Το παρόν και το μέλλον των Γρεβενών (Σίμος Ζαγκανίκας)
Ευχαριστώ το συντονιστικό όργανο του Ομίλου Πολιτικού Προβληματισμού «Μιχάλης Χαραλαμπίδης» και τους συνδιοργανωτές της σημερινής εκδήλωσης, ήτοι, τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Γρεβενών και τον Αγροτικό Σύλλογο Γρεβενών, που μου έκαναν την τιμή να είμαι ομιλητής στην σημερινή εκδήλωση. Μια τιμή, που με γέμισε συγκίνηση, γιατί μου έφεραν στη μνήμη τα πολλά χρόνια, από την έναρξη της μεταπολίτευσης, που βρέθηκα στην κοινή πολιτική, ιδεολογική πορεία που χάραξε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Ένας πολιτικός λόγος, προφητικός, που δεν βρήκε εύφορες τις συνειδήσεις μας για να καρπίσει. Κι έτσι φτάσαμε σήμερα, χωρίς αναχώματα, στην παρακμιακή μας εποχή, που μοιάζει σχεδόν αδιέξοδη, που όλα βρίσκονται σ ένα αποπνικτικό τέλμα, θεσμοί και πολιτική λειτουργία… Σήμερα, αισθανόμαστε ότι ο Μιχάλης, βρίσκεται ανάμεσα μας, με το τεράστιο εκτόπισμα του, την ανοικονόμητη ανιδιοτέλεια του, την αμέριστη συνέπεια και την αγάπη του στην πατρίδα και τη Δημοκρατία, με λόγο και με πράξεις ζωής, μέχρι και την τελευταία ημέρα του. Σήμερα, και στις ημέρες που ακολουθούν θα αισθανόμαστε, σαν λαός, όλο και περισσότερο να αναβλύζει από παντού ο πολιτικός του λόγος και να αιωρείται πανταχόθεν στην πολιτική μας ζωή το ήθος του. Το ήθος ενός Νικηταρά, ενός Δημήτριου Υψηλάντη και η στρατηγική του σύλληψη, το σχέδιο, για την επιβίωση του Έθνους, ενός ιδεολόγου του κοινοτισμού, της αποκέντρωσης, της διεύρυνσης της Δημοκρατίας και της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στο κοινωνικό γίγνεσθαι της πολιτείας…
Θα μπορούσε η εξέλιξη στην πατρίδα μας να είναι διαφορετική και να μην ζήσουμε, ως Έλληνες, τόσες πολλές απογοητεύσεις. Να βαδίζουμε, σχεδόν, ως λαός, πάνω σ ένα τεντωμένο σχοινί, στο χείλος του γκρεμού και να μην φτάνουμε, παρά τις στερήσεις και τις θυσίες μας στην όχθη της σιγουριάς, της επιβίωσης, και της ανάκαμψης.
