηνάκης, Κων/νος Δρίζης, Δημήτριος Μπλιούρας, Εμμανουήλ Μάνος και Δημήτριος Γκουρτσούλης. Έτσι άρχισε η ανέγερση του ιστορικού Βαλταδώρειου Γυμνασίου που μόρφωσε και μορφώνει ακόμα χιλιάδες Κοζανιτόπουλα και παιδιά της γύρω περιοχής.
Η είδηση για την ίδρυση γυμνασίου στην Κοζάνη ξεπέρασε τα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας και έφτασε ως τους απόδημους Κοζανίτες, που τους χαροποίησε ιδιαίτερα. Αινιγματική είναι η στάση του Παύλου Χαρίση ως προς το ζήτημα του ανεγειρομένου γυμνασίου. Ενώ, όπως είδαμε σε προηγούμενα κεφάλαιο, πρωτοστάτησε, ως πληρεξούσιος επίτροπος μεταξύ των απόδημων ομογενών για την ίδρυση «Μακεδονικού Γυμνασίου» στην από 18/30 Σεπτεμβρίου 1899 επιστολή του προς τον μητροπολίτη Κωνστάντιο από τη Βουδαπέστη φαίνεται ότι άλλαξε γνώμη και πρότεινε αντί γυμνασίου την ίδρυση σχολής πρακτικών επαγγελμάτων.
Η στάση του Παύλου Χαρίση στην υπόθεση του γυμνασίου εξηγείται εν μέρει αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο Βασίλειος Βαλταδώρος είχε πάρει την απόφαση να αναλάβει αυτός εξ ολοκλήρου τη δαπάνη κατασκευής του κτιρίου. Μάλιστα όταν πληροφορήθηκε ότι ο Παύλος Χαρίσης δώρισε 100 εικοσόφραγκα για το γυμνάσιο με γράμμα του στις 13 Ιανουαρίου του 1900 διαμαρτυρήθηκε εντονότατα και δήλωσε ότι δε δέχεται την ανάμιξη κανενός στην υπόθεση του γυμνασίου με τη φράση «… το Βαλταδώρειο ανήκει στους Βαλταδώρους …». Οι πολίτες της Κοζάνης διακατέχονται από συναισθήματα χαράς και συγκίνησης για την οικοδόμηση του γυμνασίου και με μεγάλη προθυμία προσφέρουν τις υπηρεσίες τους εθελοντικά να περατωθεί το έργο. Άλλοι κουβαλούν υλικά, πέτρα, ξυλεία, λάσπη και άλλοι συμμετέχουν με οικοδομική εργασία.
Εν τω μεταξύ το κτίσιμο του διδακτηρίου γίνεται με πολύ γρήγορο ρυθμό, οι εργασίες προχωρούν και τα διαθέσιμα χρήματα τείνουν να εξαντληθούν. Τότε οι εργασίες προσωρινά αναστέλλονται. Όπως γράφει ο Λιούφης «αθυμία κατέλαβε τους κατοίκους καθορώντας ότι το έργον εκινδύνευε να μείνη ημιτελές». Πριν περάσει πολύς καιρός τους Κοζανίτες περιμένει μια ευχάριστη είδηση: ο Βασίλειος Βαλταδώρος στέλνει γράμμα από το Βουκουρέστι την παραμονή των Χριστουγέννων του 1899 στο οποίο διαβεβαιώνει ότι ο ίδιος αναλαμβάνει να διαθέσει όσα χρήματα χρειάζονται για την αποπεράτωση του γυμνασίου. Η επιτροπή διαχειρίσεως ανέγερσης του διδακτηρίου με πρόεδρο τον Ιωάννη Οικονόμου και μέλη τους Ν. Μουμουζιά, Γ. Πασιαλή, Ε. Γκαγκή και Θ. Τιάλιο πληροφορεί το Βασίλειο ότι για να ολοκληρωθεί το κτίριο χρειάζονται ακόμα 700 εικοσόφραγκα, τα οποία με μεγάλη ευχαρίστηση ο δωρητής αποστέλλει. Τότε η Γενική Αντιπροσωπεία και οι έφοροι με ψήφισμά τους που φέρνει ημερομηνία 29 Δεκεμβρίου 1899 εκφράζουν την ευγνωμοσύνη και την ευαρέσκειά τους και ανακηρύσσουν το Βασίλειο Βαλταδώρο Μέγα Ευεργέτη της πόλης.
