Το κοινωνικό έργο της Ι.Μ. Παναγιάς  Ελεούσας Μικροκάστρου επί  Μητροπολίτου Ιακώβου, τα ευαγή ιδρύματα αυτής – που δεν υπάρχουν πλέον – και η προσφορά των ανθρώπων που υπηρέτησαν εκεί

Η ιστορία εν πολλοίς λειτουργεί ως σκηνοθέτης, καταγράφοντας γεγονότα, που ενίοτε δημιουργούν μια αλυσίδα στη ζωή της τοπικής κοινωνίας. Σε αυτή την αλυσίδα βλέπουμε το προσωπικό στίγμα που άφησαν κάποιοι άνθρωποι, με διακριτικότητα, ευγένεια και ανθρωπιά, από εκεί που κάποτε πέρασαν.

Η Ι.Μ. Παναγιάς Μικροκάστρου είναι ένα από τα πολλά μοναστήρια του Ελλαδικού χώρου, αλλά ξεχωριστό και ιδιαίτερο στη Δυτ. Μακεδονία. Ένα παλιό ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα, στο οποίο έδωσε ζωή ο Μικρασιάτης στην καταγωγή, Μητροπολίτης – τότε – Σισανίου και Σιατίστης Ιάκωβος.

Από το 1945 έως το 1958 που έφυγε για την Μητρόπολη Μυτιλήνης, άφησε ένα πολύπλευρο φιλανθρωπικό έργο στην περιοχή και κυρίως στην Ι.Μ. Παναγιάς Μικροκάστρου.

Το Μικρόκαστρο, ένα συνηθισμένο γεωργοκτηνοτροφικό χωριό του Βοΐου, τράβηξε το ενδιαφέρον του Μητροπολίτη Ιακώβου, κυρίως για το μοναστήρι της Παναγίας Ελεούσας. Αποφάσισε όχι απλά να το ανακαινίσει, αλλά να το καταστήσει κέντρο θρησκευτικής και κοινωνικής δράσης για όλη την επαρχία Βοΐου και την Δυτ. Μακεδονία γενικότερα.

Έτσι έχουμε την αναγέννηση από τις στάχτες Πρακτική Γεωργική Σχολή (1952) που αργότερα το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως Πρεβεντόριο, το Οικοτροφείο της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής απόρων ορφανών κοριτσιών «Η Θεοτόκος» (1954) και στην βόρεια πλευρά το εργαστήριο της Οικοκυρικής Σχολής (1957).

Υπήρξαν και όλα τα απαραίτητα για τον κύκλο της προσφοράς, όπως ζυμωτήριο, φούρνος, πλυντήρια, αποθήκες, εργαστήρια της σχολής, χώροι φιλοξενίας επισκεπτών και  μαγειρείο.

Στην Ι.Μ. ανήκαν επίσης βοσκοτόπια, πρόβατα, γελάδια, εκτάσεις με οπωροφόρα δέντρα  και μπαξέδες. Αργότερα το κτίριο της Οικοκυρικής Σχολής έγινε γηροκομείο για τους απόμαχους της ζωής.

Για όλα αυτά τα έργα, ο Μητροπολίτης Ιάκωβος κινητοποίησε κάθε δύναμη βοήθειας. Δέχτηκε βοήθεια από την τότε κυβέρνηση και Πολιτεία. Κατόπιν προσκλήσεώς του (7 Ιουνίου 1957) επισκέφθηκε την Ι.Μ. ο πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής και η βασίλισσα Φρειδερίκη (1956).

Βοήθεια δέχθηκε από την ΑΤΕ, το Β’ Σώμα Στρατού που με τα μηχανήματά του διαμόρφωσε τον χώρο, την προσωπική εργασία του 521 Τάγματος Πεζικού Εράτυρας, τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό, τους ομογενείς των ΗΠΑ και των κατοίκων της γύρω περιοχής. Με τη συλλογική εθελοντική εργασία και προσφορά όλων αυτών, προχώρησαν τα έργα της Ι.Μ. Παναγιάς.

