Το πείραμα με τους πέντε πιθήκους, τη σκάλα και τη μπανάνα
Οι άνθρωποι ξεχνούν εύκολα και όπως είπε παλιός πολιτικός, έχουν μνήμη χρυσόψαρου. Αν με στοχαστική διάθεση «ξυπνήσουμε» τις λειτουργίες της «μνήμης και της κρίσης» και αντιληφθούμε τον αποφασιστικό ρόλο τους στη λήψη των αποφάσεων, τότε πολλά πράγματα θα ήταν διαφορετικά.
Αυτή όμως η στοχαστική διάθεση λείπει κι αυτό μας το θυμίζει ένα πείραμα, που είναι γνωστό ως «το πείραμα με τους πέντε πιθήκους, τη σκάλα και τη μπανάνα».
Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν το πείραμα αυτό… Βάζουμε, που λέτε, πέντε πιθήκους σε ένα μεγάλο κλουβί και τους αφήνουμε εκεί, τρέφοντάς τους με ανούσια, άγευστα γεύματα. Κάποια μέρα, αφού πια οι καημένοι οι πίθηκοι έχουν απηυδήσει από την άνοστη τροφή με την οποία τους ταϊζουμε, μπαίνουμε στο κλουβί, κρεμάμε μια μπανάνα στην οροφή, τοποθετούμε μια σκάλα από κάτω και βγαίνουμε. Πανικός επικρατεί μεταξύ των πιθήκων, οι οποίοι ορμούν όλοι μαζί προς τη μπανάνα, σπρώχνοντας και παραγκωνίζοντας ό ένας τον άλλο. Τελικά, έπειτα από ομηρικές μάχες, ο πιο γρήγορος και δυνατός καταφέρνει να ανέβει τη σκάλα και να πιάσει τη μπανάνα. Την κρατάει όλο λατρεία, την ξεφλουδίζει και τη στιγμή ακριβώς που ετοιμάζεται για την πρώτη δαγκωνιά καταβρέχουμε με παγωμένο νερό και τον ίδιο και τους υπόλοιπους τέσσερις, που τον κοιτούν πεινασμένα. Καθώς οι ταλαίπωροι πίθηκοι οπισθοχωρούν στάζοντας σε μια γωνιά του κλουβιού, μπαίνουμε, παίρνουμε τη μπανάνα και αποχωρούμε.
Την επόμενη μέρα επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία. Πάλι ο πιο γρήγορος και δυνατός καταφέρνει να αρπάξει τη μπανάνα, πάλι τον καταβρέχουμε και αυτόν και τους υπόλοιπους τη στιγμή που ετοιμάζεται να τη φάει, πάλι οι πίθηκοι οπισθοχωρούν, πάλι παίρνουμε τη μπανάνα και φεύγουμε.
Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται τις επόμενες δυο-τρεις μέρες, με την ίδια πάντα εξέλιξη. Ώσπου, σε κάποια από τις επόμενες φορές, κάτι αλλάζει: μόλις ο πιο γρήγορος και δυνατός πίθηκος ορμάει για να αρπάξει τη μπανάνα, οι υπόλοιποι τέσσερις, που δεν είναι πλέον διατεθειμένοι να καταβρέχονται εξαιτίας του, και τον αντιπαθούν κιόλας ούτως ή άλλως, τον βουτάνε και τον κάνουν μαύρο στο ξύλο. Γλυτώνουν έτσι το κατάβρεγμα και βγάζουν και τα απωθημένα τους. Σε περίπτωση που κάποιος άλλος πίθηκος επιχειρήσει να πιάσει τη μπανάνα, η αντίδραση των υπολοίπων είναι η ίδια: τον ξυλοφορτώνουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Το μάθημα έχει πλέον γίνει κατανοητό: μπανάνα ίσον κατάβρεγμα όλων με παγωμένο νερό. Οπότε, δεν την ακουμπάμε, γιατί, αν μη τι άλλο, μόλις το επιχειρήσουμε, θα φάμε ξύλο από τους άλλους.
Οι μέρες περνούν, και στο κλουβί οι πίθηκοι δεν κάνουν πια την παραμικρή κίνηση στη θέα της μπανάνας, την οποία κρεμάμε κάθε πρωί και μαζεύουμε άθικτη κάθε βράδυ. Κατά βάθος, όλοι τη λιγουρεύονται, αλλά γνωρίζουν και τις συνέπειες. Κάπου εκεί, λοιπόν, αντικαθιστούμε έναν από τους πιθήκους του κλουβιού με έναν καινούριο, ανίδεο περί του τι συμβαίνει. Το άλλο πρωί, όπως θα περίμενε κανείς, μόλις ο καινούριος βλέπει τη μπανάνα, ορμάει προς τη σκάλα, για να τη φτάσει. Όμως, οι υπόλοιποι, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην γρήγορου, τον βουτάνε και τον κοπανάνε παραδειγματικά. Πολύ γρήγορα, μετά από δυο-τρεις ακόμα ατυχείς απόπειρες και ανάλογα ξυλοφορτώματα από τους τέσσερις «παλιούς», ο νέος μαθαίνει με τη σειρά του το μάθημα: δεν ακουμπάμε τη μπανάνα.