Όλα αυτά τα χρόνια, με εξαίρεση τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, επικράτησαν στον Τόπο πολιτικές χωρίς σχέδιο, χωρίς στρατηγική, και γινόταν σχεδόν όλα στο όνομα του προσωπικού κέρδους και στις πελατειακές λογικές τις εξάρτησης των πολιτών, ώστε να διαιωνίζεται η εξουσία στους ίδιους και να αναπαράγονται στην κοινωνία τα ίδια πρότυπα και η ίδια νοοτροπία των αρχόντων και των εξαθλιωμένων ψηφοφόρων. Είναι οι πολιτικές που οδήγησαν τον Τόπο στη συρρίκνωση και την παρακμή!.. Όλοι γνωρίζεται πως ο Τόπος μας, ο Νομός μας, το Περιφερειακό μας διαμέρισμα είναι τελευταίο σε ανάπτυξη, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά είναι τελευταίο και σ όλες τις χώρες της Ευρώπης. Τα Γρεβενά είναι πρώτα στην ανεργία σ΄ όλη την Ευρώπη. Είναι πρώτα στη μετανάστευση, στους δρόμους του μισεμού. Είναι πρώτα στους δείκτες ερήμωσης. Έφυγαν και φεύγουν τα νιάτα. Πάνω από 5000 Γρεβενιώτες έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα μας αναζητώντας εργασία και βιώσιμο εισόδημα τα τελευταία χρόνια!… Άδεια σπίτια, ακατοίκητα χωριά. Αυτή είναι η εικόνα του, αυτή είναι η αλήθεια του!… Χωρίς όνειρα, χωρίς καμιά προοπτική, και εμείς οι εναπομείναντες, αδύναμοι και ανήμποροι, να θεωρούμε την ερήμωση ως τετελεσμένο γεγονός, ως μοιραίο, για τους μοιρολάτρες ή ως νομοτελειακό αποτέλεσμα!… Σαν να μην υπήρχαν και να μην υπάρχουν άλλες πολιτικές που θα μας έβγαζαν σ άλλους δρόμους, σ άλλα μονοπάτια μακριά από το μονοπάτι με τις ρουφήχτρες, που ρουφάει καθημερινά το μεδούλι, ήτοι, τα νιάτα που φέρνουν ζωντάνια και δημιουργία. Μονοπάτια που θα έβγαζαν στους δρόμους της συλλογικής ευθύνης, της άμυνας, της οργανωμένης αποτελεσματικότητας των θεσμών. Που θα έβγαζαν στο αρχαίο μονοπάτι του συνέρχεσθαι και της συνδημιουργίας, της κοινωνικής οικονομίας και της ανθρωποκεντρικότερης κοινωνίας!…
Δεν διάλεξα, για να κάνω εντύπωση, τα μαύρα χρώματα της δυσοίωνης εξέλιξης, είναι τα χρώματα που είναι αποδεκτά, απόλυτα, από όλους τους Γρεβενιώτες. Και τούτο συμβαίνει σ έναν Τόπο που έχει ιδιαίτερη προίκα από τη φύση, όπου υπάρχει ο Εθνικός Δρυμός της Βάλια Κάλντα, που αποτελεί πόλο έλξης για τους φίλους της φύσης. Ο Βενέτικος που με τα ορμητικά του καθαρά νερά, προσφέρεται για τα ποτάμια σπορ και τονίζω πως πρέπει να επενδύσουμε περισσότερα στο μαγνητισμό του που ήδη ασκεί, χωρίς, μέχρι τώρα, τη στήριξη της πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ο Σμόλικας με τις δρακολίμνες του και τις άλλες ψηλές κορφές της Πίνδου που προσφέρονται για αναρρίχηση και ορεινή διαβίωση. Η Βασιλίτσα με το μεγαλύτερο Χιονοδρομικό Κέντρο της επικράτειας. Τα μαστοροχώρια με την ιδιαίτερη παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών και τα δάση της καστανιάς. Το όμορφο ανάγλυφο των Βεντζίων και των Χασίων με τον φιδωτό Αλιάκμονα να το διασχίζει και να δημιουργεί τις προϋποθέσεις προστιθέμενης αξίας στη γη και στα προϊόντα με την ανάδειξη των όμορφων διαβάσεων και με την άρδευση των χωραφιών. Το Γεωπάρκο της Τηθύος που έχει συγκαταλεγεί στα παγκόσμια πάρκα γεωλογικού ενδιαφέροντος. Η ανάδειξη τα πόλης μας ως η πόλη των μανιταριών δημιουργεί τις προϋποθέσεις από μόνη της μιας τεράστιας δυναμικής για την ανάπτυξη. Η Παγκόσμια προβολή στο βιβλίο Γκίνες που φιλοξένησε τα παλαιοντολογικά ευρήματα της Γρεβενιώτικης γης, θα έπρεπε να μας κατατάξει στους τόπους προορισμού, μοναδικού τουριστικού ενδιαφέροντος. Ο Όρλιακας με τον αίθριο ουρανό του και με το αστεροσκοπείο που εγκαθίσταται στην κορυφή του, μας φέρνει πιο κοντά την πρόσοδο από την επίσκεψη στην ενόραση του ουράνιου θόλου και τη δυναμική ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην προσθέσουμε και την πρόσοδο από την Ιστορία των Γρεβενών. Ο Τόπος των αρματολών και των κλεφτών, του Τόσκα, του Φλώρου, του Πρίφτη των Ζιακαίων, των Μανταλαίων των Ψυρραίων, του Αιμιλιανού… που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ξεχωριστή πολιτιστική αναφορά στις ετήσιες εκδηλώσεις όλων των αναθυμητών και των τιμητών της Ιστορίας του Τόπου μας, (Μάχη της Δημινίτσας, μάχη του Σπηλαίου, Απελευθέρωση των Γρεβενών κτλ).