Από το 1957 λειτούργησε και αποθήκη τροφίμων, μια όαση προσφοράς τροφίμων στις χειμάζουσες άπορες οικογένειες  στην φτωχότατη επαρχία Βοΐου. Επίσης, λειτούργησε και δημοτικό σχολείο, με δάσκαλο για χρόνια τον Νεαπολίτη Θεοφάνη Τουλιόπουλο. Μπορεί να ήταν φτωχά τα χρόνια λόγω του πολέμου και του εμφυλίου, αλλά περίσσευε η αγάπη και η προσφορά άξιων ανθρώπων.

Τις αξίες της Χριστιανικής προσφοράς και αγάπης τίμησαν και όσοι υπηρέτησαν το Μοναστήρι της Παναγιάς Ελεούσας Μικροκάστρου. Στην είσοδο της παλιάς Ι.Μ. υπήρχε η επιγραφή «Η Ιερά και Σεβάσμια αυτή Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μικροκάστρου, ιδρυθείσα το 1753, ανακαινίσθη ατρύτοις κόποις και μόχθοις του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κου Ιακώβου κατά τα έτη 1950-1958, επισκευασθέντος του ναού ανεγερθέντων των τριών κτιρίων, ένθα εγκαταστάθησαν τα ευαγή ιδρύματα αυτής».

Εκείνα τα ευαγή ιδρύματα (γηροκομείο, ορφανοτροφείο, πρεβεντόριο κλπ.) ήταν γεμάτα ζωή κάποτε και έδειχναν τον κοινωνικό ρόλο της Εκκλησίας. Εδώ και χρόνια δεν υπάρχουν.

Το κάθε ίδρυμα είχε ξεχωριστή αξία, μεγάλη προσφορά στο κοινωνικό σύνολο και αυτό έδειχνε το μεγαλείο της Χριστιανοσύνης, όταν αυτή λειτουργεί προσφέροντας αγάπη.

Στο πρεβεντόριο υπήρχε η φροντίδα για τα αδενοπαθή και ασθενικά παιδιά, το γηροκομείο έδινε χαρά στους απόμαχους της ζωής και το ορφανοτροφείο, με την προσωπική φροντίδα και αγάπη της συχωρεμένης Μαριάνθης, έκανε τα ορφανά εκείνα να αισθάνονται αγάπη και πως δεν είναι μοναχά στον κόσμο.

Περίσσευμα στοργής και αγάπης από τον Μητροπολίτη Ιάκωβο να δίνει τον τόνο και μαζί σε αυτόν το δρόμο ο ηγούμενος της Ι.Μ. Μακάριος, ο αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Ζαφειρόπουλος, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Πολύκαρπος, ο αξιαγάπητος καλόγερος Αντώνιος, ο Θωμάς Βαχτσιαβάνος, ο Χρήστος Παπαϊωάννου, ο Γιάννης Ζαγκουντίνος, ο ιερέας Δημήτριος Τσιτσιανόπουλος, η Αθηνά, η Ελένη, η Νίκη και πολλοί ακόμη. Άνθρωποι που έδωσαν την ψυχή τους για όλα αυτά.

Μεγάλη και η προσφορά του αρχιμανδρίτη Στέφανου Ρήνου από το 1981 στην Ι.Μ. Παναγιάς Μικροκάστρου, με έργα ανάπλασης. Έργο με γενικότερη αναγνώριση.

Η Ι.Μ. της Παναγιάς Ελεούσας υπήρξε κέντρο αγάπης και κοινωνικής προσφοράς, με ανοιχτές πόρτες πάντα για όλο το 24ωρο. Η μορφή της άλλαξε όταν στη 10ετία του 1980 σφράγισαν τα ευαγή ιδρύματα και από το 1993 η Ι.Μ. με προεδρικό διάταγμα χαρακτηρίστηκε γυναικείο μοναστήρι. Από εκείνη τη στιγμή, όλα περικλείστηκαν με έναν ψηλό μαντρότοιχο.

Τα ευαγή ιδρύματα της εποχής, που τόση χαρά έδιναν σε ανθρώπους που είχαν ανάγκη, παραμένουν άδεια. Τα προβλήματα όμως στην κοινωνία υπάρχουν. Με δεδομένη την κοινωνική ευαισθησία του Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Αθανασίου, θα μπορούσε ίσως να υπάρξει ελπίδα επαναλειτουργίας κάποιων από εκείνα τα ιδρύματα. Τουλάχιστον αυτό του γηροκομείου.

Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος