Το Τρικλάριο είναι ένα μικρό βουνό της Δυτικής Μακεδονίας που διακρίνεται για τις έντονες αντιθέσεις του τοπίου του, αλλά και από μια πλούσια χλωρίδα με πολλά σπάνια είδη. Μία δεύτερη, πολύ συχνή σε αναφορές, ονομασία του βουνού είναι Σφήκα από το όνομα του χωριού που υπήρχε παλαιότερα χτισμένο λίγο κάτω από τις κορυφές. Το Τρικλάριο βρίσκεται στα δυτικά του νομού Φλώρινας, πάνω στα σύνορα με την Αλβανία. Στα βόρεια καταλήγει απότομα στη λίμνη της Μικρής Πρέσπας, στα ανατολικά χωρίζεται από τους πρόποδες του Βιτσίου από τον Λαδοπόταμο, στα νότια συναντάει το όρη Μπούτσι και Μάλι Mάδι που χωρίζουν το βουνό από την κοιλάδα του ποταμού Αλιάκμονα και στα δυτικά κατεβαίνει ήρεμα προς την Αλβανία και την κοιλάδα του ποταμού Ντεβόλ. Το Τρικλάριο απομονώνει από τα νότια και τα ανατολικά την λεκάνη των Πρεσπών, ενώ στις ήρεμες πλαγιές του είναι χτισμένα τα μικρά χωριά των Κορεστείων. Το βουνό συνεχίζεται προς την Αλβανία δημιουργώντας ένα πέταλο που αγκαλιάζει τις Πρέσπες. Η ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι γνωστή με το όνομα Μπάρμπα ή Βάρμπα (1.776 μ.) και ακολουθούν οι κορυφές Μέγας Αλέξανδρος (1.749 μ.), Όρλοβο (1.715 μ.), Καρακόλι (1.689 μ.) και Μαύρη Ράχη (1.394 μ.). Το κυρίως βουνό έχει κυκλικό σχήμα, η έκταση του απλώνεται σε 140 τ.χλμ. και το μήκος του φτάνει περίπου τα 20 χλμ. Τα βασικά πετρώματα του βουνού είναι οι ασβεστόλιθοι και οι δολομίτες με λίγες περιοχές όπου εμφανίζονται οι γρανίτες. Το Τρικλάριο είναι ένα από τα πιο άγνωστα και λιγότερο περπατημένα βουνά της χώρας μας που διακρίνεται από δύο φυσιογνωμίες: τις δασωμένες βόρειες και ανατολικές πλαγιές με τα ρέματα και τα ποτάμια και τα μεγάλα υποαλπικά οροπέδια με τα διάσπαρτα κέδρα και τις χορτολιβαδικές εκτάσεις. Το Τρικλάριο υπήρξε κατά το παρελθόν περιοχή έντονων μαχών, τόσο κατά το πόλεμο με τους Ιταλούς το 1940, όσο και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Στα ψηλά του βουνού υπάρχουν ακόμα υπολείμματα από συρματοπλέγματα και οχυρώσεις, αλλά και οι ερηπωμένοι οικισμοί της Σφήκας και της Κρανιάς. Από τις κορυφές του βουνού μπορεί να θαυμάσει κανείς μία μοναδική θέα προς την Μικρή Πρέσπα, αλλά και τα Κορέστεια.
Όμορφα δάση από βελανιδιές και οξιές απλώνονται περιμετρικά του βουνού. Έντονη είναι η παρουσία από πλατύφυλλες βελανιδιές (Quercus frainetto), μακεδονικές βελανιδιές (Quercus trojana subsp trojana) και λευκά ελάτα (Abies alba), ενώ στις βορεινές πλαγιές υπάρχουν δάση από μεγάλα σε ηλικία αγριοκυπάρισσα (Juniperus excelsa) και βουνοκυπάρισσα (Juniperus foetidissima). Πιο χαμηλά, στις πλαγιές και στις όχθες των ποταμών, αναπτύσσονται σκλήθρα, ψευδοπλάτανοι, σφενδάμια, οστριές, φουντουκιές, γάβροι, οστρυές, ιτιές και φτελιές. Όλο το βουνό και ιδιαίτερα τα μεγάλα υποαλπικά λιβάδια φιλοξενούν έναν μεγάλο αριθμό από σπάνια είδη φυτών. Από αυτά ξεχωρίζει μια σπάνια μορφή της Linaria peloponnesiaca με κυανά άνθη που απαντάται μόνο εδώ. Σημαντικά φυτά του βουνού είναι το Sempervivum ciliosum subsp ciliosum, ο Astragalus physocalyx, το Eryngium wiegandii, ο Cynoglottis barrelieri subsp serpentinicola, η Oxytropis purpurea, η Anthyllis aurea, η σιληνή Silene baccifera, ο Lychnis subintegra, η Saxifraga federici-augusti subsp grisebachii, η Scutellaria orientalis subsp pinnatifida, η κενταύρια Centaurea jacea subsp angustifolia, το Onosma visianii, η Achillea chrysocoma, το κολχικό Colchicum autumnale, η Salvia nemorosa subsp nemorosa, το Geocaryum pindicola, ο φλώμος Verbascum baldaccii, ο Stachys serbica, το Senecio scopolii subsp scopolii, η Ajuga laxmannii, το θυμάρι Thymus dolopicus, ο νάρκισσος Narcissus poeticus subsp radiiflorus και το Viburnum opulus. Άλλα ενδιαφέροντα είδη της περιοχής είναι το τσάι Sideritis montana subsp montana, η Saponaria bellidifolia, το αγριογαρύφαλλο Dianthus sylvestris subsp sylvestris, η Globularia cordifolia, ο Astragalus mayeri, ο Astragalus angustifolius subsp balcanicus, το Galeobdolon montanum, η παπαρούνα Papaver albiflorum, η Nepeta argolica subsp malacotrichos, το Laserpitium siler subsp garganicum, η Rorippa prolifera, η Paronychia macedonica subsp macedonica, οι κρόκοι Crocus chrysanthus και Crocus veluchensis, η Salvia argentea, η Vicia onobrychioides, ο Cytisus procumbens, το αγριόσκορδο Allium moschatum, το Laser trilobum, ο Ranunculus garganicus, η καμπανούλα Campanula trachelium subsp athoa, η Hypopitys monotropa subsp monotropa, η φριτιλάρια Fritillaria thessala subsp thessala, το Linum elegans, η Morina persica, η Gypsophila muralis, η Alkanna pindicola, το Erodium absinthoides subsp guicciardii, η ίριδα Iris reichenbachii και οι ορχιδέες Cephalanthera damasonium, Dactylorhiza sambucina, Epipactis helleborine, Neottia nidus-avis, Neottia ovata, Orchis mascula, Orchis purpurea, Orchis pallens, Ophrys apifera και Ophrys zeusii.