Ο θρησκευτικός τουρισμός είναι μια άλλη παράμετρος, επίσης σοβαρή που θα μπορούσε να ανελκύσει την επισκεψιμότητα στον Τόπο μας στο ύψος των άλλων περιοχών της Ελλαδικής Επικράτειας: Το ιστορικό μοναστήρι των αγίων Ταξιαρχών στον Ταξιάρχη, Το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας του Σπηλαίου, Το ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Ευαγγελίστριας στη Μπουνάσια, Η μετακινούμενη εκκλησία της Παναγίας, στην Παναγιά (Τουρνίκι), το μοναστήρι του Προδρόμου στη Δεσκάτη, το μοναστήρι του Αγίου Σωτήρος στο Δασοχώρι. Η εκκλησιά της Μεγάλης Παναγίας στη Σαμαρίνα και το μεγάλο θαυματουργό μοναστήρι του Αγίου Νικάνορα στη Ζάβορδα. Παντού, σ όλη την Ελλάδα, υπάρχουν
εξιστορήσεις θαυμάτων που καλλιεργούν τον σεβασμό και ελκύουν το ενδιαφέρον, ενώ οι δικές μας αφηγήσεις, εξασθενούν και χάνονται χωρίς καμιά αξιοποίηση.
Απ όλους τους τομείς παραγωγής, ο πλέον ετεροβαρής τομέας είναι η Γεωργική Παραγωγή. Η παραγωγή σκληρού σιταριού, η παραγωγή οσπρίων που έχουν τη φήμη των πιο βραστερών και νόστιμων της επικράτειας, η παραγωγή κτηνοτροφών για την κτηνοτροφία μας, η καλλιέργεια αμπελιών για την παραγωγή κρασιού και τσίπουρου, η καλλιέργεια οπωρώνων μήλου, αχλαδιού και δαμάσκηνου. Να πειραματισθούμε με την καλλιέργεια των αυτοφυών κρανών και του τσάπουρνου, όπως και με την παραγωγή αρωματικών φυτών και τσαγιών. Αυτές οι καλλιέργειες με πλήρη επίγνωση και συνέπεια είναι αυτές που χρειάζονται την από κοινού συνέργεια για την μείωση του κόστους παραγωγής και την καθετοποιημένη επεξεργασία, όπως και τη συλλογική διακίνηση για την διεύρυνση του κέρδους και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας για τη διάθεση της παραγωγής. Όπως και στην Κτηνοτροφική Παραγωγή (γάλατα, τυριά κρέατα). Η πιο μεγάλη εισροή που έχουμε, ως Τόπος, στην οικονομία του, είναι το υπαλληλικό μισθολόγιο… Kαι τούτο πάλι διοχετεύεται στους όμορους Νομούς, γιατί, δεν παράγουμε τίποτα σχεδόν, παρά ελάχιστες ποσότητες κηπευτικών όπως περίτρανα φαίνεται στην λαϊκή αγορά της Παρασκευής.