Και ενώ οι εργασίες κατασκευής του διδακτηρίου συνεχίζονται κανονικά, στις αρχές Αυγούστου του 1990, με διαταγή των τοπικών τουρκικών αρχών, διακόπηκαν με αφορμή το γεγονός ότι το φιρμάνι καθόριζε σε πήχεις τις διαστάσεις του κτιρίου ενώ αυτό χτιζόταν σε μέτρα. Αφού δόθηκαν εξηγήσεις στις αρχές ότι η λέξη «ζιρά» στο σχετικό φιρμάνι σήμαινε γαλλικό μέτρο, οι εργασίες σύντομα επαναλήφθηκαν σε τρόπο ώστε στο τέλος αυτού του χρόνου να αποπερατωθεί και να δοθεί για χρήση στο γυμνάσιο.
Αναγνώριση της ισοτιμίας του Γυμνασίου. Τελετή εγκαινίων.
Κατά το έτος 1900 το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο οργανώνεται σε πλήρες εξατάξιο και αναμένεται η αναγνώρισή του από την κυβέρνηση του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους. Ο γυμνασιάρχης Παναγιώτης Λιούφης το καλοκαίρι του 1900 μαζί με το Γεώργιο Δροσινό, αντιπρόσωπο της Κοινότητας για το Μουράτειο Κληροδότημα, κάνει στην Αθήνα όλες τις απαραίτητες ενέργειες. Λόγω των γραφειοκρατικών διατυπώσεων η αναγνώριση καθυστερεί κάπως. Τελικά το Υπουργείο Παιδείας με διάταγμά του που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 26 Ιανουαρίου του 1901 κατέταξε το γυμνάσιο μεταξύ των ισότιμων του εσωτερικού και των αναγνωρισμένων του εξωτερικού. Όταν πια ολοκληρώθηκε το διδακτήριο χορηγείται από τις αρμόδιες αρχές η άδεια λειτουργίας του και στις 30 Ιανουαρίου 1901, ημέρα εορτασμού των Γραμμάτων και της Παιδείας, τελούνται επίσημα και πανηγυρικά τα εγκαίνια στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου. Τότε στεφανώνονται οι εικόνες των ιδρυτών και ευεργετών Λάμπρου και Βασιλείου Βαλταδώρου, μέσα σε μια πολύ συγκινητική εκδήλωση, και εκφωνείται ο σχετικός λόγος από το γυμνασιάρχη Παναγιώτη Λιούφη.
Πρώτος, λοιπόν, γυμνασιάρχης του Βαλταδωρείου Γυμνασίου ο Παναγιώτης Ν. Λιούφης, διδάκτορας της φιλολογίας, και καθηγητές οι: Γεώργιος Μικρού, φιλόλογος, Νικόλαος Στρογγύλης, μαθηματικός, Ιωάννης Σιώπης, θεολόγος ιερέας, Ιωάννης Γαζής, θεολόγος ιερέας, Αθανάσιος Γκανάτσιος, φιλόλογος, Δημήτριος Μακεδόνας και Αργύριος Χατζημάνθου μαθηματικοί, Γεώργιος Χαρισίου, δάσκαλος της γαλλικής και της τουρκικής γλώσσας, Ιωάννης Βάμβας, μουσικοδιδάσκαλος.
Το Μάρτιο του 1902 το Οικουμενικό Πατριαρχείο στέλνει ευχαριστήρια επιστολ΄΄η στο Βασίλειο Βαλταδώρο και η Ελληνική κυβέρνηση στις 8 Ιουνίου του ίδιου έτους του απονέμει τον Αργυρό Σταυρό των Ιπποτών. Η Κοζάνη, γενέτειρα των αδελφών Βαλταδώρων, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη σ’ αυτά τα άξια τέκνα της και τους τίμησε όπως τους άξιζε. Ένας από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης, κοντά στο ομώνυμο γυμνάσιο, φέρει τ’ όνομά τους. Πάνω από τις εισόδους του διδακτηρίου τοποθετήθηκαν αναμνηστικές ημικυκλικές πλάκες στολισμένες με ανάγλυφα σύμβολα και γεωμετρικά σχήματα.
Συνεχίζεται…