Η ορνιθοπανίδα του βουνού περιλαμβάνει πολλά και σπάνια είδη. Από αυτά ξεχωρίζει η ακριβοθώρητη δασόκοτα που ζει αποκλειστικά σε λίγες περιοχές των βόρειων συνόρων της χώρας. Η παραδοσιακή κτηνοτροφία που ασκείται ακόμα στην περιοχή προσελκύει περιστασιακά τα όρνια. Από τα αρπακτικά εδώ απαντώνται χρυσαετοί, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, διπλοσάινα, σαΐνια, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα και δασογέρακα. Στα ψηλά ζούνε αρκετές πετροπέρδικες, στα δάση οι χουχουριστές και στους γκρεμούς οι μπούφοι. Άλλα είδη του βουνού είναι οι μπεκάτσες, τα τρυγόνια, οι κούκοι, τα γιδοβύζια, οι βουνοσταχτάρες, τα βραχοχελίδονα, οι μελισσοφάγοι, οι πευκοδρυοκολάπτες, οι πρασινοδρυοκολάπτες, οι νανοδρυοκολάπτες, οι δεντροσταρήθρες, οι χιονάδες, οι τρυποφράχτες, οι νεροκότσυφες, οι χιονοψάλτες, τα αηδόνια, οι σταχτοπετρόκληδες, οι πυρροκότσυφες, οι τσίχλες, οι γερακότσιχλες, οι χιονοκότσυφες, οι βουνοτσιροβάκοι, οι θαμνοτσιροβάκοι, οι κλειδωνάδες, οι καστανοπαπαδίτσες, οι αιγίθαλοι, οι δεντροτσοπανάκοι, οι βουνοδεντροβάτες, οι αετομάχοι, οι κίσσες, τα κοράκια, τα φανέτα, οι κοκκοθραύστες, τα χρυσοτσίχλονα, τα βλαχοτσίχλονα και τα βουνοτσίχλονα.
Τα αμφίβια περιλαμβάνουν μακεδονικούς τρίτωνες, σαλαμάνδρες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, βαλκανοβάτραχους, σβελτοβάτραχους και γραικοβάτραχους. Από τα ερπετά συναντάει κανείς μεσογειακές χελώνες, κονάκια, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, γουστέρες του Ταύρου, σπιτόφιδα, στεφανοφόρους, σαΐτες, αγιόφιδα, λαφιάτες του Ασκληπιού και οχιές. Στις δύσβατες δασώδεις περιοχές του βουνού ζούνε αρκούδες, ενώ το βουνό είναι σημαντικό πέρασμα για τους λύκους. Από τα υπόλοιπα θηλαστικά εδώ ζούνε αγριόγατοι, ζαρκάδια, βίδρες, αλεπούδες, κουνάβια, ασβοί, νυφίτσες, σκίουροι, δασομυωξοί, λαγοί και αγριόχοιροι.
Πως θα πάτε
Ο ευκολότερος τρόπος για να προσεγγίσετε τα υποαλπικά του Τρικλάριου είναι από το χωριό της Κρυσταλλοπηγής. Το χωριό απέχει 51 χιλιόμετρα από τη Φλώρινα. Ένας χωματόδρομος ξεκινάει μέσα από το χωριό και μετά από 8 χλμ. φτάνει στο κέντρο των χορτολίβαδων. Το βουνό προσεγγίζεται και από τα βόρεια από έναν χωματόδρομο που ξεκινάει από το χωριό Οξυά, μπαίνει σε ένα πυκνό δάσος και φτάνει στα ψηλά. Πιο δύσκολος δρόμος, αλλά πιο όμορφη διαδρομή. Προσοχή στους ποιμενικούς σκύλους που φυλάνε τα κοπάδια και μην φεύγετε από τα πατημένα μονοπάτια γιατί υπάρχουν ακόμα υπολείμματα των μαχών του προηγούμενου αιώνα.