Το ελάχιστο, έστω, ενδιαφέρον μας, μέσα από τους θεσμούς θα αποτελούσε μια κάποια αρχή, για την ανάπτυξη του Τόπου μας. Δυστυχώς έλλειψε και αυτό, το ολιγοστό, γι αυτό δεν μπορέσαμε να συναντηθούμε με την ανάπτυξη.
Ας ρίξουμε όμως μια σύγχρονη ματιά σ αυτή τη συνολική προίκα από τη φύση, πως την έχουμε μεταχειριστεί μέχρι τώρα. Κοντολογίς θα έλεγα πως έχουν υποτιμηθεί συνειδητά όλες σχεδόν οι δυνατότητες και πολλές απ αυτές έχουν εντελώς ακυρωθεί από την αδιαφορία και την αβελτηρία της κεντρικής πολιτικής, των τοπικών θεσμών αλλά και των δικών μας ευθυνών, ως απλών πολιτών.
Για την Βασιλίτσα, εδώ και χρόνια, θα έπρεπε να υπάρχει ένας δρόμος πιο σύγχρονος και πιο σύντομος που να οδηγεί στο πλάτωμα του Χιονοδρομικού Κέντρου. Και θα πρόσθετα πως ακόμη θα μπορούσε να εγκατασταθεί μια γραμμή σιδηροδρόμου που θα περνούσε όμορφα και συνταιριασμένα μέσα από το όμορφο ανάγλυφο με προορισμό τη Βασιλίτσα προσδίδοντας πρόσθετη αίγλη και έλξη στο Χιονοδρομικό κέντρο. Χρειαζόταν εδώ και χρόνια να αποκτηθούν μηχανές παραγωγής χιονιού επιμηκύνοντας την περίοδο χιονοδρομίας.
Θα έπρεπε να υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια δρόμος που να συνδέει όλα τα γεφύρια της σπάνιας αρχιτεκτονικής του 18ου και 19ου αιώνα του Νομού μας.
Στο Βενέτικο, η κεντρική κυβέρνηση και η ΡΑΕ, ακύρωσαν κάθε προοπτική ανάπτυξης τεμαχίζοντας το ποτάμι σε 18 υδροηλεκτρικούς ταμιευτήρες χωρίς να ερωτηθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι παραποτάμιοι κάτοικοί του. Αυτό σίγουρα δεν έχει καμιά σχέση με τη Δημοκρατία, που επικαλούνται αυτοί που διοικούν αυτή τη Χώρα.
Η δεύτερη βλάσφημη ενέργεια τους είναι η παραχώρηση του εδάφους για εγκατάσταση ανεμογεννητριών από το Σταυρό μέχρι τη Βασιλίτσα ακυρώνοντας συνολικά την ανάπτυξη του ορεινού όγκου. Κι όλα αυτά στο βωμό του κέρδους κάποιων επενδυτικών ομίλων. Μας ακυρώνουν σαν Τόπο. Μας ακυρώνουν σαν Συνέλληνες.
Τα κεντρικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μας έχουν ξεχάσει η μας παρακάμπτουν , ως μη έχοντες, σαν περιοχή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το μαύρο παίρνει, για λίγο, κάποια στιγμή, να ξανοίξει, μα γίνεται βαθύτερο από τη δική μας αδιαφορία και αποχή για τα προβλήματα που σκούζουν όπως αυτό της αναγκαστικής εγκατάλειψης, γιατί η ζωή αλλού είναι πιο δημιουργική…
Θα πρέπει λοιπόν να αποφασίσουμε όλοι μαζί, μέσα από τα θεσμικά μας όργανα, να δράσουμε συλλογικά. Να ξαναφέρουμε τον δημοκρατικό κοινοτισμό στη λειτουργία της κοινωνία μας να χτίσουμε νέες μορφές συνεργασίας για να κρατήσουμε τον Τόπο μας ζωντανό!… Να αξιοποιήσουμε τη συμμετοχή των ξενιτεμένων μας σε κοινές μετοχικές εταιρείες ώστε να καλύψουμε την ίδια συμμετοχή στον Εθνικό Αναπτυξιακό Νόμο.
