Η μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού εορτάζεται στις 24 Αυγούστου κάθε χρόνο. Η μνήμη του πατρο-Κοσμά τιμάται σε πόλεις και χωριά της περιοχής μας ,αλλά στην Κοζάνη δεν τιμήθηκε η μνήμη του, πλην βέβαια από Θεία Λειτουργία που τέλεσε ο σύλλογος Ηπειρωτών στο εκκλησάκι του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στο πάρκο Ηπειρωτών Κοζάνης, το έχω επισκεφθεί, είναι επί της οδού Κοζάνης-Κοίλων.
Ο πατρο-Κοσμάς ήταν ιερομόναχος, ιερομάρτυρας, ισαπόστολος, και εθνεγέρτης, όπως γνωρίζουμε από την ιστορία. Περιόδευσε σε Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο, Αχαΐα, νησιά και Αλβανία, όπου εκήρυτε τον λόγο του Ευαγγελίου. Στην Αλβανία στο Κολικόντασι του Μπερατίου απαγχονίστηκε από τους Οθωμανούς στις 24-Αυγούστου 1779.Σπούδασε στην Αθωνιάδα σχολή του Αγίου Όρους. Ήταν ένας σεμνός και ταπεινόφρων μοναχός, μικρο-καμωμένος μεν, αλλά με μεγάλη εσωτερική δύναμη και αγωνιστικό παλμό. Υπήρξε φλογερός μοναχός, πιστός στην Ορθοδοξία και στον Ελληνισμό. Θεωρήθηκε ως απόστολος του Έθνους κατά τη μαύρη εκείνη εποχή, πρωτοστατώντας στην ίδρυση σχολείων για τη μόρφωση των παιδιών. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως τον ανακήρυξε Άγιο στις 20 Ιουλίου 1961.
Κατά το χριστιανικό-εθνικό οδοιπορικό του πέρασε και από την Κοζάνη το1767 και κήρυξε στον χώρο όπου σήμερα ευρίσκεται ο ναός του Αγίου Χριστοφόρου, μάλιστα, ανεβασμένος σε ένα μικρό βραχάκι. Παρέμεινε επί μία εβδομάδα στην Κοζάνη και κοιμότανε στο τότε μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, που είχε αργαλειούς και οι εργάτριες υφαίνανε υφαντά. Κατά την παράδοση, του δώσανε και ράσο κατασκευασμένο στους αργαλειούς, διότι φορούσε ένα παλιό και φθαρμένο ράσο. Τόση απλότητα διέθετε ο εθναπόστολος.
Τις πληροφορίες μου έδωσε ο αείμνηστος Τάκης Τοπάλης, ληξίαρχος στον Δήμο Κοζάνης και πατέρας του αρχιμανδρίτη Σεβαστιανού, αρχιερατικού επιτρόπου στο Αμύνταιο της Ιεράς Μητρόπολης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας. Ο Αρχιμανδρίτης Σεβαστιανός έχει συγγράψει οκτώ πολύ ενδιαφέροντα βιβλία, θεολογικού περιεχομένου. Ο Τάκης Τοπάλης ήταν στέλεχος του συλλόγου «40 Μάρτυρες», που είχε ιδρύσει ο πατήρ Αυγουστίνος Καντιώτης επί Κατοχής το 1943, μετέπειτα μητροπολίτης Φλωρίνης Πρεσπών και Εορδαίας. Με σεβασμό τιμώ βαθιά τη μνήμη τους. Η πληροφορία για τον Άγιο Κοσμά, λέγει ο Τοπάλης, προέρχεται από τον « Γ. Μπαμπαράγκα είχε παρατσούκλι» Βελεντσάης το όνομά του που έζησε 105 έτη και ήταν αμπελουργός. Έλεγε στον Τάκη Τοπάλη ότι τον έπαιρνε από μικρό παιδί η γιαγιά του και πήγαιναν στον χώρο όπου είχε μιλήσει ο πατρο-Κοσμάς. Προσκυνούσε με απλή πίστη η γιαγιά στο βραχάκι και έκανε τον σταυρό της.
Από την Κοζάνη ο πατρο-Κοσμάς πήγε στο μοναστήρι του Δρυόβουνου, όπως μου έλεγε ο ηγούμενος και αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου παπα- Στέφανος. Υπήρχε κάποια επιδημία στο μοναστήρι και οι μοναχοί ήσαν άρρωστοι. Χτύπησε τότε ο πατρο-Κοσμάς με το μπαστούνι του στην ιερά γη του μοναστηριού, ανέβλυσε νερό, τέλεσε αγιασμό και έδωσε και ήπιαν οι άρρωστοι μοναχοί και θεραπεύτηκαν. Το νερό αυτό, που θεωρείται αγίασμα, υπάρχει μέχρι σήμερα και οι πιστοί πίνουν από αυτό για ευλογία και προς τιμήν του Αγίου Κοσμά. Ήπια κι εγώ.
Ο παπα-Στέφανος πάνω από το χώρο του αγιάσματος, όπου υπάρχουν τα κελιά των μοναχών, έκτισε ένα καλαίσθητο παρεκκλήσιο στη μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Εκεί κατά την παραμονή της24ηςΑυγούστου τελείται αγρυπνία και την επομένη πανηγυρική θεία λειτουργία. Λεπτομέρειες αναφέρω στο βιβλίο μου «Κοζανίτικες Διαδρομές». Ο παπα-Στέφανος ένας ταπεινός και σώφρων ιερομόναχος, είναι ηγούμενος του μοναστηριού Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο Δρυόβουνο. Έχει επιτελέσει μεγάλο πνευματικό έργο και χαίρει μεγάλου σεβασμού από τον πιστό λαό.
Γράφοντας τις μαρτυρίες για το πέρασμα του πατρο-Κοσμά από την Κοζάνη, κάνω τη σκέψη, στον χώρο όπου κήρυξε ο πατρο-Κοσμάς, στον ναό του Αγίου Χριστοφόρου, να παραχωρηθεί ένας χώρος εντός της εκκλησίας, δεξιά του Αγίου Βήματος, ως παρεκκλήσιο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και να τοποθετηθεί η Εικόνα του Αγίου, ώστε να τελείται θεία λειτουργία στις 24 Αυγούστου. Έτσι, θα τιμήσουμε και οι Κοζανίτες τη μνήμη του Αγίου της Εκκλησίας μας και εθναποστόλου του Γένους μας Κοσμά του Αιτωλού, καθώς και το πέρασμά του από την Πόλη μας.