ΒΑΛΤΑΔΩΡΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ: Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΡΕΙΑ. ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1900-1910
Από το βιβλίο του τ. Γυμνασιάρχη Παναγιώτη Ζ. Παπαδόπουλου
Το νεόδμητο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο, στην αυγή του 20ου αιώνα, είναι ένα περικαλλές εκπαιδευτικό ίδρυμα, αληθινό στολίδι στην καρδιά της Κοζάνη. Από το σχολικό έτος 1900-1901 είναι έτοιμο να υποδεχθεί τους νεαρούς έφηβους, μαθητές και μαθήτριες. Όνειρο και καημός κάθε γονιού είναι να σπουδάσει τα παιδιά του στο Βαλταδώρειο, που προοιωνίζεται ένα λαμπρό μέλλον στο χώρο της μέσης εκπαίδευσης. Και πραγματικά στα τόσα χρόνια λειτουργίας του ανταποκρίθηκε πέρα για πέρα στην αποστολή του και έγραψε λαμπρή ιστορία. Στην πολύχρονη πορεία του υπήρξε κέντρο μάθησης και παιδείας τόσων και τόσων γενεών, που καταξιώθηκαν στη ζωή και στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία, ως υπουργοί, βουλευτές, νομάρχες, δήμαρχοι, ανώτατοι δικαστές, καθηγητές ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, στρατηγοί, ανώτατοι διοικητικοί υπάλληλοι, γιατροί, δικηγόροι, εκπαιδευτικοί, μηχανικοί κλπ. Αλλά και στα γράμματα και στις τέχνες και γενικά σε όλα τα επαγγέλματα. Εξίσου μεγάλη υπήρξε η πολιτισμική και κοινωνική του προσφορά, καθώς και η σημαντική συμβολή του στην ανάπτυξη του αθλητισμού.
Μέσα στην ιστορική του διαδρομή και σε ανάλογες ευκαιρίες και περιστάσεις, μαθητικοί ερασιτεχνικοί «θίασοι» έπαιξαν επί σκηνής θεατρικά έργα ποικίλου ρεπερτορίου. Επίσης δόθηκαν μαθητικές μουσικές συναυλίες, εκθέσεις μαθητικής ζωγραφικής και λογοτεχνικού βιβλίου κ.α.
Στον κοινωνικό τομέα η δράση του ιδρύματος είναι αξιόλογη. Μαθητές και μαθήτριές του πλαισίωσαν στο παρελθόν και συνεχίζουν και σήμερα τις ερανικές επιτροπές υπέρ του Ε.Ε.Σ., συμμετέχουν στον αντικαρκινικό αγώνα και με τον οβολό τους αγοράζουν τετράδια και κάρτες της UNICEF, παγκόσμιας οργάνωσης στα πλαίσια του ΟΗΕ, που έργο της είναι η ποικιλόμορφη βοήθεια των φτωχών και αναξιοπαθούντων παιδιών του τρίτου κόσμου.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν αναφερθούμε στη μεγάλη συμβολή αυτού του σχολείου στην ανάπτυξη του αθλητισμού της περιοχής μας. Το Βαλταδώρειο υπήρξε αληθινή δεξαμενή τροφοδοσίας των αθλητικών σωματείων της Κοζάνης με αξιόλογους αθλητές σε όλα τα αγωνίσματα και ιδιαίτερα στον κλασικό αθλητισμό. Τις παλιές ποδοσφαιρικές ομάδες της Κοζάνης του «Μακεδονικού» και του «Ολυμπιακού» τις συγκροτούσαν κύρια μαθητές ή απόφοιτοι του Βαλταδωρείου Γυμνασίου. Τέλος θα πρέπει να τονίσουμε την πλούσια συνεισφορά των μαθητών στην ενίσχυση και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος με τις δενδροφυτεύσεις και τον καθαρισμό των δημόσιων χώρων και ιδιαίτερα στις μέρες μας με τη συγκέντρωση στο σχολείο χαρτιού και άλλων υλικών που ανακυκλώνονται.
Προκειμένου να παρουσιάσουμε ορθολογικά και μεθοδολογικά τις ποικίλες δραστηριότητες του γυμνασίου από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, καθώς και τις θεσμικές αλλαγές, τις καινοτομίες και τις μεταρρυθμίσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, θα επιμερίσουμε τα εκατό και πλέον χρόνια λειτουργίας του σε δεκαετίες από το 1900, που αποτελεί την αφετηρία της ιστορικής του πορείας.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1900-1910
Κατά την ανωτέρω περίοδο ο Μακεδονικός Ελληνισμός περνάει μια από τις πιο κρίσιμες καμπές της ιστορίας του. Τα καταχθόνια σχέδια των Σλάβων για την υποταγή της Μακεδονίας και την προσάρτησή της στο βουλγαρικό κράτος εφαρμόζονται στο ακέραιο. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες οργώνουν το μακεδονικό χώρο και εφαρμόζοντας τις εντολές της Σόφιας κατατρομοκρατούν τον Ελληνικό πληθυσμό με διώξεις, σφαγές και λεηλασίες, που παίρνουν τη μορφή άγριας βαρβαρότητας. Μπροστά σ’ αυτόν το θανάσιμο κίνδυνο σύσσωμος ο λαός της Κοζάνης και της γύρω περιοχής ξεσηκώνεται, παίρνει τα όπλα και δίνει τον υπέρ πάντων αγώνα.. Σ’ αυτήν την πάλη, που τελικά βρίσκει την πλήρη δικαίωσή της με το «αίμα των ηρώων και των μαρτύρων» οι εκπαιδευτικοί πρωτοστατούν στις επάλξεις του εθνικού χρέους. Ο «χαλκέντερος» Γυμνασιάρχης Λιούφης και οι καθηγητές Ιωάννης Παπασιώπης, Νικόλαος Μαλούτας, που φιλοξένησε στο σπίτι του τον Παύλο Μελά και ο Δημήτριος Καραπατσίδης αποτελούν το βασικό πυρήνα της «Μακεδονικής Άμυνας», μυστικής οργάνωσης, που καθοδηγεί, ενθαρρύνει και συντονίζει τη δράση των μαχητών του Μακεδονικού Αγώνα. Παράλληλα με την εθνική τους αποστολή δεν εγκαταλείπουν, ούτε για λίγο τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα. Ο Λιούφης με την πλούσια εκπαιδευτική του εμπειρία εργάζεται σκληρά και οργανώνει το νεοσύστατο Γυμνάσιο.
Στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου εγγράφονται τα αγόρια που προέρχονται από τις δυο αστικές σχολές και τα κορίτσια από το Παρθεναγωγείο, ύστερα από επιτυχείς εισιτήριες εξετάσεις. Κατά την περίοδο αυτή η Α’ αστική σχολή στεγάζεται στον κάτω όροφο του διδακτηρίου του Γυμνασίου και το Γυμνάσιο στον άνω όροφο. Τα ωρολόγια και αναλυτικά προγράμματα συντάσσονται από το σύλλογο των καθηγητών και εγκρίνονται από την εφορεία των σχολείων. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι: Μαθηματικά, ιερά,, ιστορία, γαλλικά, φιλοσοφικά, τουρκικά, καλλιγραφία, ιχνογραφία, γεωγραφία, εκκλησιαστική μουσική. Αργότερα προστέθηκαν η κοσμογραφία και η γυμναστική. Η βαθμολογική κλίμακα είναι η δεκάβαθμη με άριστα το 10 μέχρι το σχολικό έτος 1936-37. Από τότε μέχρι σήμερα τα μαθήματα βαθμολογούνται με την εικοσάβαθμη κλίματα.