Θα προσπαθήσω να φέρω στη μνήμη μου κάποιες από τις προτάσεις του που είναι διαχρονικές . Επίκαιρες τότε, επίκαιρες και τώρα. Οι πολιτικές που επικράτησαν, έλεγε τότε, ο Μιχάλης, αφυδατώνουν την παραγωγική διαδικασία και θα ερημώσουν την Περιφερειακή Ελλάδα. Θυμάμαι, σαν να είναι τώρα στο ίδιο βήμα, που ήταν πριν από πολλά χρόνια, όταν διατύπωσε την πρόταση του να στήσουμε ένα άγαλμα μιας γίδας, και την πραγματοποίηση εκδηλώσεων για την κτηνοτροφία, για να κατοχυρώσουμε το αναβατό, ως τυρί των Γρεβενών, γιατί όντως το αναβατό έχει πατρίδα του τον Τόπο μας.
«Το μέλλον του Ορεινού Όγκου, της Πίνδου βρίσκεται στα πλαίσια μιας αναπτυξιακής πολιτικής που πρέπει να πάρει τα χαρακτηριστικά μια πολύμορφης ανάπτυξης».
Χρειαζόμαστε τη διάρθρωση ενός κινήματος των αγροτών μας με ανοιχτό ορίζοντα, που θα ελέγχει και θα τροφοδοτεί τις αγορές της Αθήνας, αλλά και τις Ευρώπης. Διαφορετικά θα βλέπουμε τα τρένα να περνούν, χωρίς να είμαστε εμείς στους επιβάτες τους! Φυσικά όχι στα τρένα του διαλυμένου ΟΣΕ, που οδήγησαν στην τραγωδία των Τεμπών.
Η ανάπτυξη χρειάζεται συνομιλία, επικοινωνία και συμμετοχή.
Χρειαζόμαστε μια άλλη ηθική και αναπτυξιακή παιδεία και όχι αυτήν της κερδοσκοπίας και της αρπαχτής. Θα μπορούσαν όλες αυτές οι επιχειρήσεις για την παραγωγή ενέργειας που έχουν διαμορφωθεί μετά την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, να γίνουν, με τα κεφάλαια που θα απορροφήσουν από το Πρόγραμμα Ανάκαμψης της ΕΕ, επιχειρήσεις των θεσμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τη συμμετοχή και των πολιτών, ώστε αυτές να μην έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Σ όλη την Ευρώπη η παραγωγή Ενέργειας , οι τηλεπικοινωνίες , οι σιδηρόδρομοι, οι κεντρικές τράπεζες, έχουν κρατική υπόσταση, μόνο στην Ελλάδα έγινε η αποκρατικοποίηση γεμίζοντας με πακτωλό χρημάτων τα συρτάρια των Τραπεζών και των επιχειρηματικών ομίλων. Όπου, αν ψάξουμε σε βάθος, θα βρούμε πως υπάρχουν έμμεσες μετοχές της πολιτικής Ηγεσίας από τις προμήθειες του ξεπουλήματος….
Και θα κλείσω την σύντομη ομιλία μου με την υπόμνηση να ξαναφέρουμε στη ζωή μας την πολιτική συζήτηση, την αναζήτηση. Να χτίσουμε για τα παιδιά μας το μέλλον τους όχι στα σαθρά θεμέλια της ιδιωτικής συσσώρευσης αλλά στη δυναμική της κοινωνικής οικονομίας που φέρνει την ευημερία των πολλών, την Ελευθερία και τη Δημοκρατία, που θα κρατήσει τον τόπο ζωντανό!
Σίμος Ζαγκανίκας