Μόλις η κατάσταση σταθεροποιηθεί και η ηρεμία επιστρέψει στο κλουβί, αντικαθιστούμε έναν ακόμα από τους αρχικούς πιθήκους με έναν νεοφερμένο. Η γνωστή ιστορία επαναλαμβάνεται, με τον νέο να επιχειρεί να φτάσει τη μπανάνα και τους άλλους να τον βαράνε, μαζί και ο πρώην γρήγορος αλλά και ο προηγούμενος νεοφερμένος, που έχει πλέον εμπεδώσει πως αυτή είναι η ενδεδειγμένη αντίδραση στην προσπάθεια οποιουδήποτε να φάει τη μπανάνα.
Με τον ίδιο τρόπο, σταδιακά, τις επόμενες μέρες αντικαθιστούμε έναν-έναν τους αρχικούς πιθήκους του κλουβιού, ώσπου κανένας από εκείνους της πρώτης ομάδας δεν απομένει, και τη θέση τους παίρνουν νέοι, που δεν έχουν βιώσει ποτέ την εμπειρία του καταβρέγματος με κρύο νερό.
Τι έχουμε, λοιπόν, πλέον; Έχουμε πέντε πιθήκους που πολύ θα ήθελαν να φάνε την μπανάνα, αλλά δε διανοούνται ούτε να την αγγίξουν ούτε να το σκεφτούν καν. Δεν γνωρίζουν γιατί δεν πρέπει να τη φάνε (αγνοούν τα περί καταβρέγματος, η απειλή του οποίου έχει πια πάψει να υφίσταται από μέρους μας), είναι όμως πεπεισμένοι πως κάτι τέτοιο είναι απαγορευμένο. Αν κάποιος το επιχειρούσε, θα τις έτρωγε από τους υπόλοιπους. Δίχως ούτε ο ίδιος ούτε οι άλλοι να γνωρίζουν το γιατί. Στη συλλογική τους μνήμη έχει πλέον εγγραφεί ένας κοινωνικός νόμος που υπαγορεύει τη συγκεκριμένη στάση. Και, για πολύ καιρό τουλάχιστον, ουδείς θα τολμήσει να αμφισβητήσει το νόμο αυτό, που ορίζει την προστασία της «ιερής μπανάνας».
Το συμπέρασμα με τους πέντε πιθήκους, τη σκάλα και τη μπανάνα
Με λίγα λόγια σε ποιο συμπέρασμα καταλήγουμε; Πως με συγκεκριμένη μεθόδευση συνηθίζεις αυτό που σου επιβάλλουν. Κάνεις κάτι πλέον από συνήθεια, επειδή κάποιοι σε έχουν εθίσει σε αυτό.
Επίσης, το «σύστημα» επιτίθεται σε ό,τι καινούριο έρχεται να «παραβιάσει» αυτό που έχουν ήδη επιβάλλει και μάλιστα η επίθεση γίνεται από την ίδια τη «μάζα», η οποία έχει συνηθίσει στο συγκεκριμένο τρόπο ζωής.
Ό,τι υπάρχει θεωρείται ταμπού και όποιος έρθει με κάτι διαφορετικό, ακόμη και καλό να είναι, αυτό το παλιό επιτίθεται στο νέο. Μάλιστα οι επιτιθέμενοι λειτουργούν με αυτό τον τρόπο χωρίς να ξέρουν γιατί το κάνουν αυτό.
Δεν γνωρίζουν γιατί πρέπει να απορρίψουν αυτό που έρχεται ως νέο, είναι όμως πεπεισμένοι πως κάτι τέτοιο είναι απαγορευμένο. Άρα κακό! Ένα θέμα «ταμπού» που κανείς δεν αγγίζει!
Χαρακτηριστικό ένα «γράφημα» με μαύρο μαρκαδόρο στα dexion του ορυχείου «Νοτίου Πεδίου»: «Φωνάζεις, κλαις, βρίζεις και πάλι τους ίδιους ψηφίζεις».
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. ΑποδοχήΔιαβάστε περισσότερα
